Top Banner
รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ ความยากจนและความเหลื่อมล้า ในประเทศไทย ปี 2555 สานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สานักพัฒนาฐานข้อมูลและตัวชี้วัดภาวะสังคม สิงหาคม 2557
110

รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

Jul 02, 2015

Download

Education

Press Trade

รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย ปี 2555 http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=36
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

รายงานการวเคราะหสถานการณ

ความยากจนและความเหลอมล า ในประเทศไทย ป 2555

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม

สงหาคม 2557

Page 2: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

สรปส าหรบผบรหาร

รายงานสถานการณความยากจนและความเหลอมลาในประเทศไทยป 2555 เปนรายงานการวเคราะหทงในเชงวชาการ หลกฐาน และขอมล ทมจดประสงคเพอชถงภาวะความยากจนและความเหลอมลาทเปนสถานการณลาสด รวมทงการวเคราะหลกษณะของปญหาความยากจนและความเหลอมลาทางสงคมทเชอมโยงถงโครงสรางทางเศรษฐกจและโครงสรางทางสงคม ตลอดจนการประมวลนโยบายและมาตรการทเกยวของกบการแกปญหาความยากจนและความเหลอมลาทางสงคมในปจจบน ซงการวเคราะหดงกลาวเพอนาไปสขอเสนอแนะมาตรการแกปญหาและปองกนไมใหปญหาความยากจนและความเหลอมลาทางสงคมรนแรงขนในระยะตอไป

สถานการณความยากจนของประเทศไทยในรายงานฉบบน ไดใชเสนความยากจน (Poverty line) เปนเกณฑในการประเมน โดยบคคลใดทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคตากวาเสนความยากจนแลวกจะถอวาบคคลนนเปนคนจน เสนความยากจนใชแนวคดความตองการอาหารและสงจาเปนพนฐานขนตาทเพยงพอตอการดารงชพของแตละบคคล ซงคานวณเปนตวเงนทสะทอนตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซงอาหาร (Food) และสงจาเปนทไมใชอาหาร (Non-food) ในขนพนฐานททาใหสามารถดารงชพอยได เสนความยากจนจงสะทอนมาตรฐานการครองชพขนตา (Minimum standard of living) ของสงคม

1. สรปสถานการณความยากจนและความเหลอมล าในประเทศไทย ป 2555

1.1 สถานการณความยากจนของประเทศไทย

1.1.1 ความยากจนโดยรวมในป 2555 ลดลง แตความยากจนยงคงเปนปญหาส าคญของประเทศไทย โดยความยากจนลดลงจากรอยละ 13.2 ของประชากรทงประเทศ ในป 2554 เหลอรอยละ 12.6 ในป 2555 (คนจน 8.4 ลานคน) หากรวม “คนจน” กบ “คนเกอบจน” แลวจะมประมาณ 15.6 ลานคนหรอรอยละ 23.5 ของประชากรทงประเทศซงบงชไดวาความยากจนยงคงเปนปญหาสาคญของประเทศไทย ทงนความยากจนทลดลงในป 2555 สวนหนงเปนผลมาจากการสรางโอกาสทางการศกษาโดยเฉพาะแกเดกฐานะยากจน รวมทงมาตรการลดคาครองชพและเพมรายไดใหกบประชาชน อนนาไปสการพฒนาศกยภาพในการประกอบอาชพสรางรายไดและยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ซงมการดาเนนการทสาคญ อาท โครงการทนพระราชทานเพอการศกษาเดกนกเรยนในถนทรกนดารในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนตามพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร โครงการทนการศกษาสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร โครงการกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) มาตรการลดลดคาใชจายดานการเดนทาง (จดรถเมลและรถไฟฟร) การจดสวสดการเบยยงชพผสงอายและเบยยงชพผพการ การปรบอตราคาจางขนตาเพมขนรอยละ 39.5 ทวประเทศ โดยม 7 จงหวดไดปรบคาจางเปน 300 บาทตอวน (วนท 1 เมษายน 2555) ทาใหแรงงานไรฝมอมรายไดเพมขนสงผลตอกาลงซอทงดานอาหารและสงจาเปนสาหรบดารงชวตเพมขน ซงในวนท 1 มกราคม 2556 ไดปรบคาจางขนตาเปน 300 บาทตอวนทวประเทศ

Page 3: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.1.2 คนจนสวนใหญอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ โดยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มคนจนประมาณ 3.7 ลานคนซงคดเปนรอยละ 44.5 ของคนจนทงประเทศ สวนในภาคเหนอมคนจนประมาณ 2.0 ลานคนซงคดเปนรอยละ 24.0 ของคนจนทงประเทศ นอกจากน คนจนสวนใหญอยในเขตชนบท คอมประมาณ 5.7 ลานคนซงคดเปนรอยละ 67.6 ของคนจนทงประเทศ

1.1.3 ความยากจนในระดบจงหวด : การจดล าดบจงหวดทมสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรก ในป 2555 โดยเรยงลาดบจากสดสวนคนจนสงทสด ประกอบดวย จงหวด แมฮองสอน ปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก นครพนม สกลนคร บรรมย และ มกดาหาร ตามลาดบ นอกจากน จงหวดทมปญหาความยากจนเรอรงกลาวคอเปนจงหวดทตดล าดบจงหวดทมสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรกเกอบทกป ในชวงป 2543 -2555 ประกอบดวย 8 จงหวด คอ แมฮองสอน ปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก บรรมย และ นครพนม โดยเฉพาะอยางยงจงหวดแมฮองสอนนนตดลาดบทกปและอยในลาดบ 1 ทมสดสวนคนจนสงทสดมาตงแตป 2549 ตอเนองจนถงป 2555

1.1.4 คณลกษณะของคน/ครวเรอนทมโอกาสสงจะตกเปนคนจน จากผลการศกษาปจจยทมผลกระทบตอความยากจนในงานวจยตาง ๆ ในอดตทผานมา และจากการวเคราะหขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนลาสดในปจจบน บงชไดวา ลกษณะของคน/ครวเรอนทมโอกาสสงจะตกเปนคนจน ทสาคญ ไดแก ผทมการศกษาตาโดยเฉพาะทมการศกษาระดบประถมศกษาและตากวาและไมเคยเรยนหนงสอ ผททางานในภาคเกษตรจะมโอกาสจะตกเปนคนจนสงกวาผททางานนอกภาคเกษตรเกอบ 2 เทา (แตผททางานในภาคเกษตรหรอเกษตรกรไมไดเปนคนจนทกคน) ครวเรอนขนาดใหญจะมโอกาสยากจนมากกวาครวเรอนขนาดเลกโดยครวเรอนขนาด 7 คนขนไปมโอกาสเปนครวเรอนยากจนสงกวาครวเรอนขนาด 3 คนประมาณ 2 เทา องคประกอบของครวเรอนทมแตวยเดกกบผสงอายจะมโอกาสเสยงเปนครวเรอนยากจนสงทสดเนองดวยศกยภาพของเดกและผสงอายซงมความสามารถจากดในการทางานหาเลยงตนเอง /ครอบครว

1.2 สถานการณความเหลอมล าในประเทศไทย

1.2.1 ความเหลอมล าดานรายไดหรอการกระจายรายไดในภาพรวมคอนขางจะทรงตวโดยมปญหาการกระจายรายไดอยในระดบปานกลาง โดยสะทอนจากคาสมประสทธความไมเสมอภาคดานรายได (Gini coefficient) ในชวง 5 ปทผานมาซงอยในระดบ 0.48 - 0.49 และรายไดกระจกตวอยกบคนกลมเลก ๆ โดยเฉพาะกลมคนรวยทสด 10% ถอครองรายไดถง 39.3% ของรายไดทงหมด ขณะทกลมคนจน

65.17 57.97

50.04 42.54

35.25 38.63 42.33

32.44 26.76

21.94 20.04 20.43 17.88 16.37 13.22 12.64

34.2 31.7 27.8 24.1 20.3 22.7 25.5 19.7 16.4 14.5 13.1 13.0 12.3 11.0 8.8 8.4

879 960 1,086 1,157 1,306 1,533 1,555 1,606

1,719 1,934 2,006 2,172 2,174 2,285 2,415 2,492

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

0

10

20

30

40

50

60

70

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

สดสวนคนจน(%) จ านวนคนจน(ลานคน) เสนความยากจน(บาท/คน/เดอน) แกนขวา ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ภาพท 1 เสนความยากจน สดสวนคนจน จ านวนคนจน (วดจากรายจายเพอการอปโภคบรโภค)

Page 4: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทสด 10% ถอครองรายไดเพยง 1.6% ของรายไดทงหมดเทานน จงทาใหความแตกตางของรายไดระหวางกลมคนรวยทสดกบกลมคนจนทสดหางกนถง 25.2 เทา

ตาราง 1 สดสวนรายไดของประชากร จ าแนกตามกลมประชากรตามระดบรายได (Decile by income) ลมประชากร

ตามระดบรายได สดสวนรายไดของประชากร (รอยละ)

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2552 2554 กลม 10% ท1 (จนสด) 1.78 1.69 1.53 1.59 1.62 1.68 1.50 1.61 1.75 1.34 1.55 1.62 1.56 กลม 10% ท2 2.80 2.60 2.42 2.48 2.56 2.62 2.45 2.57 2.73 2.46 2.66 2.80 3.05 กลม 10% ท3 3.60 3.35 3.13 3.25 3.34 3.44 3.22 3.40 3.56 3.34 3.51 3.66 3.88 กลม 10% ท4 4.45 4.19 3.93 4.10 4.21 4.31 4.06 4.29 4.46 4.28 4.45 4.59 4.76 กลม 10% ท5 5.50 5.19 4.90 5.17 5.26 5.33 5.09 5.35 5.55 5.39 5.56 5.65 5.77 กลม 10% ท6 6.89 6.51 6.20 6.51 6.57 6.67 6.42 6.71 6.90 6.78 6.97 7.01 7.02 กลม 10% ท7 8.84 8.32 7.96 8.39 8.48 8.48 8.37 8.59 8.73 8.67 8.86 8.84 8.66 กลม 10% ท8 11.78 11.18 10.95 11.29 11.42 11.34 11.48 11.52 11.61 11.49 11.49 11.43 10.92 กลม 10% ท9 17.14 16.54 16.54 16.50 16.58 16.62 17.06 16.48 16.41 16.26 16.08 15.95 15.11 กลม 10% ท10(รวยสด) 37.23 40.43 42.44 40.72 39.95 39.51 40.36 39.48 38.30 39.98 38.87 38.44 39.27 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

สดสวนกลมท10/กลมท1 (เทา) 20.91 23.96 27.65 25.62 24.62 23.57 26.82 24.50 21.93 29.92 25.10 23.76 25.23 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2549, 2550, 2552 และป 2554 ไดปรบขอมลรายไดตดลบหรอขาดทน ใหเปนศนย รายได หมายถง รายไดประจาทไมรวมรายรบอนๆ (เชน เงนทนการศกษา มรดก พนยกรรม ของขวญประกนสขภาพ ประกนภยและประกนชวต/ประกนสงคม เงนถกสลาก เงนรางวลคานายหนาและเงนไดจากการพนน เปนตน)

1.2.2 ความเหลอมล าดานรายจายเพอการอปโภคบรโภคหรอความเหลอมล าดานมาตรฐานการด ารงชวตของคนในสงคมไทยกยงมอยแตมปญหานอยกวาความเหลอมล าดานรายได โดยกลมประชากร 10% ทมการใชจายสงทสดมมาตรฐานการดารงชวตสงกวากลมประชากร 10% ทมการใชจายตาทสด ประมาณ 11.0 เทา นอกจากน ยงมประชากร 8.4 ลานคน (คนจน) ทไดรบสารอาหารและสนคาอนๆ ทเปนสงจาเปนพนฐานในปรมาณทไมเพยงพอตอการดารงชวตซงมมาตรฐานการดารงชวตทแยทสดในสงคมไทย

1.2.3 ความเหลอมล าดานสนทรพยทางการเงน : สนทรพยทางการเงนกระจกตวอยในคนกลมเลก ๆ โดยสะทอนจากเงนออมในบญชเงนฝากออมทรพยและประจาธนาคารพาณชยทกระจกตวอยในกลมคนจานวนนอย คอบญชเงนฝากทมวงเงนเกน 10 ลานบาทขนไปมเพยงประมาณรอยละ 0.1 ของ

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2552 2554

ทวประเทศ 0.487 0.515 0.536 0.520 0.513 0.507 0.522 0.508 0.493 0.514 0.499 0.490 0.484

กรงเทพฯ 0.388 0.420 0.457 0.405 0.401 0.415 0.417 0.438 0.422 0.457 0.468 0.470 0.514

กลาง 0.435 0.480 0.462 0.461 0.468 0.443 0.448 0.440 0.432 0.440 0.418 0.412 0.395

เหนอ 0.439 0.468 0.476 0.468 0.458 0.462 0.470 0.470 0.482 0.488 0.474 0.452 0.441

อสาน 0.454 0.434 0.471 0.472 0.470 0.460 0.484 0.471 0.454 0.508 0.483 0.486 0.464

ใต 0.463 0.469 0.481 0.498 0.470 0.491 0.476 0.464 0.447 0.477 0.464 0.478 0.462

เขตเมอง 0.434 0.478 0.494 0.473 0.479 0.465 0.471 0.472 0.459 0.479 0.471 0.474 0.485

เขตชนบท 0.439 0.447 0.439 0.457 0.440 0.450 0.468 0.447 0.445 0.478 0.456 0.442 0.426

0.370 0.390 0.410 0.430 0.450 0.470 0.490 0.510 0.530 0.550

ภาพท 2 คาสมประสทธความไมเสมอภาค (Gini-coefficient) ดานรายไดของประเทศไทย

Page 5: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

จานวนบญชทงหมด แตมวงเงนฝากสงถงรอยละ 46.5 ของวงเงนฝากทงหมด ในขณะทบญชเงนฝากขนาดเลกวงเงนไมเกน 10 ลานบาทมถงรอยละ 99.9 ของจานวนบญชทงหมด แตมวงเงนฝากเพยงรอยละ 53.5 ของวงเงนฝากทงหมด

1.2.4 ความเหลอมล าดานการถอครองทดนในประเทศไทยสงมาก มการถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนกระจกตวอยในคนกลมเลก ๆ โดยกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนมากทสด มสดสวนการถอครองทดนสงกวากลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนนอยทสด คดเปน 325.7 เทา โดยกลมผถอครองทดน 20% ทถอครองทดนมากทสด มสดสวนพนทถอครองทดนสงถงรอยละ 79.9 ของพนททงหมด ในขณะทกลมผถอครองทดน 20% ทถอครองทดนนอยทสด มสดสวนพนทถอครองทดนเพยงรอยละ 0.3 ของพนททงหมด เทานน

1.2.5 ความเหลอมล าดานการศกษา : โอกาสในการเขาถงบรการดานการศกษามอตราลดลงตามระดบการศกษาทสงขน โดยอตราการเขาเรยนสทธระดบประถมศกษารอยละ 87.6 มธยมตนรอยละ 67.6 มธยมปลายรอยละ 55.1 และปรญญาตรรอยละ 28.5 รวมทงโอกาสในการเขาถงบรการดานการศกษามความแตกตางกนมากระหวางกลมประชากรทมฐานะความเปนอยแตกตางกน ระหวางเขตเมอง-ชนบท และระหวางภมภาค โดยเฉพาะการศกษาในระดบปรญญาตร จงสงผลทาใหโอกาสในการพฒนาอาชพและสรางรายไดมความแตกตางกนมาก โดยกลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด มโอกาสเขาถงการศกษามากกวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด ประมาณ 16.3 เทา นกศกษาในเขตเมองมโอกาสเขาถงสงกวานกศกษาในเขตชนบท นกศกษาในกรงเทพมหานครมโอกาสเขาถงสงสด ภาคใตตาสด

1.2.6 ความเหลอมล าหรอความไมเสมอภาคทางเพศ : โอกาสการเขาถงการศกษามความแตกตางกนระหวางเพศโดยเฉพาะในระดบมธยมปลายขนไปโดยเพศหญงมโอกาสเขาถงการศกษามากกวาเพศชาย แตในดานการทางานผหญงมสวนรวมในกาลงแรงงานนอยกวาผชาย และผหญงไดรบคาจางเฉลยตากวาผชาย รวมทงดานบทบาทในการตดสนใจทงทางการเมองและการบรหารของผหญงจะนอยกวาผชาย

2. นโยบายเพอการแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคมไทยในปจจบน

นโยบาย มาตรการ และโครงการตาง ๆ ทเกยวของกบการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคม ในชวงป 2554-2555 ทสาคญ ประกอบดวย

2.1 มาตรการเพมรายได ลดรายจาย ยกระดบคณภาพชวต ไดแก การปรบคาจางขนตาแรงงานไมนอยกวา 300 บาท/วน จดตงกองทนพฒนาบทบาทสตร จดตงกองทนตงตวได ลดภาระคาใชจายเกยวกบการศกษาของบตรหลาน ลดภาระคาใชจายการเดนทางโดยจดรถเมลฟรและรถไฟฟร การลดภาระคาไฟฟาสาหรบครวเรอนทใชไฟฟาไมเกน 50 หนวยตอเดอน รวมทงการดาเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงเปนโครงการเพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน นาไปสการหลดพนจากความยากจนและลดความเหลอมลาทางสงคมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานตาง ๆ

Page 6: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.2 การสรางโอกาสทางการศกษาและกระจายโอกาสทางการศกษาในสงคมไทย เชน กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) โครงการเงนกเพอการศกษาทผกพนกบรายไดในอนาคต และโครงการ 1 อาเภอ 1 ทนรนท 4

2.3 การสรางโอกาสในการเขาถงการคมครองทางสงคมและสวสดการสงคมเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน โดยจดสวสดการเบยยงชพผสงอายและคนพการ รวมทง การพฒนาคณภาพการใหบรการสขภาพทงระบบ โดยจดใหมระบบสารสนเทศทางสาธารณสขทมประสทธภาพ และเรงผลตบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขใหเพยงพอกบปรมาณงานทเพมขน

2.4 สร า งความ เป นธ รรมและลดความ เหล อมล า ในการ ใชประ โยชน ท ด นและทรพยากรธรรมชาต โดยการปฏรปการจดการทดนใหมการกระจายสทธทดนอยางเปนธรรมและยงยน

2.5 การสรางโอกาสในการเขาถงบรการโครงสรางพนฐานเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน โดยการพฒนาระบบโครงสรางพนฐานดานการขนสง ระบบประปา และระบบไฟฟาใหกระจายไปสภมภาคอยางทวถงเพยงพอ

2.6 การคมครองชวยเหลอคนจนและผดอยโอกาสใหสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยการดาเนนงานของกองทนยตธรรม

3. ประเดนทส าคญในการด าเนนงานแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคมไทยในชวงทผานมา

การดาเนนงานในชวงทผานมาตามนโยบาย มาตรการ และโครงการตาง ๆ ทเกยวของกบการลดความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมไทยนน มประเดนทสาคญในการดาเนนงาน ดงน

3.1 ในกรณเจาะจงกลมเปาหมายและเปนกลมเปาหมายทควรจะไดรบประโยชนอยางแทจรง อาท การใหทนการศกษาและการกยมเงนเพอการศกษาในระดบอดมศกษาแกนกเรยน/นกศกษาในครอบครวทมฐานะยากจนหรอมรายไดนอย เปนการลงทนพฒนาทรพยากรมนษยทจะชวยแกปญหาความยากจนไดอยางยงยนและชวยลดความเหลอมลาในการเขาถงการศกษาของคนในสงคม

3.2 ในกรณการด าเนนงานเจาะจงกลมเปาหมายแตเปนเปาหมายทคอนขางกวางครอบคลมทกคนในกลมเปาหมาย อาท การใหเบยยงชพผสงอายและผพการ การรบจานาขาวจากเกษตรกร เปนตน ซงผสงอาย ผพการ และเกษตรกร มจานวนมาก เปนการใหความชวยเหลอกลมเปาหมายทกคนอยางเทาเทยมกนโดยไมแยกแยะสถานภาพทางเศรษฐกจสงคม จงเปนภาระดานงบประมาณดาเนนการและเปนการใชงบประมาณทไมคอยมประสทธภาพเทาทควร ในขณะทงบประมาณของรฐมจานวนจากด

3.3 ในกรณการด าเนนงานกบกลมเปาหมายประชาชนทวไป เชน การใหบรการโครงสรางพนฐานดานการขนสง ระบบประปา และระบบไฟฟา การใหบรการดานการศกษา สาธารณสข เปนตน เปนการกระจายผลประโยชนไปยงประชาชนทกคนอยางเทาเทยมกนและเปนการสรางความเปนธรรมในการเขาถงบรการพนฐานทจาเปนในการดารงชวตเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ซงอาจจะชวยลดความยากจนไดบาง แตอาจจะไมสงผลตอการลดความเหลอมลาในสงคมกลบจะทาใหเกดปญหาความเหลอมลามากขน เนองจากประชาชนทเขาถงบรการของรฐสวนใหญจะเปนกลมประชาชนทมฐานะปานกลางหรอประชาชนทคอนขางจะมศกยภาพ สวนกลมผดอยโอกาสในสงคมหรอผอยนอกระบบทะเบยน มกจะเขาไมถงบรการของรฐ

Page 7: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3.4 ในชวงทผานมายงขาดการพฒนาระบบขอมลเพอใชก าหนดนโยบายแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคมใหสามารถเขาถงเปาหมายคนจน/ผ มรายไดนอยและผดอยโอกาสในสงคมไดโดยตรง จงทาใหการดาเนนการแบบครอบคลมประชากรทงหมดนนมความคบหนาไปมาก สวนการดาเนนการทเจาะจงกลมเปาหมายคนจน/ผมรายไดนอยและผดอยโอกาสในสงคมยงไมคบหนาเทาทควร นอกจากนการดาเนนการทผานมาสงผลกระทบตอภาระดานงบประมาณของรฐและเปนการใชงบประมาณทไมคอยมประสทธภาพเทาทควร

4. ปจจยเสยงตอปญหาความยากจนและความเหลอมล าในสงคมไทยในอนาคต

ภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของประเทศไทยไปสสงคมผสงอาย กระแสโลกาภวตนการเปดเสรทางการคาการลงทน และการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ อาจจะมปจจยทเปนความเสยงทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงทวความรนแรงขนไดในอนาคต ซงปจจยเสยงดงกลาว เชน

4.1 การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครว ซงมแนวโนมขนาดครวเรอนเลกลงมสมาชกเพยง 3-4 คน และครวเรอนทอยคนเดยวหรอเปนโสดมากขน ประกอบกบแนวโนมการเจบปวยของผสงอายทเพมขนมผลตอภาระคาใชจายในการดแลผสงอาย ทาใหผสงอายอยในภาวะทเสยงตอความยากจน และอาจจะถกทอดทงใหอยโดดเดยวขาดคนดแล

4.2 แรงงานนอกระบบยงขาดหลกประกนรายไดรองรบเมอเขาสวยสงอาย ขณะทรฐยงไมมนโยบายสงเสรมการมงานทาของผสงอายทชดเจน อาจจะทาใหผสงอายมโอกาสเปนคนจนหากไมมการเตรยมความพรอมรองรบการเปนสงคมผสงอาย

4.3 การผลตก าลงคนยงไมตอบสนองความตองการของตลาดแรงงาน ระบบการศกษาไมสามารถผลตกาลงคนใหตอบสนองกบความตองการของตลาดแรงงานได อกทงการเคลอนยายแรงงานเสรจะกระทบตอภาวะการหางานทาของประชากรวยแรงงาน ในขณะทประชากรวยแรงงานตองรบภาระเลยงดเดกและผสงอายโดยมตนทนคาใชจายทสงขน ทาใหแรงงานมสดสวนคาใชจายตอรายไดเพมสงขนอาจสงผลกระทบตอระดบการออมของครวเรอนอนจะนาไปสภาวะความยากจน

4.4 การเกดภยพบตทางธรรมชาตเพมขนทงความถและความรนแรง ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทาใหเกดภยพบตทางธรรมชาต (ภยแลง วาตภย อทกภย และโคลนถลม) เพมขนทงความถและความรนแรง ผทไดรบผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาต เชน การสญเสยผลผลตและรายไดทางการเกษตร การสญเสยทอยอาศยและททากน ความเสอมโทรมของดน ภาวะขาดแคลนนา ซงผทไดรบผลกระทบอาจจะมความเสยงตอภาวะความยากจน หรอทาใหเกดปญหาการแยงชงทรพยากร มความเหลอมลาในการเขาถงทรพยากรรนแรงขน

4.5 การเคลอนยายแรงงานเสรอาจสงผลตอการจางงานและระดบคาจาง ภายใตกระแสโลกาภวตนและการเปดเสรทางการคาการลงทนทาใหแรงงานมการเคลอนยายระหวางประเทศไดอยางอสระมากขน แรงงานทมทกษะสงของไทยอาจจะเคลอนยายไปยงประเทศทมคาจางสงกวา จะสงผลใหเกดการขาดแคลนแรงงานทมทกษะสง ซงจะกดดนใหคาจางเพมขนในกลมแรงงานทมทกษะสง ในขณะทแรงงานทกษะตาจากประเทศเพอนบานกอาจจะเคลอนยายเขามาทางานในประเทศมากขน จะสงผลกดดนคาจางของแรงงานไทยในกลมทกษะใกลเคยงกนใหตาลง ซงจะทาใหเกดความเหลอมลาทางรายไดระหวางแรงงานทมทกษะสงกบ

Page 8: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

แรงงานทมทกษะตามากขน หรออาจทาใหเกดการวางงานของแรงงานไทยทมทกษะตามากขน อาจจะนาไปสปญหาความยากจนรนแรงขนได

5. ขอเสนอแนะเชงนโยบายในระยะตอไป

ปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคม เปนผลกระทบ (Impact) จากการพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศทมการพฒนาทไมครอบคลมและทวถง ความยากจนและความเหลอมลาในสงคมเปนปญหาเชงโครงสรางตองใชเวลานานหลายสบปในการแกไขปญหา ซงการดาเนนการแกไขจาเปนตองเนนการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหเออตอการพฒนาททวถงและยงยน และปรบโครงสรางภาษใหสนบสนนการกระจายผลประโยชนการพฒนา รวมทงใหมการกระจายผลตอบแทนทเปนธรรมระหวางกลมเจาของทนและกลมเจาของแรงงาน ตลอดจนระหวางธรกจขนาดใหญกบธรกจขนาดกลางและขนาดยอม ขณะเดยวกนตองใหความสาคญกบการพฒนาคนในทกมตเพอสรางคณภาพชวตทดขน

สาหรบในระยะสนเพอใหเกดประสทธภาพในการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคม รวมทงลดปจจยเสยงทอาจจะทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงรนแรงขนได ในอนาคต จงมขอเสนอแนะเชงนโยบายแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลา ทสาคญในระยะตอไป ดงน

5.1 การพฒนาระบบขอมลรายบคคลทบงชลกษณะของบคคล ศกยภาพ และฐานะทางเศรษฐกจสงคมทแทจรง เพอใชระบกลมเปาหมายผมรายไดนอย ผดอยโอกาสในสงคม และกลมอน ๆ สาหรบการขบเคลอนนโยบายแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมทสงผลกระทบโดยตรงตอกลมเปาหมายอยางแทจรง และทาใหการใชจายงบประมาณเกดประสทธภาพสงสด

5.2 สรางโอกาสใหคนจนและผดอยโอกาสเขาถงการศกษาระดบอดมศกษาในสาขาทสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน ดวยการใหทนการศกษาและสนบสนนกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา ซงจะเปนการสรางโอกาสในการพฒนาอาชพและสรางรายได ตลอดจนชวยลดความเหลอมดานรายไดของคนในสงคมและลดความยากจน

5.3 สร า งความ เป นธ รรมและลดความ เหล อมล า ในการ ใชประ โยชน ท ด นและทรพยากรธรรมชาต โดยการปฏรปการจดการทดนใหมการกระจายสทธทดนอยางเปนธรรมและยงยนโดยใชมาตรการทางภาษ และจดทดนทากนใหแกคนยากจน รวมทงควรผลกดนรางพระราชบญญตภาษทดนและสงปลกสราง พ.ศ. .... ไปสการปฏบต

5.4 การลดปจจยเสยงจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไปสสงคมผสงอาย ภยพบตทางธรรมชาต และการเปดเสรการคาการลงทนการเคลอนยายแรงงานอยางเสร ทอาจจะทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงรนแรงขนไดในอนาคต โดย

5.4.1 สงเสรมการประกอบอาชพของผสงอายทเหมาะสมกบศกยภาพ เพอใหผสงอายไดใชความรความสามารถและประสบการณเพอสรางรายได ลดภาระการพงพงรายไดจากลกหลาน

5.4.2 การสรางเครอขายการดแลผสงอายทมฐานะยากจนและผสงอายทอยโดดเดยวตามล าพง โดยเฉพาะการดแลดานสขภาพทครอบคลมทงการปองกน รกษา และฟนฟสขภาพ เพอลดความเสยงจากโรคเรอรงของผสงอาย และลดภาระคาใชจายดานสขภาพ

Page 9: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

8

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

5.4.3 การสงเสรมการออมของครวเรอน เพอปองกนความเสยงจากความยากจนเฉยบพลนในยามทครอบครวไดรบผลกระทบจากวกฤตตาง ๆ เชน วกฤตจากการวางงาน วกฤตจากภยพบตทางธรรมชาตทสงผลเสยหายตอทรพยสน ทอยอาศย และการประกอบอาชพ วกฤตดานสขภาพททาใหไมสามารถประกอบอาชพได เปนตน

5.4.4 การผลตก าลงคนทมคณภาพและสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน รวมทงการฝกอบรมยกระดบแรงงานไรฝมอใหเปนแรงงานทมทกษะฝมอ เพอใหสามารถรองรบการใชเทคโนโลยททนสมยและมทางเลอกในการประกอบอาชพทมรายไดสงขน ตลอดจนการพฒนาทกษะดานภาษาโดยเฉพาะภาษาองกฤษทเปนภาษากลางในการสอสาร เพอเตรยมความพรอมรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนและการเคลอนยายแรงงานอยางเสร

---------------------------------------

Page 10: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

สารบญ หนา

สรปส าหรบผบรหาร

บทท 1 สถานการณความยากจนในประเทศไทย 1-1

1.1 ความหมายและเกณฑการวดความยากจน 1-1

1.2 ภาพรวมความยากจนในประเทศไทย ป 2555 1-2

1.3 ความยากจนในระดบภาคและเขตพนท 1-6

1.4 ความยากจนในระดบจงหวด 1-12

1.5 ลกษณะของความยากจนในประเทศไทย 1-15

บทท 2 สถานการณความเหลอมล าในประเทศไทย 2-1

2.1 ความเหลอมลาในการกระจายความมงคง (Wealth distribution) 2-2

2.2 ความเหลอมลาดานการเขาถงบรการพนฐานของรฐ 2-11

2.3 ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานกระบวนการยตธรรม 2-38

2.4 ความเหลอมลาหรอความไมเสมอภาคทางเพศ 2-42

2.5 สาเหต/ปจจยพนฐานของปญหาความเหลอมลาในสงคม 2-45

บทท 3 นโยบายและมาตรการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคมไทย 3-1

3.1 ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาเพอแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคมตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3-1

3.2 นโยบายรฐบาลทเกยวของกบการแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคม โดยเฉพาะในชวงป 2554 ถงปจจบน

3-2

3.3 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงชแนวทางการดาเนนชวตของประชาชนทกระดบใหดารงอยไดดวยความพอเพยง และการดาเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน

3-7

บทท 4 การตดตามประเมนผลการแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมล าในสงคมระดบพ นท โดยใชดชนวดความยากจนหลายมต (Multidimensional Poverty Index : MPI) กรณศกษากลมผสงอาย

4-1

4.1 การจดทาดชนวดความยากจนในหลายมต (Multi-Dimensional Poverty Index: MPI) ของ Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI)

4-1

Page 11: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

หนา

4.2 การจดทาดชนวดความยากจนในหลายมต (Multi-Dimensional Poverty Index: MPI) ของประเทศไทย กรณศกษากลมผสงอาย

4-4

4.3 การตดตามประเมนผลการแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคม กรณศกษากลมผสงอาย โดยใช MPI

4-6

4.4 เปรยบเทยบการประเมนผลความยากจน โดยใชเสนความยากจน กบการใช MPI กรณศกษากลมผสงอาย

4-8

4.5 สรป 4-9

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย 5-1

5.1 ปจจยเสยงตอปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคมไทยในอนาคต 5-1

5.2 ประเดนทสาคญในการดาเนนงานแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมไทยในชวงทผานมา

5-3

5.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายในระยะตอไป 5-6

Page 12: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

บทท 1

สถานการณความยากจนในประเทศไทย

สงคมไทยมการพฒนากาวหนาในหลายดาน ทงการสรางความมนคงดานอาชพ รายได และโอกาสทางการศกษาท าใหคนไทยมการศกษาโดยเฉลยสงขน บรการดานสาธารณสขมคณภาพและมความครอบคลมทวถงมากขน อยางไรกตาม ยงมปญหาทตองเรงแกไขอกมากทงปญหาเชงโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมทสงสมมาตงแตในอดตและปญหาทเปนผลกระทบจากกระแสโลกาภวตน นอกจากนน ยงมเงอนไข/ปจจยการพฒนาหลายประการทจะสงผลตอการพฒนาประเทศในระยะตอไป อาท การเตรยมความพรอมเพอเขาสประชาคมอาเซยนในป 2558 กระแสการพฒนาไปสสงคมสเขยวหรอสงคมคารบอนต า การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทจะเปนฐานทางอาชพและรายได การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะสงผลตออาชพและชวตความเปนอย ความปลอดภยในชวตและทรพยสน และรปแบบการด ารงชวต รวมทงเงอนไขทางดานสงคมและการเมองทจะสงผลตอทศนคต คานยม รปแบบการด าเนนชวตและการมสวนรวมในการพฒนาประเทศ เงอนไขและปจจยดงกลาวลวนแลวแตจะสงผลกระทบตอปญหาความยากจน ความเหลอมล าในสงคมไทย และการพฒนาคณภาพชวตคนไทย ซงความยากจนในสงคมไทยในชวงทผานมาจนถงปจจบน สรปสาระส าคญไดดงน

1.1 ความหมายและเกณฑการวดความยากจน

นยาม “คนจนหรอความยากจน” มไดจ ากดเฉพาะคนจนทขดสนทางเศรษฐกจหรอดานรายไดในการยงชพเทานน แตยงครอบคลมถงความยากจนเชงโครงสรางทเกดจากความขดสนในหลาย ๆ ดานทมผลท าใหขาดศกยภาพในการด ารงชวต ทงการขาดการศกษาหรอไดรบการศกษานอย การขาดทรพยากร ขาดทดนท ากนหรอทดนท ากนมขนาดเลก การขาดการรวมกลมและการมสวนรวมทางการเมอง การขาดขอมลขาวสารความรในการประกอบอาชพ รวมทงการมภาระการพงพงสง ตลอดจนไมสามารถเขาถงบรการของรฐและความชวยเหลอตาง ๆ ของรฐ อนน าไปสความไมเสมอภาคทางเศรษฐกจและสงคม นนคอความยากจนหมายรวมถงทงความจนดานรายได ความจนโอกาส และความจนดานสทธ ซงเปนลกษณะทมกจะเกดขนอยางเชอมโยงถงกน เปนเหตและผลซงกนและกน ความจนดานรายไดทเกดขนมกจะมาจากความจนดานโอกาสและการเขาถงสทธพนฐานทพงจะไดอนเปนผลจากการบรหารราชการแผนดนทขาดประสทธภาพ ขาดความโปรงใส และมการคอรปชนทสงผลกระทบตอการจดสรรทรพยากร รวมทงเปนผลตอเนองจากการพฒนาในอดตทท าใหโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมเออประโยชนเฉพาะตอบางกลมในสงคมเปนหลก

การวดความยากจน ในรายงานนจะใชวธการวดความยากจนแบบสมบรณ (Absolute poverty) โดยใชเสนความยากจน (Poverty line)1 เปนเกณฑในการวด และใชขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ของส านกงานสถตแหงชาต เปนขอมลฐานในการศกษาวเคราะห

1 เสนความยากจน (Poverty line) เปนเครองมอส าหรบใชวดภาวะความยากจน โดยค านวณจากตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการ

ไดมาซงอาหารและสนคาบรการทจ าเปนพนฐานในการด ารงชวต ซงบคคลทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยต ากวาเสนความยากจนจะถอวาเปนคนจน ทงนเสนความยากจนไดปรบปรงเทคนควธการใหมโดยใชแบบแผนการบรโภคของคนไทยในป 2554 เปนฐานในการค านวณ

Page 13: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เสนความยากจน (Poverty line) ค านวณจากตนทนหรอคาใชจายในการด ารงชวตเฉลยของปจเจกบคคลในระดบครวเรอนประกอบดวยคาใชจายดานอาหาร (Food) และสนคาบรการจ าเปนพนฐานขนต าทไมใชอาหาร (Non-food) ทท าใหสามารถด ารงชพอยได โดยใชแบบแผนการบรโภคของคนไทยในป 2554 เปนฐานในการค านวณ ซงวธการจดท าเสนความยากจนนองตามมาตรฐานสากล โดยมแนวคดวาครวเรอนตางขนาดตางพนทจะมแบบแผนการบรโภคและมาตรฐานการครองชพทแตกตางกน แตไดรบอรรถประโยชน (Utility) เทากน ท าใหเสนความยากจนนมคณลกษณะส าคญคอมความจ าเพาะ (Specificity) ตามคณลกษณะของครวเรอน ในขณะเดยวกนกสามารถน ามาเปรยบเทยบกนได (Comparability) จากอรรถประโยชนทเทากน อกทงน าการประหยดตอขนาด (Economy of scale) มาใชประกอบการค านวณดวย ดงนน เสนความยากจนจงสะทอนมาตรฐานการครองชพขนต า (Minimum standard of living) ของสงคม ซงเสนความยากจนมหนวยเปน บาท/คน/เดอน ทงน บคคลใดทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอนต ากวาเสนความยากจนจะถอวาบคคลนนเปนคนจน

1.2 ภาพรวมความยากจนในประเทศไทย ป 2555

1.2.1 ความยากจนโดยรวมในประเทศไทยลดลงตามเปาหมายของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 โดยสดสวนคนจนลดลงจากรอยละ 13.2 ของประชากรทงประเทศ ในป 2554 เหลอรอยละ 12.6 ในป 2555 แผนฯ 11 ก าหนดเปาหมายใหสดสวนผอยใตเสนความยากจนลดลง ซงป 2555 เปนปแรกของแผนฯ 11 สถานการณความยากจนไดลดลงตามเปาหมายโดยประเทศไทยมสดสวนผอยใตเสนความยากจนหรอสดสวนคนจนลดลงจากรอยละ 13.2 ของประชากรทงประเทศ ในป 2554 เหลอรอยละ 12.6 ในป 2555 (จ านวนคนจน 8.4 ลานคน) ทงนความยากจนทลดลงในป 2555 สวนหนงเปนผลมาจากการสรางโอกาสทางการศกษาโดยเฉพาะแกเดกฐานะยากจน มาตรการลดคาครองชพและเพมรายไดใหกบประชาชน และการพฒนาเศรษฐกจ อนน าไปสการพฒนาศกยภาพในการประกอบอาชพสรางรายไดและยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ซงมการด าเนนการทส าคญ อาท โครงการทนพระราชทานเพอการศกษาเดกนกเรยนในถนทรกนดารในโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน ตามพระราชด ารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทไดด าเนนการตอเนองมาตงแตป 2531 โดยโปรดเกลาฯ ใหรบนกเรยนเพมปละประมาณ 200 คนเพอใหนกเรยนฐานะยากจนมโอกาสศกษาตอในระดบมธยมศกษาและระดบอดมศกษาตามความเหมาะสมของระดบสตปญญาและความสามารถของแตละบคคล ซงปจจบนมนกเรยนส าเรจการศกษาและน าความรทไดรบกลบไปพฒนาชมชนทองถนของตนเอง โครงการทนการศกษาสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ซงพระราชทานทนการศกษาใหแกเดกนกเรยนฐานะยากจนไดมโอกาสศกษาตอในระดบมธยมศกษาตอนปลายตอเนองไปจนจบการศกษาในระดบปรญญาตร มนกเรยนรบทนไปแลว 5 รน จ านวน 740 คน โครงการกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) ด าเนนการมาตงแตป 2539 โดยเปดโอกาสใหนกเรยน/นกศกษาทขาดแคลนทนทรพยกยมเงนเพอการศกษาซงมผกยมไปแลวทงสนประมาณ 4 ลานราย

ส าหรบการด าเนนมาตรการลดคาครองชพและเพมรายไดใหกบประชาชน ไดแก ลดคาใชจายดานการเดนทาง (จดรถโดยสารประจ าทาง ขสมก. และจดรถไฟชน 3 ใหบรการฟร ) ท าใหประชาชนมเงนเหลอน าไปใชจายพฒนาคณภาพชวตดานอน ๆ เพมขน รวมทงการจดสวสดการเบยยงชพผสงอายแบบขนบนไดและเบยยงชพผพการมความครอบคลมทวถงมากขน สงผลตอการเพมรายไดและคาใชจายเพอพฒนาคณภาพชวตใหสงขน นอกจากน ผลจากเศรษฐกจไทยมการขยายตวรอยละ 6.5 สงผลใหรายไดตอหวของคนไทย

Page 14: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เพมขน การใชจายภาคครวเรอนมการขยายตวรอยละ 6.8 และการจางงานเพมขนรอยละ 1.2 ในป 2555 ประกอบกบในเดอนเมษายน 2555 มการปรบอตราคาจางขนต าเพมขนรอยละ 39.5 ทวประเทศ โดยม 7 จงหวด คอ กรงเทพมหานคร ภเกต สมทรปราการ นครปฐม นนทบร ปทมธาน และสมทรสาคร ไดปรบคาจางแรงงานขนต าเปน 300 บาทตอวน ซงท าใหแรงงานไรฝมอมรายไดเพมขนสงผลตอก าลงซอทงดานอาหารและสงจ าเปนส าหรบด ารงชวตเพมขน

1.2.2 ในป 2555 “คนจน” รวมกบ “คนเกอบจน” มประมาณ 15.6 ลานคนหรอรอยละ 23.5 ของประชากรทงหมด ซงบงชไดวาความยากจนยงคงเปนปญหาส าคญของประเทศไทย แมวา ความยากจนโดยรวมในประเทศไทยลดลงอยางตอเนองชวงหลงการฟนตวจากภาวะวกฤตเศรษฐกจซงเหนไดจดเจนในป 2545 จนถงปจจบน อยางไรกตาม ยงมกลมทเรยกวา “เฉยดจน” หรอ “เกอบจน” (Near poor) โดยคนเกอบจนหมายถงประชากรทมระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคสงกวาเสนความยากจนไมเกน 20% คนกลมนมความออนไหวตอภาวะวกฤตตาง ๆ ไดงาย ซงเปนกลมเสยงทมโอกาสจะตกเปนคนจนไดงายหากไดรบผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาตทรายแรงหรอประสบวกฤตทางเศรษฐกจหรอประสบปญหาดานสขภาพทสงผลกระทบตอการประกอบอาชพ ทงนในป 2555 คนเกอบจนมประมาณ 7.2 ลานคนหรอรอยละ 10.8 ของประชากรทงประเทศ เมอรวมจ านวนคนจนกบคนเกอบจนจะมประมาณ 15.6 ลานคนหรอรอยละ 23.5 ของประชากรทงหมด ซงบงชไดวาความยากจนยงคงเปนปญหาส าคญของประเทศไทย และประชากรกลมดงกลาวเปนกลมเปาหมายส าคญทตองเรงยกระดบรายไดและคณภาพชวตโดยรวม แตเนองดวยคนจนและกลมเสยงสวนใหญอยนอกภาคทางการและขาดขอมลทะเบยนทจะเจาะลงไปถง ดงนน การแกปญหาความยากจนในระยะตอไปใหมประสทธภาพมากขนจะตองมฐานขอมลในการบงช (Identification) ทดสามารถระบกลมเปาหมายเพอก าหนดมาตรการชวยเหลอทเหมาะสม รวมถงการจดสวสดการผสงอาย/ผพการ การฝกทกษะอาชพส าหรบกลมทยงอยในก าลงแรงงานรวมทงการดแลเรองการเขาถงทรพยากรในการประกอบอาชพ และการสนบสนนดานการศกษาส าหรบบตรหลานครวเรอนทตองพจารณาการชวยเหลอเพมเตมจากการเรยนฟรเพอใหแนใจวาสามารถเขาถงการศกษาฟรทรฐจดให

1.2.3 ชองวางความยากจน (Poverty gap) ในป 2555 เทากบรอยละ 2.4 บงชวาระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคของครวเรอนทยากจนโดยเฉลยต ากวาเสนความยากจนประมาณรอยละ 2.4 หรอประมาณ 59 บาทตอคนตอเดอน (=0.024 x เสนความยากจน 2,492 บาทตอคนตอเดอน) ซงทรงตวในระดบเดยวกนกบชองวางความยากจนในป 2554 คอประมาณรอยละ 2.4 หรอประมาณ 59 บาทตอคนตอเดอน (=0.024 x เสนความยากจน 2,415 บาทตอคนตอเดอน) ภายใตสมมตฐานวาหากรฐบาลด าเนนนโยบายในการแกไขปญหาความยากจนโดยเลอกใชแนวทางแบบการจายเงนโอนใหแกประชาชนทกคนเพอใหทกคนพนจากภาวะความยากจน รฐจะตองตงงบประมาณไวประมาณ 47,300 ลานบาท (59 บาท x 12 เดอน x ประชากรทงประเทศ) โดยไมรวมงบประมาณในการบรหารจดการ แตวธนเปนการพฒนาแบบพงพาและไมยงยน อยางไรกตาม ตวเลขงบประมาณดงกลาวสามารถใชเปนเกณฑขนต าส าหรบประมาณการความตองการงบประมาณเพอใชแกไขปญหาความยากจนได

นอกจากน เมอพจารณาความรนแรงของปญหาความยากจน พบวา มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง จากรอยละ 4.3 ในป 2543 เหลอรอยละ 0.7 ในป 2555 ซงเปนสญญาณทดวาปญหาความยากจนทเปนความยากจนมากหรอความยากจนเรอรง (Chronic poverty) ไดเรมลดลงบางแลว โดยสะทอนจากสดสวนคนจนมากมแนวโนมลดลงจากรอยละ 26.5 ของประชากรทงประเทศในป 2543 เหลอรอยละ 5.0 ในป 2555 (คนจนมากหมายถงประชากรทมระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคต ากวาเสนความยากจนเกนกวา

Page 15: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

20%) อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนตองด าเนนการแกปญหาในเรองการเขาถงบรการทางสงคมและทรพยากร ผนวกกบการจดสวสดการทางสงคมใหเขาถงกลมเปาหมายยากจนรนแรงไดอยางแทจรง เพอใหการแกปญหาความยากจนมประสทธภาพมากขน

ตารางท 1.1 ตวชวดความยากจนและการกระจายรายได ทวราชอาณาจกร

ตวชวด 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 ชองวางความยากจน 8.68 9.66 11.46 7.80 6.12 4.83 4.17 4.04 3.51 3.24 2.42 2.38 ความรนแรงปญหาความยากจน 3.06 3.41 4.27 2.69 2.03 1.59 1.31 1.22 1.06 0.97 0.70 0.70 เสนความยากจน (บาท/คน/เดอน) 1,306 1,533 1,555 1,606 1,719 1,934 2,006 2,172 2,174 2,285 2,415 2,492 สดสวนคนจน (รอยละ) 35.25 38.63 42.33 32.44 26.76 21.94 20.04 20.43 17.88 16.37 13.22 12.64 จ านวนคนจน (ลานคน) 20.3 22.7 25.8 19.9 16.5 13.8 12.7 13.1 11.6 10.8 8.8 8.4 สดสวนครวเรอนยากจน(รอยละ) 32.15 34.75 38.48 29.31 24.29 19.92 18.26 18.54 15.81 14.50 11.64 10.74 จ านวนครวเรอนยากจน (พนครวเรอน) 5,068 5,491 6,521 5,145 4,404 3,793 3,540 3,620 3,170 3,010 2,486 2,344 สมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) ของรายได 0.513 0.507 0.522 0.508 0.493 0.514 0.499 na. 0.490 na. 0.484 na. สมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) ของรายจายเพอการอปโภคบรโภค 0.431 0.409 0.428 0.419 0.425 0.420 0.398 0.405 0.398 0.396 0.375 0.393 ความเหลอมล าในรายไดกลมรวยสด 20% สดทายตอกลมจนสด 20% แรก (เทา) 13.52 13.06 14.54 13.37 12.22 14.83 13.06 na. 12.30 na. 11.81 na. ความเหลอมล าในรายจายเพอการอปโภคบรโภคกลมรายจายมากสด 20% สดทาย ตอกลมรายจายนอยสด 20% แรก (เทา) 8.21 7.40 8.07 7.79 8.06 8.11 7.21 7.41 7.18 7.09 6.26 6.97 ประชากรทวประเทศ (ลานคน) 57.6 58.7 60.9 61.2 61.8 62.8 63.5 64.2 65.0 66.0 66.2 66.5 จ านวนครวเรอนทงหมด (พนครวเรอน) 15,760 15,801 16,948 17,551 18,133 19,043 19,384 19,526 20,058 20,764 21,346 21,821 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. : na. ไมมขอมล หมายเหต ชองวางความยากจน (Poverty gap ratio) หมายถง ชองวางระหวางรายจายของคนทตกอยใตเสนความยากจนกบเสนความยากจนเพอบงชวาคนจนเหลานมระดบรายจายต ากวาเสนความยากจนมากนอยเพยงใดโดยเปนการหาคาเฉลยรอยละของชองวางระหวางเสนความยากจนกบรายจายเฉลยตอคนตอเดอนของครวเรอนยากจนคนจนทมรายจายต ากวาเสนความยากจนมากกจะมความยากล าบากมากกวาผทมรายจายใกลเสนความยากจน ความรนแรงของปญหาความยากจน (Severity of poverty) เปนการวดทพจารณาใหความส าคญกบกลมคนจนทมปญหาความยากจนรนแรงหรอมรายจายต ากวาเสนความยากจนมากๆ เพอบงชภาวการณกระจายรายจายในกลมคนจนทอยใตเสนความยากจนโดยท าการถวงน าหนกมากใหกบคาทต ากวาเสนความยากจนมากตวชวดนจะชวยตรวจสอบตดตามความกาวหนาของสถานการณของความยากจนทสดซงแมจะมจ านวนนอยแตเปนกลมทจะหลดพนจากความยากจนไดยากทสด เสนความยากจน (Poverty line)เปนเครองมอส าหรบใชวดภาวะความยากจนโดยค านวณจากตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซงอาหารและสนคาบรการจ าเปนพนฐานในการด ารงชวต สดสวนคนจน ค านวณจากจ านวนประชากรทมรายจายเพอการบรโภคต ากวาเสนความยากจน หารดวยจ านวนประชากรทงหมด คณดวย 100 จ านวนคนจน หมายถง จ านวนประชากรทมรายจายเพอการบรโภคต ากวาเสนความยากจน คาสมประสทธจน (Gini coefficient) เปนเครองมอในการวดความไมเทาเทยมในรปของสดสวน (Gini ratio) ซงคาอยระหวาง 0 กบ 1 ยงคาเขาใกล 1 มากเทาไรแสดงวาความไมเทาเทยมกนของรายไดยงมมากขนโดยค านวณจากการใชคาของพนทระหวาง Lorenz curve ของการกระจายรายไดกบเสนการกระจายรายไดสมบรณเปนตวตงและคาของพนทใตเสนการกระจายรายไดสมบรณทงหมดเปนตวหาร

Page 16: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 1.2 สดสวนและจ านวน คนจน จนมาก จนนอย และเกอบจน (วดจากรายจายเพอการอปโภคบรโภค)

ป พ.ศ. สดสวนคนจน

(%) เกอบจนสดสวน

จ านวนคนจน (พนคน)

จ านวนเกอบจน

รอยละตอจ านวน คนจนทงหมด

จน จนมาก จนนอย (%) จน จนมาก จนนอย (พนคน) จนมาก จนนอย 2531 65.26 50.95 14.31 9.73 34,198 26,698 7,500 5,100 78.1 21.9 2533 58.08 42.03 16.05 11.07 31,683 22,926 8,757 6,038 72.4 27.6 2535 50.09 34.83 15.26 11.97 27,826 19,349 8,477 6,647 69.5 30.5 2537 42.65 25.63 17.03 12.37 24,134 14,500 9,635 6,997 60.1 39.9 2539 35.31 19.58 15.72 13.03 20,321 11,271 9,050 7,501 55.5 44.5 2541 38.72 22.32 16.41 12.91 22,719 13,093 9,626 7,574 57.6 42.4 2543 42.63 26.53 16.10 13.10 25,516 15,880 9,637 7,842 62.2 37.8 2545 32.52 17.98 14.55 13.43 19,621 10,845 8,776 8,101 55.3 44.7 2547 26.86 13.89 12.98 13.24 16,424 8,491 7,934 8,094 51.7 48.3 2549 22.01 10.68 11.33 11.69 13,720 6,658 7,063 7,288 48.5 51.5 2550 20.09 9.20 10.89 12.09 12,677 5,803 6,873 7,627 45.8 54.2 2551 20.46 8.91 11.55 11.65 13,081 5,696 7,385 7,451 43.5 56.5 2552 17.93 7.69 10.24 11.32 11,634 4,991 6,643 7,343 42.9 57.1 2553 16.39 6.95 9.44 11.41 10,812 4,583 6,229 7,531 42.4 57.6 2554 13.23 5.16 8.06 11.53 8,757 3,417 5,340 7,637 39.0 61.0 2555 12.61 5.03 7.58 10.80 8,388 3,346 5,042 7,183 39.9 60.1

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนส านกงานสถตแหงชาตประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : จนคอมระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคต ากวาเสนความยากจน จนมากคอ มระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคต ากวาเสนความยากจนเกนกวา 20% จนนอยคอ มระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคต ากวาเสนความยากจนไมเกน 20% เกอบจนคอ มระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคสงกวาเสนความยากจนไมเกน 20%

65.17

57.97

50.04

42.54

35.25 38.63

42.33

32.44 26.76

21.94 20.04 20.43 17.88 16.37 13.22 12.64

34.2 31.7 27.8 24.1 20.3 22.7 25.5 19.7 16.4 14.5 13.1 13.0 12.3 11.0 8.8 8.4

879 960 1,086 1,157

1,306 1,533 1,555 1,606

1,719 1,934 2,006 2,172 2,174

2,285 2,415

2,492

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

0

10

20

30

40

50

60

70

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

สดสวนคนจน(%) จ านวนคนจน(ลานคน) เสนความยากจน(บาท/คน/เดอน) แกนขวา

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ภาพท 1.1 เสนความยากจน สดสวนคนจน จ านวนคนจน (วดจากรายจายเพอการอปโภคบรโภค)

Page 17: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.3 ความยากจนในระดบภาคและเขตพนท

1.3.1 ความยากจนยงคงกระจกตวหนาแนนอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ โดยในป 2555 มสดสวนคนจนรอยละ 19.8 และรอยละ 17.4 ของประชากรในภาค ตามล าดบ ทงนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมจ านวนคนจน 3.7 ลานคนซงคดเปนรอยละ 44.5 ของคนจนทงประเทศ (8.4 ลานคน) และภาคเหนอมคนจน 2.0 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 24.0 ของคนจนทงประเทศ ซงปญหาความยากจนกระจกตวหนาแนนอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ สวนหนงเกดจากโครงสรางประชากรสวนใหญมระดบการศกษาต า จากรายงานการศกษาของธนาคารโลก2 ระบไวอยางชดเจนวา การศกษาและความยากจนมความสมพนธกน (Correlation) อยางมนยส าคญ และการศกษาเปนปจจยส าคญทเปนสาเหต (Causation) ท าใหเกดความยากจน จากขอมลของภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอมประชากรอายตงแต 15 ปขนไปประมาณรอยละ 58 ของประชากรตงแต 15 ปขนไปมการศกษาเพยงระดบประถมศกษาและต ากวาและไมเคยเรยนหนงสอ ซงท าใหมความล าบากในการพฒนาทกษะความรในการประกอบอาชพเพอเพมรายไดและพฒนาคณภาพชวตใหดขน ประกอบกบโครงสรางเศรษฐกจหลกของภาคยงคงเปนภาคการเกษตร โดยผมงานท าในภาคเกนกวารอยละ 50 ท างานในภาคเกษตรกรรม3 และโครงสรางแรงงานของทง 2 ภมภาคดงกลาวสวนใหญเปนแรงงานนอกระบบเกนกวารอยละ 70.0 ของแรงงานทงหมดในภาค จงมรายไดไมแนนอนและยงไมสามารถเขาถงระบบประกนสงคมอกดวย รวมทงขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนกบงชวา ประชากรทง 2 ภมภาคสวนใหญมรายไดหลกของครอบครวมาจากอาชพดานการเกษตร (ผถอครองท าการเกษตร ผท าประมง ปาไม เลยงสตวและบรการเกษตร คนงานเกษตร) และเปนผทไมมสวนรวมทางเศรษฐกจ (ผมรายรบจากบ าเหนจ บ านาญ เงนชวยเหลอจากรฐ/บคคลอนนอกครวเรอน ผมรายรบจากทรพยสน) โดยประชากรกลมดงกลาวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนรวมกนสงถงรอยละ 52.5 ของประชากรทงหมดในภาค และในภาคเหนอมสดสวนรวมกนสงถงรอยละ 50.8 ของประชากรทงหมดในภาค นอกจากน รายไดประจ าของครวเรอนเฉลยตอคนตอเดอนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอต ากวาในภมภาคอน ๆ ทมสาขาอาชพหลกเดยวกน โดยเฉพาะประชากรทประกอบอาชพหลกดานการเกษตรจะมรายไดเฉลยต ากวาอาชพอน รวมทงการเปล ยนแปลงของสภาพภมอากาศโลกและประเทศไทยท าใหเกดภยพบตทางธรรมชาต (น าทวม ภยแลง) ทมความถมากขนและรนแรงขน จงสงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตรและรายไดของเกษตรกร

2 Haughton and Khandker (2009), Handbook on Poverty and Inequality, World Bank Publication 3 ประมวลจากขอมล การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

Page 18: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2545 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

กรงเทพมหานคร 6.35 2.88 3.51 2.33 2.36 2.25 7.74 1.91

กลาง 23.42 12.85 12.15 12.83 11.18 10.77 10.36 6.94

เหนอ 41.03 26.11 25.99 29.05 23.38 22.33 16.09 17.40

ตะวนออกเฉยงเหนอ 44.16 35.32 30.24 31.19 27.71 25.26 18.11 19.79

ใต 29.20 19.84 19.33 16.77 17.03 14.24 10.12 13.32

ทวประเทศ 32.44 21.94 20.04 20.43 17.88 16.37 13.22 12.64

0

10

20

30

40

50

รอยล

ภาพท 1.2 การกระจายตวของคนจนจ าแนกรายภาค ป 2555

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตารางท 1.3 โครงสรางประชากร และรายไดประจ าของครวเรอนเฉลยตอคน จ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจสงคมของครวเรอน และภาค ป 2554

สถานภาพเศรษฐกจสงคมของครวเรอน กทม. กลาง เหนอ อสาน ใต รวม รอยละของประชากร (%) ผถอครองท าการเกษตร * 9.92 27.18 26.38 24.26 18.35 - เปนเจาของทดน * 6.54 18.58 24.90 23.97 15.43 - เชาทดน * 3.39 8.60 1.48 * 2.92 ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร - 1.19 2.65 0.81 1.07 1.17 ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ 26.07 19.78 17.91 17.00 19.93 19.47 ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร 25.15 10.69 8.26 8.87 8.30 11.25 คนงานเกษตร * 3.61 2.02 1.33 12.46 3.46 คนงานทวไป 1.41 1.56 1.10 1.17 1.35 1.32 เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ 29.61 20.66 13.52 12.24 16.97 17.64 ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง 7.31 22.09 8.42 8.26 6.53 11.77 ผไมปฏบตงานเชงเศรษฐกจ 10.03 10.51 18.93 23.94 9.12 15.58

รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 รายไดประจ าเฉลย (บาท/คน/เดอน)

ผถอครองท าการเกษตร * 6,640 4,733 3,931 11,258 5,880 - เปนเจาของทดน * 6,857 4,844 3,954 11,212 6,035 - เชาทดน * 6,221 4,494 3,535 * 5,060 ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร 4,066 3,036 3,460 6,869 3,881 ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ 17,143 8,182 7,310 7,595 9,844 9,641 ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร 24,661 13,596 14,189 14,081 13,316 16,881 คนงานเกษตร * 3,589 3,459 3,166 4,513 4,009 คนงานทวไป 6,493 4,934 3,627 2,695 3,637 4,207 เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ 9,186 6,964 6,022 5,435 6,957 7,005 ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง 7,584 6,505 4,211 3,612 4,212 5,551 ผไมปฏบตงานเชงเศรษฐกจ 19,186 7,480 4,940 4,558 7,052 6,574

รวม 16,025 7,646 6,062 5,733 8,583 8,007 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : * กลมตวอยางนอยเกนไป ไมสามารถน าเสนอขอมลได

1.9% 15.4%

24.0%

44.5%

14.2%

กทม. กลาง เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต

ภาพท 1.3 สดสวนคนจน (ดานรายจาย) จ าแนกรายภาค ป 2545-2555

Page 19: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-8

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 1.4 โครงสรางแรงงานในระบบและนอกระบบ จ าแนกตามภาค ป 2551 - 2555

ภาค รอยละแรงงานในระบบ (%) รอยละแรงงานนอกระบบ (%) 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

กรงเทพมหานคร 68.4 67.0 66.2 67.8 67.4 31.6 33.0 33.8 32.2 32.6 กลาง 50.8 50.9 51.6 51.6 53.1 49.2 49.1 48.4 48.4 46.9 เหนอ 25.7 26.2 28.4 27.8 27.0 74.3 73.8 71.6 72.2 73.0 ตะวนออกเฉยงเหนอ 20.6 21.4 22.4 23.0 22.5 79.4 78.6 77.6 77.0 77.5 ใต 39.7 40.2 41.9 39.7 38.6 60.3 59.8 58.1 60.3 61.4 ทวราชอาณาจกร 36.3 36.6 37.6 37.4 37.4 63.7 63.4 62.4 62.6 62.6 จ านวน (ลานคน) (13.73) (14.05) (14.56) (14.73) (14.78) (24.11) (24.32) (24.13) (24.59) (24.80) ทมา : การส ารวจแรงงานนอกระบบ ส านกงานสถตแหงชาต

1.3.2 ความยากจนยงคงกระจกตวหนาแนนอยในเขตชนบท ซงมสดสวนคนจนถงรอยละ 16.0 เทยบกบรอยละ 8.8 ในเขตเมอง ในจ านวนคนจนทงหมด 8.4 ลานคนในป 2555 นนประมาณ 5.7 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 67.6 ของคนจนทงประเทศ อาศยอยในเขตชนบท โดยเฉพาะในเขตชนบทของภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคนจนประมาณ 2.6 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 30.6 ของคนจนทงประเทศ และเขตชนบทของภาคเหนอมคนจนประมาณ 1.3 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 15.8 ของคนจนทงประเทศ สาเหตของความยากจนในชนบทสวนหนงเปนไปตามลกษณะโครงสรางกระจายตวของประชากร โครงสรางอาชพ และโครงสรางรายได ซงในป 2555 ประชากรอาศยอยในเขตชนบทรอยละ 53.5 ของประชากรทงประเทศ สวนโครงสรางอาชพของคนชนบทในป 2554 คนในชนบทมรายไดหลกจากอาชพในภาคการเกษตร และเปนผทไมมสวนรวมทางเศรษฐกจ4 ซงมประชากรรวมกนสงถงรอยละ 54.6 ของประชากรในเขตชนบททงหมด ในขณะทในเขตเมองประชากรกลมอาชพดงกลาวมเพยงรอยละ 19.2 ของประชากรในเขตเมองทงหมดเทานน ประกอบกบรายไดประจ าของครวเรอนเฉลยตอคนตอเดอนของประชากรในเขตชนบทต ากวารายไดในเขตเมองทอยในสาขาอาชพเดยวกนและผทมอาชพหลกทางดานการเกษตรจะมรายไดเฉลยต ากวาอาชพอน สาเหตของความยากจนในชนบททส าคญอกประการหนง คอการขาดการเขาถงบรการทางสงคม สาธารณปโภคและโครงสรางพนฐานทมคณภาพอยางทวถงของประชาชนในชนบท เนองจากบรการพนฐานของรฐทงสถานศกษา สถานพยาบาล และอน ๆ กระจกตวอยในเขตเมองเปนสวนใหญ คนชนบทจงมโอกาสเขาถงไดนอยกวาและเสยคาใชจายในการเดนทางเพอไปใชบรการสงกวาคนในเขตเมองซงสงผลกระทบตอการพฒนาคณภาพชวตของคนชนบท

1.3.3 แมวาคนจนเมองในป 2555 จะมเพยง 2.7 ลานคนซงคดเปนรอยละ 32.4 ของคนจนทงประเทศ แตปญหาความยากจนในเขตเมองมความซบซอนและมความเสยงตอคณภาพชวตมากกวาในเขตชนบท และเปนทนาสงเกตวาปญหาความยากจนในเขตเมองของภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอเรมมปญหาเพมขนอยางเหนไดชดโดยสดสวนคนจนในเขตเมองของทง 2 ภาคเรมมแนวโนมเพมขนและมสดสวนสงใกลเคยงกบสดสวนคนจนในเขตชนบท แมวาสดสวนคนจนในเขตเมองทวประเทศจะลดลงเลกนอยจากรอยละ 9.0 ในป 2554 เหลอรอยละ 8.8 ในป 2555 แตภาคตะวนออกเฉยงเหนอและ

4 ภาคการเกษตร หมายถง ผถอครองท าการเกษตร ผท าประมง ปาไม เลยงสตวและบรการเกษตร คนงานเกษตร , สวนผทไมมสวนรวมทางเศรษฐกจ หมายถง ผมรายรบจากบ าเหนจ บ านาญ เงนชวยเหลอจากรฐ/บคคลอนนอกครวเรอน ผมรายรบจากทรพยสน

Page 20: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-9

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาคเหนอสดสวนคนจนในเขตเมองเรมมแนวโนมเพมขน จากรอยละ 12.6 เปนรอยละ 19.1 และจากรอยละ 11.3 เปนรอยละ 15.7 ในชวงเวลาเดยวกนตามล าดบ รวมทงในป 2555 สดสวนคนจนในเขตเมองของภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอสงใกลเคยงกบสดสวนคนจนในเขตชนบทของภาคเดยวกน โดยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนรอยละ 19.1 และรอยละ 20.1 ตามล าดบ และในภาคเหนอมสดสวนรอยละ 15.7 และรอยละ 18.4 ตามล าดบ ซ งขอมลดงกลาวบงช ไดวาความยากจนในเขตเมองของภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอเรมมปญหาเพมขนอยางเหนไดชด ทงนลกษณะของคนจนเมองมกจะเปนแรงงานยายถนจากชนบทเขาสเมอง เนองดวยปญหาทท ากน ความแหงแลง ภยพบตทางธรรมชาต และความขาดแคลนในดานปจจยโครงสรางพนฐาน รวมทงราคาสนคาเกษตรตกต า เปนปจจยผลก (Push factors) ทท าใหเกดการเคลอนยายแรงงานจากภาคเกษตรเขาสเมองมาท างานในสาขาการผลตทผลผลตและผลตภาพต า รวมทงการเคลอนยายเขาสภาคการคาและบรการทใชทกษะต าและคาจางแรงงานต า ในขณะเดยวกนกมปจจยดง (Pull factors) ในเขตเมองโดยเฉพาะในกรงเทพและปรมณฑลทงบรการสาธารณะทมคณภาพและเขาถงไดมากกวาและโอกาสในการหางานท าไดมากกวา จากปจจยดงกลาวสงผลใหในชวง 20 ปทผานมาสดสวนการจางงานในภาคเกษตรปรบตวลดลงอยางตอเนอง โดยมการเคลอนยายแรงงานออกจากภาคเกษตรซงสวนใหญเปนการเคลอนเขาสภาคคาสง คาปลก การกอสราง และภาคบรการอน ๆ สวนหนงเพราะเปนสาขาทใชแรงงานทกษะต าประกอบกบเศรษฐกจสาขาการคาปลก คาสง โรงแรมและภตตาคารมการขยายตวมาก แมวาผลตอบแทนตอหวของสาขาเศรษฐกจดงกลาวปรบเพมขนชากวาในภาคอตสาหกรรม การเงนการธนาคาร และภาคราชการ แตเมอเทยบกบคาจางแรงงานในภาคเกษตรแลวคาจางแรงงานในภาคการคาและบรการกยงคงสงกวาในภาคเกษตร

นอกจากนน แรงงานทเคลอนยายจากภาคเกษตรมกจะไมมความช านาญเฉพาะดานจงท าใหขาดความยดหยนและเขาสภาคอตสาหกรรมหลายประเภทไดยาก อาท อตสาหกรรมกรรมอเลกทรอนกสและอตสาหกรรมยานยนตนนตองใชทกษะเฉพาะดานและทกษะทสงกวา ดงนนแมวาแรงงานในภาคบรการจะเพมขนมากแตสวนแบงรายไดกยงนอยเมอเทยบกบภาคอตสาหกรรม การเงนการธนาคารและภาคราชการ คาดวาปจจยผลกและปจจยดงดงกลาวจะยงมอทธพลตอการยายถนจากชนบทเขาสเมอง ปญหาคนจนเมองจงยงมความส าคญ โดยเฉพาะในเรองปญหาทอยอาศยซงคนจนเมองสวนใหญอยใน “ชมชนแออด” หรอ “ชมชนผมรายไดนอย”5 ปญหาการขาดแคลนหรอดอยคณภาพดานสาธารณปโภค ประปา ไฟฟา และสงอ านวยความสะดวกในการคมนาคม ตลอดจนปญหาระบบก าจดขยะและบ าบดของเสย ทสงผลกระทบตอสขภาพอนามยและชวตความเปนอย รวมทงปญหาอาชญากรรมในเมองทจะสงผลกระทบตอความมนคงในชวตของคนจนเมอง ทงนคนจนเมองอาจจะเปนทงเหยอและผกอเหตอาชญากรรมตาง ๆ เพราะแรงกดดนในการด ารงชวตและการขาดระบบเครอญาตสนบสนนไดเชนกน นอกจากน รายไดและมาตรฐานการด ารงชวตในเมองทสงกวามาตรฐานคาเฉลยมากกจะยงเปนความแตกตางระหวางกลมคนจนกบกลมอนในเมองไดมากและเกดเปนความแตกแยกในสงคม นอกจากนน ปญหาเดกและผสงอายทถกทงไวขางหลงกเปนอกปญหาหนงของการยายถนเขาสเมองทสงผลกระทบตอความออนแอของสถาบนครอบครว

5 การเคหะแหงชาตไดก าหนดนยามของ “ชมชนผมรายไดนอย” วาเปนชมชนทมลกษณะ บานเรอนตงอยอยางหนาแนนในททไมใชของตนเอง

สภาพบานเรอนไมมนคง ถนนหรอทางเดนแคบ ไมมทางระบายน า คนในชมชนสวนใหญประกอบอาชพทไมเปนทางการ และคนทอยอาศยรสกวาเปนชมชนเดยวกน ท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน

Page 21: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-10

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

การแกปญหาความยากจนเมองจงตองด าเนนการอยางครบวงจรทงปญหาทเกดจากป จจยผลกและปจจยดง เชน การลดชองวางระหวางโอกาสและคณภาพบรการทางสงคมและสาธารณปโภคในเขตเมองกบเขตชนบท การเตรยมความพรอมดานนโยบายทอยอาศยและการจดระเบยบสงคมในเมอง

ตารางท 1.5 เสนความยากจน สดสวนคนจน จ านวนคนจน และโครงสรางของคนจน จ าแนกตามเขตพนท ป 2531- 2555

ป พ.ศ.

เสนความยากจน (บาท/คน/เดอน)

สดสวนคนจน (% ของประชากร)

จ านวนคนจน (พนคน)

โครงสรางของคนจน (% ของคนจน)

เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม 2531 1,113 785 879 43.35 73.97 65.17 6,534 27,614 34,148 19.14 80.86 100 2533 1,220 852 960 38.53 66.08 57.97 6,184 25,439 31,623 19.56 80.44 100 2535 1,353 974 1,086 26.53 59.97 50.04 4,376 23,420 27,796 15.74 84.26 100 2537 1,457 1,028 1,157 23.93 50.51 42.54 4,060 20,010 24,070 16.87 83.13 100 2539 1,638 1,162 1,306 19.09 42.25 35.25 3,321 16,965 20,286 16.37 83.63 100 2541 1,882 1,380 1,533 20.34 46.68 38.63 3,646 19,022 22,668 16.08 83.92 100 2543 1,911 1,394 1,555 22.21 51.43 42.33 4,214 21,574 25,788 16.34 83.66 100 2545 1,953 1,430 1,606 17.03 40.22 32.44 3,498 16,361 19,859 17.62 82.38 100 2547 2,061 1,526 1,719 14.60 33.62 26.76 3,256 13,293 16,549 19.67 80.33 100 2549 2,258 1,731 1,934 11.83 28.31 21.94 2,873 10,906 13,780 20.85 79.15 100 2550 2,314 1,801 2,006 11.34 25.85 20.04 2,880 9,839 12,718 22.64 77.36 100 2551 2,459 1,970 2,172 10.69 27.31 20.43 2,839 10,278 13,116 21.64 78.36 100 2552 2,452 1,967 2,174 10.23 23.59 17.88 2,844 8,780 11,624 24.46 75.54 100 2553 2,546 2,078 2,285 8.69 22.44 16.37 2,532 8,269 10,801 23.44 76.56 100 2554 2,677 2,198 2,415 9.00 16.71 13.22 2,701 6,051 8,752 30.86 69.14 100 2555 2,755 2,263 2,492 8.80 15.96 12.64 2,720 5,682 8,402 32.37 67.63 100

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : เสนความยากจน (Poverty line) เปนเครองมอส าหรบใชวดภาวะความยากจน โดยค านวณจากตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซงอาหารและ

สนคาบรการทจ าเปนพนฐานในการด ารงชวต : สดสวนคนจน ค านวณจากจ านวนประชากรทมรายจายเพอการบรโภคต ากวาเสนความยากจน หารดวย จ านวนประชากรทงหมด คณดวย 100 : จ านวนคนจน หมายถงจ านวนประชากรทมรายจายเพอการบรโภคต ากวาเสนความยากจน

43.35

22.21

9.00 8.80

73.97

51.43

16.71 15.96

01020304050607080

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

เขตเมอง

เขตชนบท

ภาพท 1.4 สดสวนคนจน ตามเขตพนท

%

ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สศช.

Page 22: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-11

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาพท 1.5 สดสวนคนจนเมอง (เมอวดจากรายจายเพอการบรโภค) จ าแนกรายภาค ป 2550-2555

ภาพท 1.6 สดสวนคนจนชนบท (เมอวดจากรายจายเพอการบรโภค) จ าแนกรายภาค ป 2550-2555

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตารางท 1.6 จ านวนคนจน (เมอวดจากรายจายเพอการบรโภค) จ าแนกตามภาคและเขตพนท ป 2550-2555

ภาค เขตเมอง(พนคน) เขตชนบท (พนคน)

2550 2551 2552 2553 2554 2555 2550 2551 2552 2553 2554 2555 กรงเทพมหานคร 269 183 190 187 648 161 กลาง 588 591 555 580 632 416 1,435 1,604 1,417 1,378 1,273 875 เหนอ 680 765 665 612 476 687 2,281 2,564 2,035 1,990 1,393 1,330 ตะวนออกเฉยงเหนอ 957 952 1,081 900 734 1,167 4,866 5,014 4,194 3,890 2,692 2,568 ใต 385 348 354 253 211 288 1,257 1,095 1,133 1,010 693 909

ทวประเทศ 2,880 2,839 2,844 2,532 2,701 2,720 9,839 10,278 8,780 8,269 6,051 5,682 (รอยละ) (22.64) (21.64) (24.46) (23.44) (30.86) (32.37) (77.36) (78.36) (75.54) (76.56) (69.14) (67.63)

ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตารางท 1.7 จ านวนประชากร รายไดประจ าเฉลยตอคนตอเดอนของประชากร และสดสวนคนจน

จ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน และเขตพนท ป 2554 สถานภาพเศรษฐกจและสงคม

ของครวเรอน จ านวนประชากร (พนคน) รายไดประจ า (บาท/คน/เดอน) สดสวนคนจน (%)1

เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม ผถอครองท าการเกษตร 1,416 10,733 12,150 7,077 5,722 5,880 21.42 18.38 18.74 - เปนเจาของทดน 1,171 9,045 10,216 7,412 5,857 6,035 20.95 17.46 17.86 - เชาทดน 245 1,688 1,934 5,476 5,000 5,060 23.69 23.31 23.36 ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร 143 632 775 3,710 3,920 3,881 43.09 38.91 39.68 ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ 7,946 4,946 12,892 11,253 7,050 9,641 6.36 9.25 7.47 ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร 5,212 2,237 7,449 19,204 11,468 16,881 1.16 3.07 1.73 คนงานเกษตร 330 1,959 2,288 4,284 3,963 4,009 34.83 29.70 30.44 คนงานทวไป 446 428 874 4,563 3,836 4,207 25.70 27.18 26.42 เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ 7,159 4,518 11,677 7,935 5,530 7,005 9.93 10.14 10.01 ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง 3,477 4,319 7,795 6,513 4,776 5,551 13.70 17.11 15.59 ผไมปฏบตงานเชงเศรษฐกจ 3,885 6,429 10,314 10,537 4,179 6,574 9.13 21.94 17.11

รวม 30,014 36,200 66,214 10,792 5,699 8,007 9.00 16.71 13.22 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. 1/ หมายถง สดสวนคนจนตอประชากรทอยในเขตเมอง (ชนบท) ทอยในสาขาอาชพนน

2550 2551 2552 2553 2554 2555

กลาง 8.37 7.97 7.08 7.00 7.42 4.74

กทม 3.51 2.33 2.36 2.25 7.74 1.91

เหนอ 20.01 21.26 17.45 15.16 11.32 15.71

ตะวนออกเฉยงเหนอ 20.01 18.96 20.50 16.25 12.60 19.13

ใต 15.31 13.11 12.61 8.53 6.83 9.02

ทวประเทศ 11.34 10.69 10.23 8.69 9.00 8.80

0

5

10

15

20

25รอ

ยละ

2550 2551 2552 2553 2554 2555

กลาง 14.92 16.54 14.47 13.92 12.92 8.92

เหนอ 28.53 32.61 26.30 26.13 18.79 18.43

ตะวนออกเฉยงเหนอ 33.63 35.53 30.47 28.98 20.57 20.10

ใต 21.02 18.40 19.12 17.11 11.86 15.70

ทวประเทศ 25.85 27.31 23.59 22.44 16.71 15.96

05

10152025303540

รอยล

Page 23: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-12

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 1.8 โครงสรางประชากร รายไดประจ าเฉลยตอคนตอเดอนของประชากร และโครงสรางคนจน จ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน และเขตพนท ป 2554

สถานภาพเศรษฐกจและสงคม ของครวเรอน

โครงสรางประชากร (%) รายไดประจ า(บาท/คน/เดอน) โครงสรางคนจน (%)1

เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม เมอง ชนบท รวม ผถอครองท าการเกษตร 4.7 29.6 18.3 7,077 5,722 5,880 11.2 32.6 26.0 - เปนเจาของทดน 3.9 25.0 15.4 7,412 5,857 6,035 9.1 26.1 20.9 - เชาทดน 0.8 4.7 2.9 5,476 5,000 5,060 2.2 6.5 5.2 ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร 0.5 1.7 1.2 3,710 3,920 3,881 2.3 4.1 3.5 ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ 26.5 13.7 19.5 11,253 7,050 9,641 18.7 7.6 11.0 ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร 17.4 6.2 11.2 19,204 11,468 16,881 2.2 1.1 1.5 คนงานเกษตร 1.1 5.4 3.5 4,284 3,963 4,009 4.3 9.6 8.0 คนงานทวไป 1.5 1.2 1.3 4,563 3,836 4,207 4.2 1.9 2.6 เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ 23.9 12.5 17.6 7,935 5,530 7,005 26.3 7.6 13.4 ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง 11.6 11.9 11.8 6,513 4,776 5,551 17.6 12.2 13.9 ผไมปฏบตงานเชงเศรษฐกจ 12.9 17.8 15.6 10,537 4,179 6,574 13.1 23.3 20.2

รวม 100.0 100.0 100.0 10,792 5,699 8,007 100.0 100.0 100.0 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. 1/ หมายถง รอยละของคนจนทอยในสาขาอาชพนน ตอประชากรทงหมดทอยในเขตเมอง (ชนบท)

1.4 ความยากจนในระดบจงหวด

1.4.1 การจดล าดบจงหวดทมสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรก ในป 2555 โดยเรยงล าดบจากสดสวนคนจนสงทสด ประกอบดวย จงหวด แมฮองสอน ปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก นครพนม สกลนคร บรรมย และ มกดาหาร ตามล าดบ

1.4.2 จงหวดทมปญหาความยากจนเรอรงกลาวคอเปนจงหวดทตดล าดบจงหวดทมสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรกเกอบทกป ในชวงป 2543 -2555 ประกอบดวย 8 จงหวด คอ แมฮองสอน ปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก บรรมย และ นครพนม โดยเฉพาะอยางยงจงหวดแมฮองสอนนนตดล าดบทกปและอยในล าดบ 1 ทมสดสวนคนจนสงทสดมาตงแตป 2549 ตอเนองจนถงป 2555 โดยประชากรในจงหวดแมฮองสอนเกนกวาครงเปนคนจน ซง 8 จงหวดดงกลาวเปนจงหวดเปาหมายทควรใหความส าคญล าดบสงในการแกไขปญหาความยากจน เนองจากมสถานการณความยากจนในจงหวดทมมตควบคกนทงความเรอรงและความรนแรง

รายชอจงหวดทตดล าดบ 1 ใน 10 จงหวด

ทมสดสวนคนจนสงทสดในป 2555 ความถในการตดล าดบในชวงป 2543-2555

(ปหรอครง) แมฮองสอน 10 ปตตาน, นราธวาส, กาฬสนธ, ศรสะเกษ, ตาก, บรรมย 8 นครพนม 7 สกลนคร 2 มกดาหาร 1

Page 24: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-13

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

รายชอจงหวดทตดล าดบ 10 จงหวดทมสดสวนคนจนสงทสดหรอมความยากจนหนาแนนสงทสด ในชวงป 2543-2555

ป พ.ศ. ล าดบ1 ล าดบ2 ล าดบ3 ล าดบ4 ล าดบ5 ล าดบ6 ล าดบ7 ล าดบ8 ล าดบ9 ล าดบ10 2555 แมฮองสอน ปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก นครพนม สกลนคร บรรมย มกดาหาร

(63.17) (46.80) (42.73) (39.80) (36.07) (35.93) (35.28) (34.25) (31.61) (30.80)

2554 แมฮองสอน ตาก ศรสะเกษ บรรมย ปตตาน ยโสธร กาญจนบร นครพนม ราชบร กาฬสนธ

(58.85) (43.50) (35.89) (33.67) (33.39) (32.45) (32.19) (32.11) (30.10) (28.55)

2553 แมฮองสอน ศรสะเกษ ปตตาน กาฬสนธ นครพนม ตาก สระแกว นราธวาส บรรมย อตรดตถ

(70.39) (55.79) (54.26) (51.64) (46.41) (45.87) (40.70) (35.24) (32.82) (30.69)

2552 แมฮองสอน ศรสะเกษ นราธวาส กาฬสนธ ปตตาน บรรมย สระแกว ยะลา ตาก นครพนม

(74.39) (58.73) (54.94) (51.18) (49.65) (47.18) (41.73) (38.66) (37.61) (37.06)

2551 แมฮองสอน กาฬสนธ ศรสะเกษ ปตตาน สระแกว บรรมย นครพนม นราธวาส ตาก ชยภม

(70.39) (57.00) (54.87) (51.07) (46.25) (42.84) (40.82) (40.13) (39.70) (39.63)

2550 แมฮองสอน นราธวาส ศรสะเกษ สระแกว บรรมย ปตตาน สโขทย กาฬสนธ ชยภม ตาก

(74.40) (53.40) (48.93) (48.22) (47.29) (44.99) (41.53) (40.23) (39.74) (37.08)

2549 แมฮองสอน นราธวาส สระแกว บรรมย อบลราชธาน ปตตาน ศรสะเกษ ชยภม กาฬสนธ นครพนม

(69.55) (66.20) (56.26) (54.53) (49.29) (43.38) (43.19) (42.39) (40.79) (36.73)

2547 สระแกว แมฮองสอน หนองบวล าภ ตาก ชยภม สรนทร ปตตาน บรรมย สกลนคร กาฬสนธ

(68.80) (59.47) (53.92) (51.67) (51.62) (51.44) (49.36) (49.26) (48.04) (47.74)

2545 สระแกว นราธวาส อทยธาน หนองบวล าภ ตาก ศรสะเกษ สรนทร เพชรบรณ แมฮองสอน ล าปาง

(69.72) (67.61) (63.06) (62.75) (62.67) (62.54) (60.48) (57.54) (56.74) (56.55)

2543 อดรธาน หนองบวล าภ สรนทร นราธวาส แมฮองสอน ยโสธร สระแกว เพชรบรณ สพรรณบร นครพนม

(81.58) (76.50) (73.75) (73.30) (72.83) (70.22) (69.50) (69.00) (68.92) (67.08)

หมายเหต : ตวเลขในวงเลบคอสดสวนคนจน

1.4.3 จงหวดแมฮองสอนมสดสวนคนจนสงทสดเมอเปรยบเทยบกบจงหวดอน ๆ เนองจากสภาพภมศาสตรของจงหวด ซงสวนใหญเปนภเขาและพนทสง มลกษณะกนดารและพนทสวนใหญเปนพนทอนรกษตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร รวมทงประชากรประมาณครงหนงเปนชาวไทยภเขาซงอาศยอยบนพนทสงทเปนพนทอนรกษดงกลาว จงมขอจ ากดในดานตาง ๆ เชน เรองทดนท ากน การศกษา สาธารณสข การคมนาคม และสาธารณปโภค เปนตน ท าใหการบรการของรฐไมสามารถเขาถงไดโดยรวดเรวและมประสทธภาพ และประชากรขาดทกษะความรในการประกอบอาชพ สงผลใหประชากรจงหวดแมฮองสอนมคณภาพชวตต ากวาประชากรในภาคเหนอและเฉลยทงประเทศ6 ทงน ประชากรอายตงแต 15 ปขนไปในจงหวดแมฮองสอนทไมมการศกษามถงรอยละ 42.6 และประชากรทมการศกษาประถมศกษาและต ากวารอยละ 31.1 ของประชากรอายตงแต 15 ปขนไปทงจงหวด7 ซงการศกษาและการแสวงหาความรมความส าคญตอการเพมทกษะความรในการประกอบอาชพทสงผลตอการเพมรายไดและการด ารงชวตทดขน

1.4.4 จงหวดปตตาน นราธวาส กาฬสนธ ศรสะเกษ ตาก บรรมย และ นครพนม ซงเปนจงหวดทมปญหาความยากจนเรอรง สวนหนงเกดจากประชากรในจงหวดมการศกษาต า โดยประชากรอายตงแต 15 ปขนไปประมาณรอยละ 60 ของประชากรอายตงแต 15 ปขนไปในจงหวดทงหมด มการศกษาเพยงระดบประถมศกษาและต ากวาและไมเคยเรยนหนงสอ ซงสงผลกระทบตอการพฒนาทกษะความรในการประกอบ

6 จงหวดแมฮองสอน เอกสารประกอบการชแจง เสนอตอคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2557 สภาผแทนราษฎร 7 ประมวลจากขอมล การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

Page 25: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-14

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

อาชพเพอสรางรายไดและการพฒนาคณภาพชวตดานอน ๆ นอกจากน ผมงานท าในจงหวดเกนกวารอยละ 50 ท างานในภาคเกษตรกรรมซงมรายไดไมคอยแนนอนเนองจากผลผลตขนอยกบสภาพดนฟาอากาศและราคาพชผลทางการเกษตรไมแนนอนในแตละป ยกเวนจงหวดปตตานและนราธวาสซงสวนใหญท างานนอกภาคเกษตรกรรม8 แตอยางไรกตาม จงหวดปตตานและนราธวาสมปญหาดานความมนคงจงท าใหการพฒนาดานเศรษฐกจและดานสงคมไมกาวหนาเทาทควร

ตารางท 1.9 รอยละของประชากรอายตงแต 15 ปขนไป จ าแนกตามการศกษาสงสด และภาค ป 2555

การศกษาสงสด ทวประเทศ กรงเทพ มหานคร

ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ ภาคใต

ไมมการศกษา 4.58 3.29 4.51 9.08 2.19 5.41 ต ากวาประถมศกษา 27.57 15.91 25.42 32.05 31.66 24.00 ประถมศกษา 20.10 13.41 17.68 16.91 24.72 22.44 มธยมศกษาตอนตน 18.80 16.45 19.45 17.69 19.41 19.39 มธยมศกษาตอนปลาย 14.48 17.47 15.79 13.01 13.33 14.72 อนปรญญา 3.96 5.57 5.14 3.36 2.80 4.35 ปรญญาตรและสงกวา 10.13 27.28 11.32 7.71 5.81 8.99 การศกษาอนๆและไมทราบ 0.38 0.63 0.70 0.18 0.07 0.71

รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 ทมา : การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

ตารางท 1.10 รอยละของประชากรอายตงแต 15 ปขนไป จ าแนกตามการศกษาสงสด และจงหวด ป 2555

การศกษาสงสด แมฮองสอน ตาก กาฬสนธ ศรสะเกษ บรรมย นครพนม ปตตาน นราธวาส ไมมการศกษา 42.61 21.72 0.91 3.27 3.61 2.22 10.24 16.30 ต ากวาประถมศกษา 9.10 27.39 30.65 33.09 34.10 29.63 21.84 17.25 ประถมศกษา 22.01 14.97 27.71 24.52 22.40 28.27 25.83 28.39 มธยมศกษาตอนตน 14.00 12.78 17.37 17.75 19.20 19.54 18.98 16.63 มธยมศกษาตอนปลาย 6.94 10.29 15.19 14.56 12.71 12.48 12.74 12.45 อนปรญญา 1.53 2.91 3.07 2.05 1.21 2.83 3.41 2.20 ปรญญาตรและสงกวา 3.82 6.18 5.10 4.76 6.74 5.02 6.94 6.78 การศกษาอนๆและไมทราบ - 3.76 - - 0.03 - 0.03 - รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 ทมา : การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

8 ประมวลจากขอมล การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

Page 26: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-15

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.5 ลกษณะของความยากจนในประเทศไทย

ความยากจนมลกษณะเปนพลวต (Dynamics) กลาวคอมทงกรณ ครวเรอนทอยในความยากจนเรอรง ครวเรอนทออกจากความยากจน และครวเรอนทเขาสความยากจน ซงอางองไดจากการศกษาเรอง พลวตความยากจน : กรณศกษาครวเรอนชาวนาในพนทเขตชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลางของไทย9 เปนการศกษาโดยใชขอมล Panel เปรยบเทยบในชวง 20 ปคอป 2531 และป 2552 ของครวเรอนตวอยางในจงหวดสพรรณบรและจงหวดขอนแกน ซงผลการศกษาแสดงใหเหนวา สดสวนของครวเรอนทเขาสความยากจนและออกจากความยากจนมสงกวาผทอยในความยากจนเรอรง และผลการวเคราะหปจจยทมผลตอพลวตความยากจน พบวา ปจจยทท าใหครวเรอนอยในความยากจนเรอรง ปจจยแรกคอการถอครองสนทรพยทนตาง ๆ ณ เวลาเรมตนทอยในระดบต า ไดแก การศกษาของสมาชกในวยแรงงานอยในระดบต า ขนาดพนทเพาะปลกขาวและขนาดทดนในพนทชลประธานมสดสวนต า ปจจยทสองคอลกษณะประชากรของครวเรอน ไดแก อตราภาระพงพงทสงขนมาจากสดสวนสมาชกในวยผสงอายทเพมขนซงไมสามารถท างานในภาคเกษตรไดและยงเผชญกบภาวะเจบปวยและคาใชจายดานสขภาพเพมขน ปจจยส าคญทสนบสนนใหครวเรอนออกจากความยากจน ปจจยแรกคอปจจยวฎจกรชวตและโครงสรางประชากร ซงครวเรอนมบตรหลานจบการศกษาและมงานท าชวยหาเงนสนบสนนหาเลยงครอบครวไดมากขน ปจจยทสองคอความสามารถในการสะสมสนทรพยมากขนโดยเฉพาะมการศกษาสงขนรวมถงการประกอบอาชพทหลากหลาย (อาชพนอกภาคเกษตร) และมรายไดมนคงทงหวหนาครวเรอนและสมาชกครวเรอน ปจจยทสามคอทนทางสงคมหรอคานยมพฤตกรรมของครวเรอนทเหนถงความส าคญของการประหยด อดออม และขยนท ามาหากน ปจจยสดทายคอความสามารถในการสะสมสนทรพยโดยเฉพาะทดนทสามารถใชประโยชนในการเพาะปลกไดผลผลตมากขน และเครองมอเครองจกรส าหรบใชในการเกษตรทมความทนสมยมากขน ปจจยหลกทสงผลกระทบ

9 อานนทชนก สกนธวฒน (2556), พลวตความยากจน : กรณศกษาครวเรอนชาวนาในพนทเขตชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลางของไทย, การสมมนาทางวชาการสายงานเศรษฐกจ ประจ าป 2556 เรองการบรหารเศรษฐกจมหภาค:นยจากพลวตความยากจน ; วนศกรท 27 กนยายน 2556 ณ หองเลอกรองดบอลรม โรงแรมโซฟเทล กรงเทพ สขมวท กรงเทพมหานคร.

42.0 0.4

24.5 51.2 59.1 48.1 78.9 53.3 63.1 69.7 54.0 68.4 26.5 46.9

58.0 99.6 75.5 48.8 40.9 51.9 21.1 46.7 36.9 30.3 46.0 31.6 73.5 53.1

0%

20%

40%

60%

80%

100%ภาพท 1.7 รอยละของผมงานท า (%)

ภาคเกษตรกรรม นอกภาคเกษตรกรรม

ทมา : การส ารวจภาวะการท างานของประชากร ไตรมาส 3 ป 2555 ส านกงานสถตแหงชาต

Page 27: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-16

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ใหครวเรอนเขาสความยากจน ปจจยแรกคอความเสยงทเกดจากวกฤตตาง ๆ โดยเฉพาะการเจบปวยหรออบตเหตและการเสยชวตของหวหนาครวเรอนสงผลใหไมสามารถท างานหาเงนเพอเลยงครอบครวได ปจจยทสองคอปจจยวฎจกรชวตซงมาจากสมาชกในวยแรงงานลดลงในขณะทสดสวนสมาชกวยพงพงเพมขน ปจจยทสามคอโครงสรางการถอครองสนทรพยทดนลดลง และภาระหนสนทตองช าระมมาก ปจจยสดทายคอ ปจจยเชงพฤตกรรมในทางลบ ไดแก การตดการพนน ยาเสพตด เหลา บหร เปนตน

นอกจากน การศกษาปจจยทมผลกระทบตอความยากจน 2 วธ คอ วธแรก เปนการศกษาโดยใชวธทางสถตวเคราะหแบบ Multivariate Analysis10 เพอศกษาปจจยเสยงทท าใหประชาชนตกอยในภาวะความยากจนและระดบของผลกระทบทเกดขน วธทสอง เปนการประเมนสาเหตของปญหาความยากจนแบบมสวนรวม (Participatory Poverty Assessment) 11 คอการเปดโอกาสใหคนในทองถนทรวมถงคนจนและคนดอยโอกาสไดเขามามสวนรวมในการวเคราะหสาเหตของปญหาความยากจนทคนในชมชนประสบอย ซงผลการศกษาทง 2 วธ ไดขอสรปทคลายคลงกนเกยวกบ ปจจยทสงผลตอความยากจนของครวเรอน ประกอบดวย ครวเรอนมขนาดใหญ ภาระความรบผดชอบสง (เชน มลกมาก มสมาชกในครวเรอนทพการ) อาชพไมมนคงหรอมรายไดนอย สมาชกในครอบครวมการศกษาต า ขาดโอกาสในการเขาถงบรการสาธารณสข ขาดความสามารถหรอทกษะทางอาชพและการลงทน และปญหาการเขาถงแหลงทน ความแปรปรวนของราคาผลผลต และวกฤตทางเศรษฐกจและภยพบตทางธรรมชาต ซงปจจยทสงผลตอความยากจนดงกลาวขางตนในบางประเดนยงคงเปนปจจยส าคญทสะทอนใหเหนถงลกษณะของความยากจนในประเทศไทยในปจจบน และผลจากการวเคราะหขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน บงชไดวา ความยากจนในประเทศไทยมลกษณะ ดงน

1.5.1 คนจนสวนใหญมการศกษาต า กลาวคอคนจนทมการศกษาระดบประถมศกษาและต ากวาและไมเคยเรยนหนงสอ รวมกนสงถงรอยละ 79.7 ของคนจนทอาย 6 ปขนไปทงหมด ในป 2555 นอกจากน โอกาสทคนจะตกเปนคนจนจะลดลงตามระดบการศกษาทสงขน เนองจากการศกษาหรอความรเปนปจจยส าคญในการสรางโอกาสในการประกอบอาชพ ซงจะน าไปสการสรางรายไดส าหรบพฒนาคณภาพชวตของตนเองและครอบครว

ในป 2555 คนจนทมการศกษาระดบประถมศกษาและต ากวาและคนทไมเคยเรยนหนงสอ รวมกนสงถงประมาณ 6.2 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 79.7 ของคนจนอาย 6 ปขนไปทงหมด และเมอพจารณาสดสวนคนจน พบวา สดสวนคนจนจะลดลงเมอระดบการศกษาสงขน ซงชใหเหนวา โอกาสทคนจะตกเปนคนจนจะลดลงเมอมการศกษาสงขน เชน คนทไมมการศกษาหรอไมเคยเรยนหนงสอจะมโอกาสตกเปนคนจนสงถงรอยละ 32.3 คนทจบการศกษาระดบประถมศกษาจะมโอกาสตกเปนคนจนรอยละ 16.2 และคนทจบการศกษาระดบปรญญาตรและสงกวาแทบจะไมมโอกาสตกเปนคนจนเลย ทงนเนองจากการศกษาหรอความรเปนปจจยส าคญในการสรางโอกาสในการประกอบอาชพ ซงจะน าไปสการสรางรายไดส าหรบพฒนาคณภาพชวตของตนเองและครอบครว และขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554

10สรปยอจาก Deolalokar, Anil. (2002) Poverty Profile, Determinants of Poverty, and Government Social Assistance to the Poor in Thailand: Results from the Socioeconomic Survey 2000รายงานวจยเบองตน เสนอตอส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 11สรปยอจาก ศรรตน ธานรณานนท และคณะ (2545) วธการประเมนปญหาความยากจนแบบมสวนรวม รายงานวจยเบองตน เสนอตอ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

Page 28: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-17

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ไดบงชวา รายไดเฉลยของประชากรเพมสงขนตามระดบการศกษาทสงขน โดยเฉพาะผทจบการศกษาระดบปรญญาตรและสงกวา มรายไดเฉลยสงกวาผทจบการศกษาระดบอนอยางชดเจน

ตารางท 1.11 จ านวนและสดสวนคนจน (เฉพาะประชากรอาย 6 ปขนไป) จ าแนกตามระดบการศกษา ป 2551-2555 การศกษาสงสด สดสวนคนจน (%) จ านวนคนจน (พนคน)

2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555 ไมเคยเรยน 44.12 39.10 35.96 29.17 32.36 1,090 1,010 915 776 896 กอนประถมศกษา 27.64 25.56 23.92 19.70 18.01 442 396 377 289 261 ประถมศกษา 25.86 22.62 20.89 16.62 16.17 8,336 7,191 6,667 5,297 5,003 มธยมตน 16.13 14.90 12.97 11.57 10.34 1,416 1,351 1,215 1,097 971 มธยมปลายและอนปรญญา 7.54 7.02 6.65 5.25 5.19 657 660 632 512 539 ปรญญาตรและสงกวา 0.68 0.93 0.63 0.67 0.56 37 55 39 43 39 การศกษาอนๆและไมทราบ 46.13 35.89 54.51 46.11 26.82 26 14 24 37 19

รวม 20.23 17.71 16.14 13.04 12.48 12,004 10,675 9,868 8,051 7,728 ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

1.5.2 ปญหาความยากจนในภาคเกษตรจะสงกวานอกภาคเกษตรเกอบ 2 เทา โดยในภาคเกษตรมสดสวนคนจนรอยละ 21.6 ของประชากรในภาคเกษตรทงหมด ในขณะทสดสวนคนจนนอกภาคเกษตรมเพยงรอยละ 10.7 ของประชากรนอกภาคเกษตรทงหมด

พจารณาจากโครงสรางเศรษฐกจและแรงงานของประเทศ พบวา ภาคเกษตรรองรบแรงงานถง 14.9 ลานคนหรอรอยละ 38.7 ของผมงานท าทงหมดในป 2554 ในขณะทผลตภณฑมวลรวมในประเทศภาคเกษตรเปนเพยงรอยละ 8.6 จงเปนปญหาทงความยากจนในภาคเกษตรและความเหลอมล าระหวางสาขาการผลต การวเคราะหปญหาความยากจนตามสถานภาพเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พบวา คนจนรอยละ 37.5 ของคนจนทงหมดอยในภาคเกษตร12 ซงสวนหนงสะทอนถงโครงสรางอาชพของประชากรทสวนใหญ

12

ภาคเกษตร ประกอบดวย ผถอครองท าการเกษตร ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร และ คนงานเกษตร

5,563 5,843 6,014

7,228 9,421

20,262 8,208 8,211

- 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000

ไมเคยเรยน กอนประถมศกษา

ประถมศกษา มธยมตน

มธยมปลายและอนปรญญา ปรญญาตรและสงกวา

การศกษาอนๆและไมทราบ รวม

ภาพท 1.8 รายไดประจ าเฉลย ตามระดบการศกษา ป 2554

รายไดเฉลย(บาท/คน/เดอน)

ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : เฉพาะประชากรตงแตอาย 6 ปขนไป

Page 29: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-18

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประกอบอาชพหลกดานการเกษตร แตรายไดประจ าของครวเรอนทประกอบอาชพหลกดานการเกษตรโดยเฉลยต ากวาอาชพอน รายไดจากการเกษตรมกจะไมสม าเสมอขนอยกบสภาพดนฟาอากาศ และเกษตรกรบางสวนขาดทดนท ากนเปนของตวเองตองเชาทดนท าการเกษตรและตองไปรบจางผอนท าการเกษตร ซงครวเรอนทไมมทดนท ากนเปนของตวเองตองเชาทดนท าการเกษตรและตองไปรบจางผอนท าการเกษตรมจ านวนทงหมด 1.2 ลานครวเรอน ในจ านวนนเปนครวเรอนยากจนมากกวา 281 ,000 ครวเรอน (คนจนมากกวา 1.1 ลานคน) จากปจจยและโครงสรางดงกลาวประเทศไทยจงมปญหาความยากจนในภาคเกษตรมาอยางตอเนอง โดยในป 2554 คนจนในภาคเกษตรคดเปนรอยละ 21.6 ของประชากรในภาคเกษตรทงหมด ในขณะทคนจนนอกภาคเกษตร13 คดเปนรอยละ 10.7 ของประชากรนอกภาคเกษตรทงหมด สะทอนใหเหนวาปญหาความยากจนในภาคเกษตรมมากกวาปญหาความยากจนนอกภาคเกษตรประมาณ 2 เทา และเมอพจารณาจากภาพรวมคนจนจ านวน 8.8 ลานคนในป 2554 พบวามถงรอยละ 37.5 อยในภาคเกษตร ในขณะทอกรอยละ 62.5 กระจายอยในภาคเศรษฐกจอนทไดรวมผไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจเอาไวดวย แมวาปญหาความยากจนในภาคเกษตรยงคงอยในระดบคอนขางสงในปจจบนแตปญหาความยากจนในภาคเกษตรไดลดลงอยางตอเนอง จากสดสวนคนจนในภาคเกษตรรอยละ 53.3 ในป 2545 ลดเหลอรอยละ 34.1 และรอยละ 21.6 ในป 2552 และป 2554 ตามล าดบ อยางไรกตาม การแกปญหาในภาคเกษตรควรใหความส าคญล าดบแรกกบกลมเปาหมายทเปนผท าประมง/ปาไม/ลาสตว คนงานเกษตร และผถอครองท าการเกษตรทเชาทดน ซงมสดสวนคนจนคอนขางสงถงรอยละ 39.7 รอยละ 30.4 และรอยละ 23.4 ตามล าดบ และเปนกลมทมรายไดประจ าเฉลยตอคนคอนขางต า ดงนนการแกปญหาโดยเนนการพฒนาความรทกษะการประกอบอาชพทมความสอดคลองและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป การสงเสรมสนบสนนใหเขาถงทรพยากร ทดนท ากน และแหลงเงนทน

ตารางท 1.12 สดสวนและจ านวนคนจน (เมอวดจากรายจายเพอการอปโภคบรโภค) จ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจสงคมของครวเรอน

สถานภาพเศรษฐกจของครวเรอน

สดสวนคนจน (รอยละ)1/ จ านวนคนจน (พนคน)

2549 2550 2552 2554 2549 2550 2552 2554 ผถอครองท าการเกษตร 37.75 34.43 31.85 18.74 4,902 4,291 3,907 2,277 - เปนเจาของทดน 38.66 34.60 32.90 17.86 4,045 3,519 3,309 1,825 - เชาทดน 33.99 33.64 27.05 23.36 857 773 598 452 ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการเกษตร 50.92 52.38 50.12 39.68 583 656 559 307 ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ 12.83 11.86 9.75 7.47 1,608 1,570 1,317 962 ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร 2.94 2.54 1.87 1.73 190 174 140 129 คนงานเกษตร 43.63 38.48 38.44 30.44 1,118 794 828 696 คนงานทวไป 37.98 41.00 28.70 26.42 216 227 162 231 เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ 11.16 10.20 10.81 10.01 1,057 963 1,287 1,169 ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง 21.55 20.76 19.75 15.59 1,846 1,839 1,501 1,215 ผไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจ 26.54 25.21 22.80 17.11 2,260 2,204 1,923 1,765

ความยากจนเฉลยทงประเทศ 21.94 20.04 17.88 13.22 13,780 12,718 11,624 8,752 ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. 1/ สดสวนคนจนในทนเปนการพจารณาเฉพาะในแตละกลมอาชพนน ๆ เชน ในกลมทถอครองท าการการเกษตรในป 2554 มผทอยใตเสนความยากจนของกลมนน ๆ รอยละ 18.67

13

นอกภาคเกษตร ประกอบดวย ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร คนงานทวไป เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง รวมทงผไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจ

Page 30: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-19

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2545 2547 2549 2550 2552 2554

คนจนภาคเกษตร 10,247 8,316 6,603 5,741 5,294 3,281

คนจนภาคนอกเกษตร 9,612 8,233 7,177 6,977 6,330 5,471

คนจนรวม 19,859 16,549 13,780 12,718 11,624 8,752

สดสวนคนจนภาคเกษตร 53.34 46.99 39.56 36.38 34.07 21.56

สดสวนคนจนภาคนอกเกษตร 22.89 18.65 15.56 14.64 12.79 10.73

สดสวนคนจนรวม 32.44 26.76 21.94 20.04 17.88 13.22

53.34

21.56

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

-

10

20

30

40

50

60

ภาพท 1.9 เปรยบเทยบความยากจน ภาคเกษตรและภาคนอกเกษตร (ทกกลมอาย)

รอยละ

พนคน

ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.. หมายเหต : ภาคเกษตร ประกอบดวย ผถอครองท าการเกษตร ผท าประมง ปาไม ลาสตว เกบของปา บรการทางการเกษตร และคนงานเกษตร : ภาคนอกเกษตร ประกอบดวย ผประกอบธรกจ การคา อตสาหกรรมและบรการ ผปฏบตงานวชาชพ วชาการ และนกบรหาร คนงานทวไป เสมยน พนกงาน พนกงานขายและใหบรการ ผปฏบตงานในกระบวนการผลตและกอสราง รวมทงผไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจ

2545 2547 2549 2550 2552 2554

% คนจนภาคเกษตร 51.6 50.3 47.9 45.1 45.5 37.5

% คนจนภาคนอกเกษตร 48.4 49.7 52.1 54.9 54.5 62.5

% GDP ภาคเกษตร 10.0 9.6 9.0 8.7 9.2 8.6

% GDP ภาคนอกเกษตร 90.0 90.4 91.0 91.3 90.8 91.4

% แรงงานภาคเกษตร 42.5 39.3 39.7 39.5 39.0 38.7

% แรงงานภาคนอกเกษตร 57.5 60.7 60.3 60.5 61.0 61.3

0102030405060708090

100

%

ภาพท 1.10 โครงสรางผลตภณฑมวลรวมในประเทศ โครงสรางแรงงาน และโครงสรางคนจน จ าแนกตามภาคเกษตรและภาคนอกเกษตร

ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

Page 31: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-20

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.5.3 คนจนมโอกาสเปนเจาของทดนเพอการเกษตรต าและมการถอครองทดนท าการเกษตรขนาดเลก ในป 2554 ครวเรอนยากจนผถอครองท าการเกษตรทเปนเจาของทดน มเพยงรอยละ 16.3 ของครวเรอนผถอครองท าการเกษตรทเปนเจาของทดนทงหมด โดยครวเรอนยากจนรอยละ 14.6 ถอครองทดนไมเกน 5 ไร และอกรอยละ 53.2 ถอครองทดน 5-19 ไร

ทดนท ากนเปนปจจยส าคญของครวเรอนทประกอบอาชพดานการเกษตร ซงการถอครองทดนท าการเกษตรในชวงทผานมา พบวา ครวเรอนผถอครองท าการเกษตรทเปนเจาของทดนมจ านวนลดลงจากประมาณ 2.9 ลานครวเรอนในป 2549 เหลอประมาณ 2.8 ลานครวเรอนในป 2552 และไดเพมขนเปนประมาณ 3.0 ลานครวเรอนในป 2554 อยางไรกตาม การเปนเจาของทดนท ากนของครวเรอนยากจนลดลงอยางตอเนอง โดยในป 2549 ประมาณ 1 ,052,000 ครวเรอน ลดลงเหลอประมาณ 908 ,000 ครวเรอน, 839,000 ครวเรอน, และ 484,000 ครวเรอน ในป 2550, ป 2552, และป 2554 ตามล าดบ หรอคดเปนรอยละ 36.1, รอยละ 32.3, รอยละ 30.0, และ รอยละ 16.3 ของครวเรอนผถอครองท าการเกษตรทเปนเจาของทดนทงหมด ในชวงเวลาเดยวกน

นอกจากน ครวเรอนยากจนมการถอครองทดนท าการเกษตรขนาดเลก โดยในป 2554 ครวเรอนยากจนรอยละ 14.6 ถอครองทดนไมเกน 5 ไร และอกรอยละ 53.2 ถอครองทดน 5-19 ไร มเพยงรอยละ 32.2 ถอครองทดนตงแต 20 ไรขนไป

ตารางท 1.13 จ านวนและรอยละของครวเรอน เฉพาะผถอครองท าการเกษตรเปนเจาของทดน จ าแนกตามความยากจน

2549 2550 2552 2554

จ านวน (พนครวเรอน)

ไมจน 1,862 1,902 1,959 2,478 จน 1,052 908 839 484 รวม 2,914 2,810 2,798 2,962

รอยละของครวเรอน (%)

ไมจน 63.9 67.7 70.0 83.7 จน 36.1 32.3 30.0 16.3 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0

ตารางท 1.14 จ านวนและรอยละของครวเรอน เฉพาะผถอครองท าการเกษตรเปนเจาของทดน จ าแนกตามขนาดการถอครองและความยากจน

ขนาดการถอครองทดน

2552 2554 จ านวน (พนครวเรอน)

ไมจน จน รวม ไมจน จน รวม

ต ากวา 5 ไร 185 124 309 244 71 315 5-19 ไร 852 455 1,307 1,157 258 1,414 20 ไรขนไป 922 259 1,181 1,077 156 1,233 รวม 1,959 839 2,798 2,478 484 2,962

รอยละ (%)

ต ากวา 5 ไร 9.4 14.8 11.1 9.9 14.6 10.6 5-19 ไร 43.5 54.3 46.7 46.7 53.2 47.8 20 ไรขนไป 47.1 30.9 42.2 43.5 32.2 41.6 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. ครวเรอนยากจน คอ ครวเรอนทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอน ต ากวาเสนความยากจน

1.5.4 ครวเรอนขนาดใหญจะมโอกาสยากจนมากกวาครวเรอนขนาดเลก โดยครวเรอนทมขนาด 7 คนขนไป มโอกาสเปนครวเรอนยากจนสงกวาครวเร อนทมขนาด 3 คนประมาณ 2 เทา นอกจากน ครวเรอนทมแตวยเดกกบผสงอาย จะมโอกาสเสยงเปนครวเรอนยากจนสงทสด จากขอมลสดสวนครวเรอนยากจน สะทอนวา ครวเรอนทมขนาดใหญจะมโอกาสตกเปนครวเรอนยากจนมากกวา

Page 32: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

1-21

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ครวเรอนทมขนาดเลก กลาวคอ ในป 2555 ขนาดครวเรอนโดยเฉลยประมาณ 3 คน ซงครวเรอนขนาด 3 คนจะมโอกาสเปนครวเรอนยากจนรอยละ 10.1 ของครวเรอนขนาด 3 คนทงหมด ในขณะทครวเรอนขนาด 6 คนมโอกาสเปนครวเรอนยากจนรอยละ 19.3 ของครวเรอนขนาด 6 คนทงหมด และครวเรอนขนาด 7 คนขนไป มโอกาสเปนครวเรอนยากจนสงถงรอยละ 21.0 ของครวเรอนขนาด 7 คนขนไปทงหมด ซงครวเรอนขนาด 7 คนขนไป มโอกาสเปนครวเรอนยากจนสงกวาครวเรอนขนาด 3 คน ประมาณ 2 เทา

นอกจากน เมอพจารณาตามองคประกอบของครวเรอนโดยจดกลมประชากรออกเปน 3 กลมวย คอวยเดก (อาย 0-14 ป) วยแรงงาน (อาย 15-59 ป) และผสงอาย (อาย 60 ปขนไป) พบวา ครวเรอนทมแตวยเดกกบผสงอาย จะมโอกาสเปนครวเรอนยากจนสงทสด คอรอยละ 23.5 ในป 2555 ในขณะทครวเรอนทมแตวยแรงงานอยางเดยว จะมโอกาสเปนครวเรอนยากจนเพยงรอยละ 5.2 เทานน เนองดวยศกยภาพของเดกและผสงอายซงมความสามารถจ ากดในการท างานหาเลยงตนเอง/ครอบครว สวนใหญจะตองพงพงวยแรงงาน จงเปนกลมทมความเสยงสงตอภาวะความยากจน ประกอบกบสงคมไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายท าใหความเสยงทจะเกดปญหาความยากจนในกลมผสงอายจงมมากขน โดยเฉพาะผสงอายทยากจนและถกทอดทงใหอยคนเดยว จากการวเคราะหขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2555 พบวา ผสงอายยากจนทอยล าพงคนเดยวในครวเรอน มมากกวา 108,000 คนหรอครวเรอน และครวเรอนยากจนทมแตผสงอายอยางเดยวในครวเรอนนนมมากกวา 267,000 ครวเรอนโดยในครวเรอนดงกลาวมผสงอายยากจนรวมประมาณ 434,000 คน ซงผสงอายยากจนดงกลาวเปนกลมเปาหมายทตองใหการชวยเหลอและดแลอยางใกลชดเพอใหสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสขตามความจ าเปนพนฐานทควรจะไดรบ ส าหรบเดกยากจนนนจะมความเสยงทงในเรองสขภาพทอาจจะขาดสารอาหารและคณภาพการเรยนร จงตองใหการดแลดานอาหารและการศกษาเพอใหเตบโตไดเหมาะสมตามวยพรอมทงมทกษะความรเพยงพอทจะประกอบอาชพเลยงตนเองไดในอนาคตจะไดหลดพนจากความยากจน โดยการพฒนาเดกตองใหความส าคญมากทสดในชวงปฐมวยอาย 0-5 ป ซงเปนชวงการพฒนาคนทส าคญทสด

ตารางท 1.15 สดสวนครวเรอนยากจน จ าแนกตามขนาดครวเรอน

ขนาดครวเรอน สดสวนครวเรอนยากจน (%)

2551 2552 2553 2554 2555 ครวเรอน 1 คน 11.88 9.02 8.82 7.86 5.31 ครวเรอน 2 คน 15.95 13.53 12.59 9.45 9.25 ครวเรอน 3 คน 18.29 14.86 13.63 11.17 10.14 ครวเรอน 4 คน 20.74 18.09 16.16 13.07 12.64 ครวเรอน 5 คน 22.71 19.76 19.43 16.43 14.81 ครวเรอน 6 คน 23.84 23.63 21.81 17.65 19.32 ครวเรอน 7 คนขนไป 26.45 25.73 22.85 19.03 21.03 รวม 18.54 15.81 14.50 11.64 10.74

ตารางท 1.16 สดสวนครวเรอนยากจน จ าแนกตามองคประกอบครวเรอน

องคประกอบครวเรอน

สดสวนครวเรอนยากจน (%) 2551 2552 2553 2554 2555

เดก วยแรงงาน ผสงอาย 27.76 24.71 23.48 18.11 18.45 เดก วยแรงงาน 20.50 17.29 16.35 13.59 12.35 เดก ผสงอาย 44.99 39.96 37.82 27.32 23.51 วยแรงงาน ผสงอาย 19.46 16.94 15.31 11.92 12.45 เดกอยางเดยว * * * * * วยแรงงานอยางเดยว 8.85 7.60 6.59 5.90 5.25 ผสงอายอยางเดยว 30.13 23.81 22.23 16.26 14.72 รวม 18.54 15.81 14.50 11.64 10.74

* กลมตวอยางนอยเกนไป ทมา : ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. ครวเรอนยากจน คอ ครวเรอนทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอน ต ากวาเสนความยากจน

Page 33: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

บทท 2

สถานการณความเหลอมลาในประเทศไทย

ความเหลอมลาและความไมเปนธรรม มกจะเปนการกลาวถงความไมเทาเทยมกนระหวางผทมโอกาสกบผทขาดโอกาส ซงโอกาสในทนกคอโอกาสในการเขาถงและจดการกลไกตาง ๆ ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมนนบางครงกเปนเหต ในขณะทบางครงกเปนผลในตวเอง ทเปนเหตเพราะความเหลอมลาจงทาใหเกดความไมเปนธรรม หรอเนองจากคนเกดมา "ไมเทากน" จงกอใหเกดความเหลอมลาตามมา ซงสงเหลานเปนสงทพวพนกนไปมา

สถานการณความเหลอมลาในประเทศไทยสะทอนไดทงในมตของรายไดทเปนตวเงนหรอความเหลอมลาทางรายได และมตทไมเปนตวเงนอนไดแก โอกาสในการเขาถงบรการพนฐานของรฐ (การศกษา สาธารณสข สวสดการสงคม ไฟฟา ประปา โทรศพท การคมนาคม) ทงตามสทธพนฐานและโอกาสทเปนทางเลอก การเขาถงทรพยากรทเปนปจจยหลกในการประกอบอาชพและสรางรายได และการเขาถงกระบวนการยตธรรมและสทธตาง ๆ เปนตน

ปญหาความเหลอมลาของสงคมไทยในปจจบนนนเปนผลพวงมาจากปญหาพนฐานหลายดานทสงสมมานานทงปญหาการพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาสงคม และการบรหารราชการแผนดน ซงการพฒนาประเทศในอดตเนนใหลาดบความสาคญกบการพฒนาเศรษฐกจมากกวาการพฒนาทางสงคม ทาใหการพฒนาเศรษฐกจมความกาวหนาไปอยางรวดเรวแตการพฒนาคน คณภาพชวต และระบบการคมครองทางสงคมมความกาวหนาชากวา ในสวนของการพฒนาเศรษฐกจเองกมความเหลอมลาโดยเรงพฒนาภาคอตสาหกรรมและบรการทางการคาและการเงนมากกวาภาคการเกษตร มลคาเพมและผลตภาพการผลตภาคเกษตรจงเพมขนชากวาสาขาการผลตอนมาก ในขณะทครวเรอนเกษตรเปนประชาชนสวนใหญของประเทศ นอกจากนนการพฒนาเศรษฐกจในอดตมกจะกาหนดการขยายตวทางเศรษฐกจเปนเปาหมายสาคญมากกวาการสรางเสถยรภาพ การเพมผลตภาพ และการกระจายผลประโยชนของการพฒนาอยางเปนธรรมใหควบคกนไป นโยบายภาษมกมงเนนในการกระตนเศรษฐกจและการจดเกบรายไดแตไมคอยใหความสาคญในเรองผลกระทบตอการกระจายรายไดและการจดสรรและการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ

นอกจากน ปญหาความเหลอมลาในมตตาง ๆ ระหวางภมภาค และระหวางเขตเมองกบเขตชนบทกเปนผลพวงทเกดขนจากการพฒนาประเทศทไมสมดล มการบรหารจดการแบบรวมศนยอานาจไวทสวนกลาง มงเนนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมจากสวนกลาง แลวกระจายความเจรญไปสภมภาค เมองใหญ และแหลงอตสาหกรรม ทาใหเกดชองวางทางดานเศรษฐกจระหวางภมภาค ระหวางเขตเมองและชนบท อนนาไปสความเหลอมลาดานรายไดของประชากร รวมทงการบรหารจดการทรพยากร ดน นา ปาไม และทรพยากรมนษยถกกาหนดใหขบเคลอนไปในทศทางทสนบสนนกระบวนการผลตของภาคอตสาหกรรมซงมแหลงผลตสวนใหญตงอยตามเมองใหญและหวเมองตามภมภาค ทาใหเกดการดดซบแรงงานจากภาคเกษตรกรรม ในชนบทเขาสภาคอตสาหกรรมในเขตเมองและเขาสนคมอตสาหกรรมตาง ๆ นอกจากน สถาบนการศกษาระดบสงและโรงพยาบาลขนาดใหญสวนใหญกระจกตวอยในกรงเทพมหานครและตามเมองใหญในภมภาคจงสงผลตอความเหลอมลาในโอกาสของการเขาถงบรการดานการศกษาและสาธารณสขของประชาชน นอกจากนนการพฒนาดานบรการโครงสรางพนฐานของรฐทงถนน ไฟฟา ประปา โทรศพท ไดเรมตนการ

Page 34: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

พฒนาจากในเขตเมองกอนแลวจงขยายไปสเขตชนบทเพอใหสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศและตอบสนองความตองการของภาคธรกจเปนหลก จงนาไปสความเหลอมลาทงดานเศรษฐกจและการพฒนาคณภาพชวตระหวางภมภาค และระหวางเขตเมองกบเขตชนบท

จากการวเคราะหขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน และขอมลจากแหลงอน ๆ มขอสรปสาคญเกยวกบสถานการณและลกษณะความเหลอมลาในสงคมไทยในมตตาง ๆ ในปจจบน ดงน

2.1 ความเหลอมลาในการกระจายความมงคง (Wealth distribution)

ความเหลอมลาในการกระจายความมงคงในสงคมไทยนบวายงเปนปญหาทรนแรงและกอใหเกดความขดแยงในสงคม ในปจจบนความมงคง (Wealth distribution) มการกระจกตวอยในกลมคนจานวนนอยโดยเฉพาะในกลมทรารวยทสดหรอมฐานะทางเศรษฐกจด โดยสะทอนจาก การถอครองรายได มาตรฐานการดารงชวตหรอการใชจายเพอการอปโภคบรโภค การถอครองสนทรพยทางการเงน และการเปนเจาของทดน ซงมลกษณะดงน

2.1.1 ความเหลอมลาดานรายไดหรอการกระจายรายไดในภาพรวมของประเทศไทยคอนขางจะทรงตว โดยมปญหาการกระจายรายไดอยในระดบปานกลาง โดยสะทอนจาก คาสมประสทธความไมเสมอภาคดานรายได (Gini coefficient) ในชวง 5 ป ทผานมา ซงอยในระดบ 0.499, 0.490, และ 0.484 ในป 2550, ป 2552 และป 2554 ตามลาดบ ทงนเมอพจารณาถงสวนแบงของรายไดประชากร โดยแบงกลมประชากรออกเปน 10 กลมตามระดบรายไดประจาของประชากรจากนอยไปหามาก พบวา ในป 2554 ผลประโยชนสวนใหญจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจยงตกอยกบคนกลมเลก ๆ โดยเฉพาะกลมคนรวยทสด 10% (Decile 10) เปนเจาของรายไดถง 39.3% กลมชนรายไดรองลงมาอก 10% (Decile 9) เปนเจาของรายได 15.1% และกลม Decile 8 เปนเจาของรายได 10.9% สวนกลมอน ๆ ทเหลอนนเปนเจาของรายไดกลมละไมถง 10% โดยเฉพาะกลมคนจนทสด 10% (Decile 1) ซงเปนกลมคนทอยใตเสนความยากจน ถอครองรายไดเพยง 1.6% ของรายไดทงหมด เทานน จงสงผลใหเกดความเหลอมลาดานรายไดกนมากระหวางประชากรกลมชนรายไดตาง ๆ ทงความแตกตางของรายไดกลมคนรวยทสดกบกลมระดบกลาง และความแตกตางของรายไดระหวางกลมชนรายไดระดบกลางเอง (60% ตรงกลาง) โดยเฉพาะความแตกตางของรายไดระหวางกลมคนรวยทสด (Decile 10) กบกลมคนจนทสด (Decile 1) นนหางกนถง 25.2 เทา ดงนนการแกปญหาความเหลอมลาดานรายไดจงควรพจารณาบนพนฐานของความแตกตางระหวางกลมชนรายไดตาง ๆ ไมจากดอยเฉพาะความแตกตางระหวางกลมคนทมรายไดสงสดกบตาสดเทานน การขยายฐานกลมรายไดระดบกลางใหกวางขนโดยการยกระดบกลมรายไดตาใหสงขนโดยการสนบสนนการเขาถงทรพยากรอยางเปนธรรม การสรางโอกาสทางการศกษาของบตรหลานและการเขาถงขอมลขาวสาร และการเพมทกษะในการประกอบอาชพ รวมทงการจดสวสดการทจาเปนตามสทธพนฐานใหสามารถเขาถงกลมเปาหมายอยางแทจรง

สาหรบ ความเหลอมลาดานรายไดหรอการกระจายรายได ในภาพรวมป 2555 นน แมวาจะไมมขอมลการสารวจดานรายไดในป 2555 (การสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2555) เพอใชคานวณคาสมประสทธความไมเสมอภาคดานรายไดกตาม แตมเครองชหลายรายการบงชวาการกระจายรายไดในภาพรวมป 2555 คาดวานาจะทรงตวอยในระดบใกลเคยงกบป 2554 โดยตวบงชทจะมผลตอการกระจายรายไดดขน เชน การจดสวสดการมความครอบคลมกลมเปาหมายมากขนทงสวสดการเบยยง

Page 35: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ชพผสงอายแบบขนบนไดคนละ 600, 700, 800 หรอ 1,000 บาท/คน/เดอนตามเงอนไขอาย และเบยยงชพผพการคนละ 500 บาท/คน/เดอน การขนคาจางขนตาทวประเทศสงผลดตอแรงงานไรฝมอ เปนตน ซงเปนการกระจายรายไดไปสประชาชนผมรายไดนอยและผดอยโอกาสในสงคมทสงผลใหการกระจายรายไดดขน แตในทางกลบกน เศรษฐกจไทยป 2555 ขยายตวรอยละ 6.4 โดยเปนการขยายตวของการลงทนรวมทงภาครฐและเอกชนรอยละ 13.3 สาขาโรงแรมภตตาคารรอยละ 11.5 และภาคอตสาหกรรมรอยละ 7.0 ซงคนทไดรบประโยชนจะเปนกลมคนรวย จงอาจจะสงผลตอการกระจายรายไดแยลง ดงนน โดยสทธแลวการกระจายรายได ในภาพรวมป 2555 คาดวานาจะทรงตวอยในระดบใกลเคยงกบป 2554

ตาราง 2.1 สดสวนรายไดของประชากร จาแนกตามกลมประชากรตามระดบรายได (Decile by income)

กลมประชากร

ตามระดบรายได

สดสวนรายไดของประชากร (รอยละ)

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2552 2554

กลม 10% ท1 (จนสด) 1.78 1.69 1.53 1.59 1.62 1.68 1.50 1.61 1.75 1.34 1.55 1.62 1.56 กลม 10% ท2 2.80 2.60 2.42 2.48 2.56 2.62 2.45 2.57 2.73 2.46 2.66 2.80 3.05 กลม 10% ท3 3.60 3.35 3.13 3.25 3.34 3.44 3.22 3.40 3.56 3.34 3.51 3.66 3.88 กลม 10% ท4 4.45 4.19 3.93 4.10 4.21 4.31 4.06 4.29 4.46 4.28 4.45 4.59 4.76 กลม 10% ท5 5.50 5.19 4.90 5.17 5.26 5.33 5.09 5.35 5.55 5.39 5.56 5.65 5.77 กลม 10% ท6 6.89 6.51 6.20 6.51 6.57 6.67 6.42 6.71 6.90 6.78 6.97 7.01 7.02 กลม 10% ท7 8.84 8.32 7.96 8.39 8.48 8.48 8.37 8.59 8.73 8.67 8.86 8.84 8.66 กลม 10% ท8 11.78 11.18 10.95 11.29 11.42 11.34 11.48 11.52 11.61 11.49 11.49 11.43 10.92 กลม 10% ท9 17.14 16.54 16.54 16.50 16.58 16.62 17.06 16.48 16.41 16.26 16.08 15.95 15.11 กลม 10% ท10(รวยสด) 37.23 40.43 42.44 40.72 39.95 39.51 40.36 39.48 38.30 39.98 38.87 38.44 39.27 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 สดสวนกลมท10/กลมท1 (เทา) 20.91 23.96 27.65 25.62 24.62 23.57 26.82 24.50 21.93 29.92 25.10 23.76 25.23

ทมา :ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนสานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ตงแตป 2549 เปนตนไป มการบนทกขอมลรายไดตดลบหรอขาดทน รายได หมายถง รายไดประจาทไมรวมรายรบอนๆ (เชน เงนทนการศกษา มรดก พนยกรรม ของขวญประกนสขภาพ ประกนภยและประกนชวต/ประกนสงคม เงนถกสลาก เงนรางวลคานายหนาและเงนไดจากการพนน เปนตน)

ตาราง 2.2 รายไดเฉลยและการถอครองรายไดของประชากร จาแนกกลมประชากรตามระดบรายได (Decile by income) ป2554

กลมประชากร รายไดเฉลย ชวงรายได สดสวนรายได กลมรวยสดตอ ตามระดบรายได (บาท/คน/เดอน)

(รอยละ) กลมอนๆ (เทา)

กลม 10% ท 1 (จนทสด) 1,246 ตาสด - 2,073.80 1.56 25.23 กลม 10% ท 2 2,442 2,074.00 - 2,789.67 3.05 12.88 กลม 10% ท 3 3,105 2,789.80 - 3,449.60 3.88 10.12 กลม 10% ท 4 3,815 3,449.71 - 4,201.50 4.76 8.25 กลม 10% ท 5 4,620 4,202.00 - 5,065.00 5.77 6.81 กลม 10% ท 6 5,624 5,065.20 - 6,226.25 7.02 5.59 กลม 10% ท 7 6,930 6,226.33 - 7,711.00 8.66 4.54 กลม 10% ท 8 8,748 7,712.00 - 10,076.67 10.92 3.60 กลม 10% ท 9 12,098 10,076.75 - 15,100.00 15.11 2.60 กลม 10% ท 10 (รวยทสด) 31,449 15,100.67 - สงสด 39.27 1.00

เฉลย 8,007

8.06 ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

Page 36: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2549, 2550, 2552 และป 2554 ไดปรบขอมลรายไดตดลบหรอขาดทน ใหเปนศนย

ตาราง 2.3 สดสวนรายไดจากคาจางทเปนตวเงน และรายไดจากคาจางเฉลยตอคน ของผมงานทาอาย 15 ปขนไป เฉพาะทมรายไดเปนตวเงน จาแนกตามกลมผมงานทาตามระดบรายได 10 กลม (Decile)

ผมงานทาอาย 15 ปขนไปทมรายไดเปนตวเงน ตามระดบรายได

สดสวนรายไดจากคาจาง (รอยละ) รายไดจากคาจางเฉลย (บาท/คน/เดอน) 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

กลม 10% ท 1 (จนทสด) 2.02 2.02 2.22 2.46 2.52 1,827 1,809 2,133 2,546 2,815 กลม 10% ท 2 3.70 3.71 3.85 4.07 4.18 3,334 3,317 3,696 4,213 4,670 กลม 10% ท 3 4.64 4.69 4.80 4.81 5.08 4,187 4,200 4,608 4,971 5,687 กลม 10% ท 4 5.39 5.46 5.34 5.44 5.82 4,857 4,874 5,135 5,629 6,506 กลม 10% ท 5 6.05 6.12 6.07 6.00 6.68 5,458 5,470 5,838 6,210 7,471 กลม 10% ท 6 6.94 7.02 6.87 7.02 7.29 6,256 6,270 6,596 7,256 8,145 กลม 10% ท 7 8.34 8.39 8.15 8.02 8.38 7,526 7,503 7,826 8,295 9,377 กลม 10% ท 8 10.26 10.33 10.12 10.03 10.69 9,257 9,231 9,728 10,367 11,949 กลม 10% ท 9 15.66 15.75 15.62 15.27 15.32 14,120 14,082 15,000 15,788 17,130 กลม 10% ท10 (รวยทสด) 37.01 36.50 36.96 36.87 34.05 33,374 32,622 35,509 38,120 38,077 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 9,020 8,938 9,607 10,340 11,183 สดสวนกลมท10/กลมท1 (เทา) 18.28 18.04 16.66 14.97 13.53

ทมา : การสารวจภาวะการทางานของประชากร ไตรมาส 3 (กรกฎาคม-กนยายน) สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2552 2554

ทวประเทศ 0.487 0.515 0.536 0.520 0.513 0.507 0.522 0.508 0.493 0.514 0.499 0.490 0.484

กรงเทพฯ 0.388 0.420 0.457 0.405 0.401 0.415 0.417 0.438 0.422 0.457 0.468 0.470 0.514

กลาง 0.435 0.480 0.462 0.461 0.468 0.443 0.448 0.440 0.432 0.440 0.418 0.412 0.395

เหนอ 0.439 0.468 0.476 0.468 0.458 0.462 0.470 0.470 0.482 0.488 0.474 0.452 0.441

อสาน 0.454 0.434 0.471 0.472 0.470 0.460 0.484 0.471 0.454 0.508 0.483 0.486 0.464

ใต 0.463 0.469 0.481 0.498 0.470 0.491 0.476 0.464 0.447 0.477 0.464 0.478 0.462

เขตเมอง 0.434 0.478 0.494 0.473 0.479 0.465 0.471 0.472 0.459 0.479 0.471 0.474 0.485

เขตชนบท 0.439 0.447 0.439 0.457 0.440 0.450 0.468 0.447 0.445 0.478 0.456 0.442 0.426

0.370 0.390 0.410 0.430 0.450 0.470 0.490 0.510 0.530 0.550

ภาพท 2.1 คาสมประสทธความไมเสมอภาค (Gini-coefficient) ดานรายไดของประเทศไทย

Page 37: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.1.2 ความเหลอมลาดานรายจายเพอการอปโภคบรโภคหรอความเหลอมลาดานมาตรฐานการดารงชวตของคนในสงคมไทยกยงมอยแตมปญหานอยกวาความเหลอมลาดานรายได โดยกลมประชากร 10% ทมการใชจายสงทสดมมาตรฐานการดารงชวตสงกวากลมประชากร 10% ทมการใชจายตาทสด ประมาณ 11.0 เทา นอกจากน ยงมประชากรประมาณ 8.4 ลานคนทไดรบสารอาหารและสนคาอน ๆ ทเปนสงจาเปนพนฐานในปรมาณทไมเพยงพอตอการดารงชวตซงเปนกลมคนทมมาตรฐานการดารงชวตทแยทสดในสงคมไทย

การใชจายเพอการอปโภคบรโภคเปนสงทสะทอนมาตรฐานการดารงชวตของประชาชนโดยตรง ในป 2555 มคนจนประมาณ 8.4 ลานคน ซงเปนผทมระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคตากวาเสนความยากจนหรอเปนผทไดรบสารอาหารและสนคาอน ๆ ทเปนสงจาเปนพนฐานในปรมาณทไมเพยงพอตอการดารงชวต ซงเปนกลมคนทมมาตรฐานการดารงชวตทแยทสดในสงคมไทย ควรไดรบการชวยเหลอเปนการเรงดวนในกลมน

นอกจากน หากพจารณาความเหลอมลาดานมาตรฐานการดารงชวตเชงเปรยบเทยบ โดยแบงกลมประชากรออกเปน 10 กลมตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคจากนอยไปหามาก เพอเปรยบเทยบถงการใชจายเพอการอปโภคบรโภคหรอมาตรฐานการดารงชวตของแตละกลม พบวา ในป 2555 กลมประชากร 10% ทมการใชจายสงทสด (Decile 10) กบกลมประชากร 10% ทมการใชจายตาทสด (Decile 1) มการใชจายเพอการอปโภคบรโภคหรอมาตรฐานการดารงชวตแตกตางกนประมาณ 11.0 เทา โดยกลมประชากร 10% ทมการใชจายสงทสดมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลย 17,801 บาท/คน/เดอน ขณะทกลมประชากร 10% ทมการใชจายตาทสดมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยเพยง 1,613 บาท/คน/เดอน เทานน สวนกลมชนอน ๆ กมมาตรฐานการดารงชวตทแตกตางกน ตาราง 2.4 รายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยและการถอครองรายจายฯ ของประชากร จาแนกกลมประชากรตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค (Decile by consumption) ป2555

กลมประชากร รายจายเฉลย ชวงรายจาย สดสวนรายจาย กลมรวยสดตอ ตามระดบรายจายฯ (บาท/คน/เดอน)

(รอยละ) กลมอนๆ (เทา)

กลม 10% ท 1 (จายนอยสด) 1,613 ตาสด - 2,008.15 2.76 11.04 กลม 10% ท 2 2,277 2,008.29 - 2,529.04 3.89 7.82 กลม 10% ท 3 2,784 2,529.05 - 3,044.70 4.76 6.39 กลม 10% ท 4 3,324 3,045.10 - 3,624.33 5.68 5.36 กลม 10% ท 5 3,962 3,624.70 - 4,322.27 6.77 4.50 กลม 10% ท 6 4,719 4,322.47 - 5,162.90 8.07 3.77 กลม 10% ท 7 5,684 5,163.00 - 6,256.53 9.71 3.13 กลม 10% ท 8 7,043 6,257.00 - 7,965.03 12.04 2.53 กลม 10% ท 9 9,297 7,965.10 - 11,046.70 15.89 1.92 กลม 10% ท 10 (จายมากสด) 17,801 11,047.73 - สงสด 30.44 1.00

เฉลย 5,851

4.75 ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

2.76 3.89 4.76

5.68

6.77

8.07

9.71

12.04 15.89

30.44

ภาพท 2.2 สดสวนรายจายของประชากร ป 2555

กลม10% ท 1 (จายนอยสด) กลม10% ท 2 กลม10% ท 3 กลม10% ท 4 กลม10% ท 5 กลม10% ท 6 กลม10% ท 7 กลม10% ท 8 กลม10% ท 9 กลม10% ท 10 (จายมากสด)

Page 38: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.5 สดสวนรายจายเพอการอปโภคบรโภคของประชากร จาแนกกลมประชากรตามระดบรายจาย (Decile by consumption)

กลมประชากร สดสวนรายจายของประชากร (รอยละ) ตามระดบรายจาย 2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

กลม 10% ท 1 (จายนอยสด) 2.53 2.49 2.39 2.50 2.52 2.73 2.56 2.62 2.53 2.46 2.69 2.67 2.69 2.71 3.03 2.76 กลม 10% ท 2 3.55 3.51 3.35 3.55 3.57 3.76 3.60 3.65 3.58 3.54 3.80 3.72 3.80 3.87 4.20 3.89 กลม 10% ท 3 4.31 4.28 4.15 4.33 4.40 4.57 4.37 4.49 4.42 4.44 4.68 4.58 4.67 4.74 5.07 4.76 กลม 10% ท 4 5.13 5.08 4.99 5.14 5.27 5.44 5.23 5.38 5.33 5.38 5.63 5.52 5.61 5.66 5.97 5.68 กลม 10% ท 5 6.09 6.02 5.98 6.11 6.22 6.43 6.23 6.39 6.36 6.47 6.72 6.62 6.72 6.72 6.96 6.77 กลม 10% ท 6 7.30 7.23 7.23 7.34 7.38 7.73 7.43 7.66 7.63 7.78 8.00 7.93 8.06 8.01 8.16 8.07 กลม 10% ท 7 8.99 8.85 8.86 9.05 9.11 9.43 9.13 9.31 9.32 9.45 9.67 9.62 9.70 9.68 9.67 9.71 กลม 10% ท 8 11.41 11.25 11.38 11.39 11.47 11.87 11.75 11.63 11.56 11.85 12.05 12.01 12.07 11.93 11.76 12.04 กลม 10% ท 9 15.50 15.62 15.68 15.56 15.75 16.08 16.04 15.70 15.48 15.95 15.90 16.04 15.90 15.79 15.25 15.89 กลม 10% ท10 (จายมากสด) 35.18 35.66 35.98 35.03 34.31 31.97 33.67 33.16 33.78 32.67 30.87 31.29 30.77 30.89 29.94 30.44 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 สดสวนกลมท10/กลมท1(เทา) 13.89 14.31 15.03 14.02 13.60 11.72 13.15 12.65 13.35 13.30 11.49 11.70 11.42 11.38 9.90 11.04 ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. รายจาย หมายถง คาใชจายอปโภคบรโภคไมรวมคาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค(เชนภาษ เงนบรจาคเงนทาบญ คาเบยประกน สลากกนแบง ดอกเบยแชร)

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. รายจาย หมายถง คาใชจายอปโภคบรโภคไมรวมคาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค(เชนภาษ เงนบรจาคเงนทาบญ คาเบยประกน สลากกนแบง ดอกเบยแชร)

2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ทวประเทศ 0.439 0.443 0.450 0.438 0.431 0.409 0.428 0.419 0.425 0.420 0.398 0.405 0.398 0.396 0.375 0.393

กรงเทพฯ 0.363 0.384 0.393 0.364 0.348 0.326 0.329 0.365 0.359 0.362 0.344 0.357 0.343 0.354 0.398 0.368

กลาง 0.377 0.386 0.372 0.373 0.360 0.335 0.366 0.357 0.363 0.355 0.340 0.344 0.347 0.341 0.325 0.339

เหนอ 0.395 0.411 0.390 0.398 0.387 0.358 0.375 0.384 0.409 0.410 0.385 0.387 0.370 0.389 0.349 0.353

อสาน 0.388 0.382 0.396 0.391 0.378 0.343 0.352 0.356 0.382 0.399 0.373 0.374 0.371 0.385 0.353 0.349

ใต 0.377 0.361 0.374 0.398 0.374 0.361 0.374 0.368 0.389 0.374 0.371 0.351 0.363 0.353 0.343 0.370

เขตเมอง 0.406 0.417 0.423 0.409 0.410 0.378 0.395 0.393 0.393 0.390 0.372 0.381 0.373 0.376 0.369 0.380

เขตชนบท 0.379 0.386 0.364 0.381 0.359 0.349 0.359 0.353 0.382 0.384 0.360 0.356 0.357 0.355 0.334 0.362

0.310

0.330

0.350

0.370

0.390

0.410

0.430

0.450

0.470

ภาพท 2.3 คาสมประสทธความไมเสมอภาค (Gini-coefficient) ดานรายจายของประเทศไทย

Page 39: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.1.3 ความเหลอมลาดานสนทรพยทางการเงน : สนทรพยทางการเงนกระจกตวอยในคนกลมนอย โดยสะทอนจากเงนออมในบญชเงนฝากออมทรพยและบญชเงนฝากประจาธนาคารพาณชยทกระจกตวอยในกลมคนจานวนนอย คอบญชเงนฝากทมวงเงนเกน 10 ลานบาทขนไปมเพยงจานวน 96,813 บญชหรอคดเปนประมาณรอยละ 0.1 ของจานวนบญชทงหมด แตมวงเงนฝากสงถงรอยละ 46.5 ของวงเงนฝากทงหมด ในขณะทบญชเงนฝากขนาดเลกวงเงนไมเกน 10 ลานบาทมจานวนเกอบ 82 ลานบญชหรอคดเปนรอยละ 99.9 ของจานวนบญชทงหมด แตมวงเงนฝากเพยงรอยละ 53.5 ของวงเงนฝากทงหมด ดงนนการใหผลประโยชนทางภาษดานเงนฝากจงตองยดหลกของลกษณะการกระจายของฐานเงนฝากประกอบการพจารณาอยางรอบคอบดวย1

ภาพท 2.4 การกระจกตวของความมงคง : กรณเงนฝาก จานวนบญชเงนฝากวงเงนเกน 10 ลานบาทขนไปคดเปนรอยละ 0.12 ของบญชเงนฝากทงหมด

แตมสดสวนเงนฝากสงถงรอยละ 46.46 ของวงเงนฝากทงหมด

เงนรบฝากแยกตามขนาดของเงนฝากของธนาคารพาณชยทงระบบ (ณ เดอนธนวาคม 2555)

ขนาดบญชเงนฝาก จานวนบญช

(บญช) สดสวนตอ

บญชรวม (%) วงเงน

(ลานบาท) สดสวนตอ

วงเงนรวม (%) <= 50,000 บาท 70,916,495 86.41 346,631 3.43 > 50,000 & <=200,000 บาท 6,407,004 7.81 647,0.66 6.41 >200,000 & <= 1,000,000 บาท 3,543,102 4.32 1,576,299 15.61 >1,000,000 & <= 10,000,000 บาท 1,110,603 1.35 2,836,669 28.09 เกน 10,000,000 บาทขนไป 96,813 0.12 4,692,110 46.46

รวม 82,074,017 100.00 10,098,775 100.00 ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย

1 ในปจจบน เงนฝากบญชเงนฝากประจาระยะเวลาตาง ๆ ชาระภาษรอยละ 15

86.41

3.43

7.81

6.41

4.32

15.61

1.35

28.09

0.12

46.46

0

20

40

60

80

100

สดสวนตอบญชรวม สดสวนตอวงเงนรวม

รอยล

เงนรบฝากตามขนาดเงนฝากของธนาคารพาณชยทงระบบ (ณ เดอนธนวาคม 2555)

เกน 10,000,000 บาทขนไป >1,000,000 & <= 10,000,000 บาท >200,000 & <= 1,000,000 บาท > 50,000 & <=200,000 บาท <= 50,000 บาท

Page 40: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-8

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.1.4 ความเหลอมลาดานการถอครองทดนในประเทศไทยสงมาก มการถอครองทดนกระจกตวอยในคนกลมเลก ๆ โดยกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนมากทสด มสดสวนการถอครองทดนสงกวา กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนนอยทสด คดเปน 325.7 เทา ทดนถอวาเปนทรพยสนอยางหนงทแตละคนมไวในครอบครอง โดยเฉพาะคนทมกาลงซอเพยงพอจะซอทดนไวเปนทรพยสน ซงหมายรวมถงการซอทดนไวเพอการเกงกาไรดวย ดงนนการมทดนไวในครอบครองนบวาเปนการสงสมความมงคงอยางหนง การศกษาวจยเรองการกระจกตวของความมงคงในสงคมไทย ของ ผศ.ดร.ดวงมณ เลาวกล2 โดยใชขอมลการถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดน ป 2555 ของกรมทดน ผลการศกษาภาพรวมการถอครองทดนในประเทศไทยในป 2555 พบวา ผถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนมทงหมด 15,900,047 ราย โดยมพนทถอครองเฉลยรายละ 5 ไร 3 งาน 87 ตารางวา แบงเปนประเภทบคคลธรรมดาจานวน 15,687,551 ราย (รอยละ 98.7) มพนทถอครองเฉลยรายละ 5 ไร 2 งาน 76 ตารางวา และประเภทนตบคคลจานวน 212,496 ราย (รอยละ 1.3) มพนทถอครองเฉลยรายละ 26 ไร 1 งาน 85 ตารางวา คดเปนทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนทงหมดในการศกษานจานวนประมาณ 95 ลานไร

ตาราง 2.6 จานวนและรอยละของผถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดน คาเฉลยพนท และคาสมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) จาแนกตามประเภทของผถอครองทดน: ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2555

ประเภทของ ผถอครองทดน

ผถอครองทดน คาเฉลยของพนทถอครอง สมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) จานวน (ราย) รอยละ ไร งาน ตารางวา

ทกประเภท 15,900,047 100.0 5 3 87 0.886 บคคลธรรมดา 15,687,551 98.7 5 2 76 0.881 นตบคคล 212,496 1.3 26 1 85 0.953

ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

ตาราง 2.7 คาสมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) ของการถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนในประเทศไทย จาแนกตามภาค ป พ.ศ. 2555

ภาค จานวน (ราย) สมประสทธความไมเสมอภาค (Gini coefficient) ทวราชอาณาจกร 15,900,047 0.89 กรงเทพมหานคร 1,526,297 0.92 กลาง 4,626,094 0.92 เหนอ 3,138,428 0.88 ตะวนออกเฉยงเหนอ 5,257,734 0.85 ใต 1,838,529 0.86

ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย เมอแบงผถอครองทดนออกเปน 5 กลม (Quintile) คอ กลมท 1 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนตาสด กลมท 2 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนรองตาสด กลมท 3 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนระดบปานกลาง กลมท 4 กลมผถอ

2 ดวงมณ เลาวกล (2556), การกระจกตวของความมงคงในสงคมไทย. ในรายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สสงคมไทยเสมอหนา การศกษา

โครงสรางความมงคงและโครงสรางอานาจเพอการปฏรป” (บทท 2). ศาสตราจารย กตตคณ ดร.ผาสก พงษไพจตร ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ความเหนในรายงานนเปนของผวจย ผใหทนไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป) พฤศจกายน 2556.

Page 41: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-9

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนรองสงสด กลมท 5 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนสงสด ผลการศกษาพบวา สดสวนการถอครองทดนของทงบคคลธรรมดาและนตบคคลในกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนมากทสด (กลมท 5) ตอกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนนอยทสด (กลมท 1) คดเปน 325.73 เทา โดยกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนมากทสด (กลมท 5) มสดสวนพนทถอครองทดนสงถงรอยละ 79.9 ของพนททงหมด ในขณะทกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนนอยทสด (กลมท 1) มสดสวนพนทถอครองทดนเพยงรอยละ 0.3 ของพนททงหมด ทงนผถอครองทดนทมขนาดมากทสด (maximum) คอจานวน 631,263 ไร ผถอครองทดนทมขนาดนอยทสด (minimum) คอจานวน 1 ตารางวา (การถอครองทดนทนอยกวา 1 ตารางวาตอราย ไมไดนามาคานวณ)

ตาราง 2.8 ผลรวมและคาเฉลยของพนทถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดน จาแนกตามผถอครอง 5 กลม ทงประเภทบคคลธรรมดาและประเภทนตบคคล ป 2555

Quintile ท จานวนผถอ

ครอง (ราย)

ผลรวมพนทถอครองทงสน รอยละ

คาเฉลยพนทถอครอง คาตาสด (minimum) คาสงสด (maximum)

ไร งาน ตาราง

วา ไร งาน ตาราง

วา ไร งาน ตาราง

วา ไร งาน ตาราง

วา Quintile 1 (พนทนอยทสด) 3,181,406 232,790 2 89.81 0.25 - - 29.27 - - 1 - - 52.79 Quintile 2 3,180,094 860,042 3 23.69 0.91 - 1 8.18 - - 52.8 - 1 73 Quintile 3 3,178,480 3,351,173 - 10.37 3.53 1 - 21.73 - 1 73 1 3 99.97 Quintile 4 3,180,085 14,597,194 - 20.31 15.39 4 2 36.08 2 - - 7 1 39 Quintile 5 (พนทมากทสด) 3,179,982 75,827,412 3 95.21 79.93 23 3 38.09 7 1 39.01 631,263 - -

รวม 15,900,047 94,868,613 2 39.39 100 สดสวน quintile ท5/1 (เทา) 325.73 ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

ถาแบงผถอครองทดนออกเปน 10 กลม (Decile) ผลการศกษาพบวา สดสวนการถอครองทดนของทงบคคลธรรมดาและนตบคคลในกลมผถอครองทดนรอยละ 10 ทมการถอครองทดนมากทสด (กลม 10) ตอกลมผถอครองทดนรอยละ 10 ทมการถอครองทดนนอยทสด (กลม 1) คดเปน 853.64 เทา โดยกลมผ

Quintile 1 (พนทนอยทสด)

Quintile 2 Quintile 3 Quintile 4 Quintile 5 (พนทมากทสด)

สดสวน (%) 0.25 0.91 3.53 15.39 79.93

020406080

100

รอยล

ภาพท 2.5 สดสวนพนทถอครองทดน ป 2555

ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

Page 42: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-10

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ถอครองทดนรอยละ 10 ทมการถอครองทดนมากทสด (กลม 10) มสวนแบงการถอครองทดนมากกวารอยละ 60 ของพนททงหมด สวนผถอครองทดนอกรอยละ 90 ทเหลอ (กลม 1-กลม 9) มสวนแบงการถอครองทดนไมถงรอยละ 40 ของพนททงหมด ซงสะทอนใหเหนถงการกระจกตวของการถอครองทดนเปนอยางมาก

ตาราง 2.9 การจาแนกการถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนออกเปน 10 กลม ทงประเภทบคคลธรรมดาและนตบคคล ป 2555

ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

หากพจารณาจานวนผถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนตามขนาดการถอครอง ในภาพรวมทวราชอาณาจกร ผลการศกษาพบวา ผถอครองทดนรอยละ 50.2 ของผถอครองทดนทงหมด ถอครองทดนขนาดไมเกน 1 ไร และอกรอยละ 21.9 ของผถอครองทดนทงหมด ถอครองทดนขนาด 1 ไร ถงตากวา 5 ไร สวนทเหลอรอยละ 27.9 ถอครองทดนขนาดมากกวา 5 ไรขนไป แสดงใหเหนวาประมาณครงหนงของผถอครอง มทดนไมเกน 1 ไร

decile 1 (พนทนอย

ทสด) decile 2 decile 3 decile 4 decile 5 decile 6 decile 7 decile 8 decile 9

decile 10 (พนทมากทสด)

สดสวน (%) 0.07 0.17 0.33 0.58 1.12 2.42 5.35 10.04 18.44 61.48

010203040506070

รอยล

ภาพท 2.6 สดสวนการถอครองทดน ป 2555

ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

กลม จานวนการถอครอง

(ราย) ผลรวมพนท

รอยละ ไร งาน ตารางวา

decile 1 (พนทนอยทสด) 1,592,364 68,330 2 79.47 0.07 decile 2 1,589,042 164,460 - 10.34 0.17 decile 3 1,591,029 314,214 1 24.10 0.33 decile 4 1,589,065 545,828 1 99.59 0.58 decile 5 1,617,628 1,058,384 3 1.22 1.12 decile 6 1,560,852 2,292,788 1 9.15 2.42 decile 7 1,590,028 5,072,210 1 69.76 5.35 decile 8 1,590,057 9,524,983 2 50.55 10.04 decile 9 1,589,976 17,497,532 - 52.85 18.44 decile 10 (พนทมากทสด) 1,590,006 58,329,880 3 42.36 61.48

รวม 15,900,047 94,868,613 2 39.40 100.00 สดสวน decile ท 10/1 (เทา) 853.64

Page 43: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-11

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.10 จานวนผถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดน ทงประเภทบคคลธรรมดาและนตบคคลทวราชอาณาจกร จาแนกตามขนาดการถอครอง ป 2555

ขนาดการถอครอง จานวนราย รอยละจานวนรายรวม

(รอยละ) บคคลธรรมดา นตบคคล รวม 1-10 ตารางวา 284,051 1,901 285,952 1.80 มากกวา 10 ตารางวาถง 20 ตารางวา 875,629 8,838 884,467 5.56 มากกวา 20 ตารางวาถง 50 ตารางวา 1,699,492 16,499 1,715,991 10.79 มากกวา 50 ตารางวาถง 100 ตารางวา 1,867,611 18,414 1,886,025 11.86 มากกวา 100 ตารางวาถง 200 ตารางวา 1,740,288 20,022 1,760,310 11.07 มากกวา 200 ตารางวาถง 300 ตารางวา 833,515 11,053 844,568 5.31 มากกวา 300 ตารางวาถง 1 ไร 592,370 9,445 601,815 3.78 มากกวา 1 ไรถง 5 ไร 3,431,214 50,992 3,482,206 21.90 มากกวา 5 ไรถง 10 ไร 1,869,446 25,078 1,894,524 11.92 มากกวา 10 ไรถง 15 ไร 954,175 13,093 967,268 6.08 มากกวา 15 ไรถง 20 ไร 520,643 7,762 528,405 3.32 มากกวา 20 ไรถง 25 ไร 326,014 5,570 331,584 2.09 มากกวา 25 ไรถง 30 ไร 204,960 3,821 208,781 1.31 มากกวา 30 ไรถง 35 ไร 134,336 2,777 137,113 0.86 มากกวา 35 ไรถง 40 ไร 90,840 2,103 92,943 0.58 มากกวา 40 ไรถง 45 ไร 64,367 1,708 66,075 0.42 มากกวา 45 ไรถง 50 ไร 48,532 1,484 50,016 0.31 มากกวา 50 ไรถง 100 ไร 121,195 5,954 127,149 0.80 มากกวา 100 ไรถง 500 ไร 27,569 4,888 32,457 0.20 มากกวา 500 ไรถง 1000 ไร 945 616 1,561 0.01 มากกวา 1000 ไรขนไป 359 478 837 0.01

รวม 15,687,551 212,496 15,900,047 100.00 ทมา: ขอมลการถอครองทดนจากกรมทดน และการคานวณของผวจย

2.2 ความเหลอมลาดานการเขาถงบรการพนฐานของรฐ

2.2.1 การเขาถงบรการดานการศกษา : โอกาสในการเขาถงบรการดานการศกษามอตราลดลงตามระดบการศกษาทสงขน โดยอตราการเขาเรยนสทธระดบประถมศกษารอยละ 87.6 มธยมศกษาตอนตนรอยละ 67.6 มธยมศกษาตอนปลายรอยละ 55.1 และปรญญาตรรอยละ 28.5 รวมทงโอกาสในการเขาถงบรการดานการศกษามความแตกตางกนมากโดยเฉพาะระดบปรญญาตร จงสงผลทาใหโอกาสในการพฒนาอาชพและสรางรายไดมความแตกตางกนมาก

1) ในภาพรวมทงประเทศ การเขาเรยนในระดบภาคบงคบมความครบถวน แตอตราการเขาเรยนไดลดลงตามระดบการศกษาทสงขน โดยในป 2555 อตราการเขาเรยนสทธระดบประถมศกษารอยละ 87.6 มธยมศกษาตอนตนรอยละ 67.6 มธยมศกษาตอนปลายรอยละ 55.1 และปรญญาตรรอยละ 28.5 รฐบาลไดกาหนดการศกษาภาคบงคบเปน 12 ป เพอยกระดบการเรยนรของเดก ตามพระราชบญญตการศกษา ป 2542 โดยไมเกบคาเลาเรยนตงแตปงบประมาณ 2546 เปนตนมา ประกอบกบภาครฐ ภาคเอกชน และชมชนไดใหความสาคญในการขบเคลอนและผลกดนนโยบายและมาตรการตาง ๆ

Page 44: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-12

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทเกยวของกบการพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตโดยการเพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนรตลอดชวตทงในระบบ นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ผานกจกรรมการเรยนรและโครงการตาง ๆ ทสอดคลองกบความตองการของประชาชนและชมชน ไดสงผลใหคนไทยสามารถเขาถงบรการทางการศกษาและแหลงเรยนรไดตามความตองการและความเหมาะสมของตนเอง อกทงสามารถเล อกชองทางการศกษาและเรยนรเพอแสวงหาองคความรตาง ๆ ไดอยางหลากหลาย จงสงผลใหจานวนปการศกษาเฉลยของคนไทยทมอาย 15-59 ป เพมขนจาก 8.7 ปในป 2549 เปน 8.8 ปในป 2555 และสงผลตอการเพมโอกาสในการเขาถงการศกษาของประชาชนไดเพมขน

หากพจารณาการเขาถงการศกษาโดยสะทอนจากอตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrollment rate)3 พบวา การเขาถงการศกษาภาคบงคบมความครบถวน โดยในระดบประถมศกษาสามารถเขาถงการศกษาไดครบถวนซงมอตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrollment rate) เกน 100% ในป 2555 และในระดบมธยมศกษาตอนตนมอตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrollment rate) รอยละ 91.7 อยางไรกตาม การเขาถงบรการดานการศกษามอตราลดลงตามระดบการศกษาทสงขน โดยในป 2555 อตราการเขาเรยนสทธ (Net enrollment rate) หรอของเฉพาะประชากรในวยนน ๆ ในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษาตอนตน เทากบรอยละ 87.6 และรอยละ 67.6 ตามลาดบ และเมอเขาสระดบการศกษาทสงขนคอระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) และระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) อตราการเขาเรยนสทธของประชากรในวยนน ๆ ลดลงเหลอเพยงรอยละ 55.1 และ 28.5 ตามลาดบ ทงนผทสามารถเขาถงการศกษาในระดบสงยอมมโอกาสและทางเลอกในการประกอบอาชพเพอสรางรายไดใหกบตนเองและครอบครวไดดกวาผทไมมโอกาสเขาถงการศกษาในระดบสง

ตาราง 2.11 อตราการเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrolment rate) และอตราการเขาเรยนสทธ (Net enrolment rate) ในแตละระดบชน จาแนกตามเขตพนท ป 2551-2555 ระดบการศกษา

เขตเมอง เขตชนบท ทวประเทศ 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

อตราการเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrolment rate) อนบาล 92.6 89.9 90.1 82.6 93.6 89.5 93.6 96.0 80.4 91.3 90.5 92.3 93.7 81.2 92.2 ประถมศกษา 104.4 105.8 103.9 102.8 105.5 105.8 104.8 102.1 104.6 104.5 105.3 105.2 102.8 103.9 104.9 มธยมตน 88.9 90.2 90.9 91.2 91.6 86.4 85.7 88.4 90.3 91.8 87.3 87.4 89.3 90.6 91.7 มธยมปลาย(รวมปวช.) 86.2 83.1 90.5 89.6 85.2 73.7 79.1 74.1 72.6 73.4 78.5 80.8 81.0 79.7 78.6 ปรญญาตร(รวม ปวส.) 53.7 57.9 48.9 47.3 59.3 25.4 23.9 23.4 20.6 22.3 38.5 40.4 36.3 34.0 41.5 อตราการเขาเรยนสทธ (Net enrolment rate) อนบาล 65.5 64.5 66.6 55.7 67.3 62.1 65.3 64.1 51.5 64.7 63.3 65.0 65.1 53.1 65.7 ประถมศกษา 87.4 87.5 87.7 87.7 87.7 87.7 86.9 85.2 86.8 87.6 87.6 87.1 86.1 87.2 87.6 มธยมตน 69.6 71.1 71.6 71.5 66.9 67.0 67.0 68.9 68.4 68.0 67.9 68.6 69.9 69.6 67.6 มธยมปลาย(รวมปวช.) 60.8 60.9 63.3 61.2 59.5 52.0 54.6 53.4 52.0 51.6 55.4 57.3 57.6 55.9 55.1 ปรญญาตร(รวม ปวส.) 33.4 34.6 30.3 29.8 39.2 15.6 13.7 15.5 13.8 16.8 23.9 23.9 23.1 21.9 28.5 ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 3-5 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาอาย 3-5 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 3-5 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบประถมศกษา = จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 6-11 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบประถมศกษา = จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาอาย 6-11 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 6-11 ป

3 สดสวนจานวนนกเรยนในระดบชนเรยนนน ๆ ตอจานวนประชากรวยเรยนในวยสาหรบชนเรยน/ระดบการศกษานน ๆ ในกรณทมนกเรยนทเขา

เรยนเรวกวากาหนดหรอชากวากาหนดคา Gross Enrolment Rate จะมคาเกนรอยละ 100

Page 45: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-13

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

: อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 12-14 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนอาย 12-14 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 12-14 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.ทงหมด คณ 100หารประชากรอาย 15-17 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมปลาย (รวมปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.อาย 15-17ป คณ 100หารประชากรอาย 15-17 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส.ทงหมด คณ 100หาร ประชากรอาย 18-21 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส..อาย 18-21ป คณ 100หารประชากรอาย 18-21 ป

2) โอกาสในการเขาถงการศกษามความเหลอมลาระหวางกลมคนทมมาตรฐานชวตความเปนอยตางกน และมความเหลอมลาระหวางเดกในเขตเมองกบเขตชนบทโดยเฉพาะการศกษาตงแตระดบมธยมศกษาตอนปลายขนไป หากพจารณาการเขาถงการศกษาโดยสะทอนจากอตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrollment rate) และอตราการเขาเรยนสทธ (Net enrollment rate) พบวา ในป 2555 การเขาถงการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) นน คนจนหรอผทมชวตความเปนอยตากวาระดบมาตรฐานการดารงชวตขนตาหรอตากวาเสนความยากจนสามารถเขาถงการศกษาระดบนไดเพยงรอยละ 53.1 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 36.4 (อตราสทธ) ในขณะทคนทมชวตความเปนอยสงกวาระดบมาตรฐานการดารงชวตขนตาจนถงมฐานะด สามารถเขาถงการศกษาระดบนไดสงถงรอยละ 82.4 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 57.9 (อตราสทธ) เมอเปรยบเทยบระหวางเดกในเขตเมองกบเขตชนบท พบวา เดกในเขตเมองสามารถเขาถงการศกษาระดบนไดสงถงรอยละ 85.2 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 59.5 (อตราสทธ) สวนในเขตชนบทเขาถงเพยงรอยละ 73.4 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 51.6 (อตราสทธ)

ตาราง 2.12 อตราการเขาเรยนอยางหยาบและอตราการเขาเรยนสทธในระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) จาแนกตามเขตพนทและความยากจน ป 2552-2555

ความยากจน

เมอง ชนบท รวม 2552 2553 2554 2555 2552 2553 2554 2555 2552 2553 2554 2555

อตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrolment rate) ไมยากจน 86.4 93.8 92.6 88.5 84.7 77.8 76.5 77.3 85.5 85.1 83.5 82.4 ยากจน 58.4 61.2 64.8 55.4 60.8 60.8 52.4 52.0 60.1 60.9 56.5 53.1 รวม 83.1 90.5 89.6 85.2 79.1 74.1 72.6 73.4 80.8 81.0 79.7 78.6

อตราเขาเรยนสทธ (Net enrolment rate) ไมยากจน 63.3 65.8 63.1 62.1 58.6 56.1 54.4 54.4 60.8 60.6 58.2 57.9 ยากจน 43.1 41.3 45.5 36.4 41.6 43.7 39.8 36.4 42.0 43.1 41.7 36.4 รวม 60.9 63.3 61.2 59.5 54.6 53.4 52.0 51.6 57.3 57.6 55.9 55.1

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.ทงหมด คณ 100หารประชากรอาย 15-17ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.อาย 15-17ป คณ 100หาร ประชากรอาย 15-17ป

สาหรบการเขาถงการศกษาในระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) นน คนจนทมชวตความเปนอยตากวาระดบมาตรฐานการดารงชวตขนตาหรอตากวาเสนความยากจนสามารถเขาถงการศกษาระดบนนอยมากเพยงรอยละ 5.5 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 4.9 (อตราสทธ) เทานน ในขณะทคนทมชวตความเปนอยสงกวาระดบมาตรฐานการดารงชวตขนตาจนถงมฐานะด สามารถเขาถงการศกษาระดบนไดสงถงรอยละ 45.8 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 31.3 (อตราสทธ) นอกจากน เมอเปรยบเทยบระหวางเดกในเขตเมองกบเขตชนบท พบวา เดกในเขตเมองสามารถเขาถงการศกษาระดบนไดสงถงรอยละ 59.3 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 39.2 (อตราสทธ) ในขณะทเดกในเขตชนบทเขาถงการศกษาระดบนไดเพยงรอยละ 22.3 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 16.8 (อตราสทธ) ทงนการศกษาในระดบปรญญาตรทสามารถเขาถงไดนอย

Page 46: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-14

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สวนหนงสบเนองมาจากมคาใชจายสง ประกอบกบสถาบนการศกษาในระดบอดมศกษาสวนใหญกระจกตวอยในกรงเทพมหานคร เมองใหญในภมภาค ทาใหคนในเขตเมองมความสะดวกในการเดนทางและเสยคาใชจายนอยกวาคนในเขตชนบท

ตาราง 2.13 อตราการเขาเรยนอยางหยาบและอตราการเขาเรยนสทธในระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) จาแนกตามเขตพนทและความยากจน ป 2552-2555

ความยากจน

เมอง ชนบท รวม 2552 2553 2554 2555 2552 2553 2554 2555 2552 2553 2554 2555

อตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrolment rate) ไมยากจน 62.2 51.9 51.2 63.1 28.9 27.9 23.4 25.4 46.2 40.9 37.7 45.8 ยากจน 11.0 10.7 7.9 9.2 4.8 5.6 5.2 3.4 6.6 7.0 6.2 5.5 รวม 57.9 48.9 47.3 59.3 23.9 23.4 20.6 22.3 40.4 36.3 34.0 41.5

อตราเขาเรยนสทธ (Net enrolment rate) ไมยากจน 37.0 32.0 32.1 41.7 16.6 18.3 15.4 19.0 27.3 25.8 24.1 31.3 ยากจน 8.2 8.1 6.3 7.3 2.5 4.6 4.9 3.5 4.1 5.6 5.5 4.9 รวม 34.6 30.3 29.8 39.2 13.7 15.5 13.8 16.8 23.9 23.1 21.9 28.5

ทมา : การสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบปรญญาตร(รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบอดมศกษาและปวส.ทงหมด คณ 100หารประชากรอาย 18-21ป : อตราเขาเรยนสทธระดบปรญญาตร(รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบอดมศกษาและปวส.อาย 18-21ป คณ 100หาร ประชากรอาย 18-21ป

3) โอกาสในการเขาถงการศกษามความเหลอมลาระหวางกลมประชากรทมฐานะความเปนอยแตกตางกน โดยเฉพาะตงแตระดบมธยมศกษาตอนปลายขนไป โดยกลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด มโอกาสเขาถงการศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลายมากกวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด ประมาณ 2 เทา เมอสะทอนจากอตราเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrollment rate) และอตราการเขาเรยนสทธ (Net enrollment rate) โดยประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) มโอกาสไดเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) เพยงรอยละ 49.4 (อตราเขาเรยนอยางหยาบ) และอตราการเรยนสทธเทากบรอยละ 33.6 ทงนสดสวนของประชากรทสามารถเขาถงการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) เพมขนตามกลมประชากรทมฐานะความเปนอยดขนตามลาดบ โดยกลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มโอกาสเขาเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) สงถงรอยละ 99.3 และอตราการเรยนสทธเทากบรอยละ 70.3 ในป 2555 ซงสะทอนใหเหนวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มโอกาสเขาถงการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) ไดมากกวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ประมาณ 2.0 เทา

ตาราง 2.14 อตราการเขาเรยนอยางหยาบและอตราการเขาเรยนสทธ ในระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รวม ปวช.) จาแนกตามกลมประชากรตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค (Decile by expenditure) ป 2551-2555

กลมประชากรตามระดบรายจาย

อตราการเขาเรยนอยางหยาบ อตราการเขาเรยนสทธ 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

10% ท 1 จายนอยสด 43.4 54.5 53.3 45.6 49.4 32.9 38.4 37.6 35.2 33.6 10% ท 2 64.5 65.0 63.4 67.5 57.7 46.8 43.9 43.7 48.7 41.1 10% ท 3 69.1 74.9 75.4 68.7 67.5 44.9 53.8 54.5 47.0 45.6 10% ท 4 70.9 73.5 75.3 66.5 78.2 48.0 52.1 55.2 47.7 54.6

Page 47: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-15

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กลมประชากรตามระดบรายจาย

อตราการเขาเรยนอยางหยาบ อตราการเขาเรยนสทธ 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

10% ท 5 79.3 81.7 75.4 83.8 82.4 55.0 58.2 56.4 56.5 55.0 10% ท 6 78.4 86.0 81.8 89.4 80.4 54.2 59.4 56.1 62.1 57.8 10% ท 7 87.2 85.7 95.8 87.2 85.1 63.3 61.8 63.5 61.0 59.6 10% ท 8 86.3 96.9 96.7 96.2 95.8 63.6 70.2 67.3 66.7 68.8 10% ท 9 107.3 100.8 96.4 100.3 97.9 73.5 70.5 72.1 70.3 70.7 10% ท 10 จายมากสด 109.6 96.6 103.9 109.8 99.3 80.7 70.3 75.0 75.8 70.3

รวม 78.5 80.8 81.0 79.7 78.6 55.4 57.3 57.6 55.9 55.1 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมปลาย=จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 15-17 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมปลาย=จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายอาย 15-17 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 15-17 ป

โอกาสเขาถงการศกษาในระดบปรญญาตรยงมความเหลอมลามากขน สดสวนของประชากรทสามารถเขาถงการศกษาระดบปรญญาตรจะเพมขนตามกลมประชากรทมฐานะความเปนอยดขนตามลาดบ โดยกลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มอตราการเขาเรยนอยางหยาบในระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) รอยละ 101.0 และอตราการเขาเรยนสทธเทากบรอยละ 66.0 ในขณะทประชากรในกลมชนอน ๆ โดยเฉพาะในระดบชนท 3 ลงมา (Decile 1-3) มอตราการเขาเรยนสทธตากวารอยละ 10.0 โดยเฉพาะอยางยงกลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) มอตราการเขาเรยนในระดบอดมศกษาทงทเปนอตราหยาบและสทธเพยงรอยละ 4.7 และ 4.0 ตามลาดบ ซงสะทอนใหเหนวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มโอกาสเขาถงการศกษาระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) ไดมากกวากลมประชากร 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ประมาณ 21.3 เทาจากอตราการเขาเรยนอยางหยาบ และประมาณ 16.3 เทาจากอตราการเขาเรยนสทธ ทงนเนองจากการศกษาในระดบอดมศกษาตองเสยคาเลาเรยนคอนขางสง ประกอบกบการใหทนการศกษาแกเดกยากจน (ทนทไมตองใชคน) ในระดบปรญญาตรกยงมนอย จงทาใหผมฐานะยากจนเขาถงการศกษาระดบปรญญาตรไดนอยมาก

อยางไรกตาม โครงการทนพระราชทานเพอการศกษาเดกนกเรยนในถนทรกนดารในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน ตามพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทไดดาเนนการตอเนองมาตงแตป 2531 โดยโปรดเกลาฯ ใหรบนกเรยนเพมปละประมาณ 200 คนเพอใหนกเรยนฐานะยากจนมโอกาสศกษาตอในระดบมธยมศกษาและระดบอดมศกษาตามความเหมาะสมของระดบสตปญญาและความสามารถของแตละบคคล รวมทง โครงการทนการศกษาสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ซงพระราชทานทนการศกษาใหแกเดกนกเรยนฐานะยากจนไดมโอกาสศกษาตอในระดบมธยมศกษาตอนปลายตอเนองไปจนจบการศกษาในระดบปรญญาตร มนกเรยนรบทนไปแลว 5 รน จานวน 740 คน นอกจากน โครงการกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) ดาเนนการมาตงแตป 2539 โดยเปดโอกาสใหนกเรยน/นกศกษาทขาดแคลนทนทรพยกยมเงนเพอการศกษาซงมผกยมไปแลวทงสนประมาณ 4 ลานราย ซงโครงการดงกลาวขางตนทาใหเดกฐานะยากจนหรอเดกในถนทรกนดารสามารถเขาถงการศกษาในระดบอดมศกษาไดเพมขน

Page 48: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-16

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.15 อตราการเขาเรยนอยางหยาบและอตราการเขาเรยนสทธ ในระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) จาแนกตามกลมประชากรตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค (Decile by expenditure) ป 2551-2555

กลมประชากรตามระดบรายจาย

อตราการเขาเรยนอยางหยาบ อตราการเขาเรยนสทธ 2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

10% ท 1 จายนอยสด 4.3 2.8 3.1 2.8 4.7 4.1 1.4 2.6 2.4 4.0 10% ท 2 8.8 10.6 11.4 9.0 7.9 5.8 5.4 9.1 7.1 6.4 10% ท 3 15.3 11.2 13.5 12.8 13.4 9.9 6.3 10.2 8.2 8.6 10% ท 4 20.4 21.1 17.3 19.6 18.8 15.0 12.4 12.5 15.4 14.2 10% ท 5 22.0 23.8 23.1 20.8 20.8 13.6 15.1 17.7 15.0 15.1 10% ท 6 32.2 34.1 25.3 29.8 29.9 21.2 21.0 16.6 21.4 21.9 10% ท 7 40.9 41.5 34.9 37.7 45.7 28.4 26.2 25.4 25.0 30.9 10% ท 8 51.7 50.9 47.0 48.2 64.9 32.1 29.6 27.9 32.3 44.4 10% ท 9 69.5 76.7 72.7 69.3 78.9 37.1 43.8 45.1 42.8 53.1 10% ท 10 จายมากสด 98.7 103.7 102.3 89.4 101.0 57.9 59.3 51.7 45.0 66.0

รวม 38.5 40.4 36.3 34.0 41.5 23.9 23.9 23.1 21.9 28.5 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบอดมศกษา (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและ ปวส.ทงหมด คณ 100 หารจานวนประชากรอาย 18-21 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและ ปวส..อาย 18-21 ป คณ 100 หารจานวนประชากรอาย 18-21 ป

4) โอกาสการเขาถงการศกษามความแตกตางกนระหวางภมภาคโดยเฉพาะการศกษาในระดบปรญญาตร ในระดบประถมศกษาซงเปนการศกษาภาคบงคบอตราการเขาเรยนอยางหยาบเฉลยรอยละ 104.9 และอตราการเขาเรยนสทธหรอของประชากรในชวงวยนน ๆ เทากบรอยละ 87.6 ซงอยในเกณฑสงและเปนอตราทไมคอยแตกตางกนในแตละภมภาค แตเรมมความแตกตางระหวางภมภาคบางตงแตระดบมธยมศกษาตอนปลายขนไป และมความแตกตางระหวางภมภาคอยางเหนไดชดในระดบปรญญาตรโดยประชากรกรงเทพมหานครมโอกาสเขาเรยนในระดบปรญญาตรสงสดถงรอยละ 70.3 (อตราอยางหยาบ) และอตราสทธเทากบรอยละ 45.0 ขณะทภาคใตโอกาสเขาเรยนในระดบนตาสดเพยงรอยละ 31.6 (อตราอยางหยาบ) และรอยละ 17.0 (อตราสทธซงเปนการเขาเรยนตามอายปกต 18-21 ป) ซงภาคใตตากวาในกรงเทพมหานครมากกวา 2.0 เทา เชนเดยวกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคเหนอ ซงโอกาสเขาเรยนในระดบปรญญาตรตากวากรงเทพมหานครเกอบ 2.0 เทา ทงนโอกาสเขาศกษาในระดบปรญญาตรทแตกตางกนมากระหวางภมภาคนนมสาเหตทงจากฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวทแตกตางกนระหวางภมภาค และการกระจกตวของสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาในกรงเทพมหานครและจงหวดใหญ ๆ ทเปนศนยกลางความเจรญในแตละภมภาค ประกอบกบนกศกษาทมภมลาเนาทไมใชจงหวดทเปนทตงของสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาจะตองเสยคาใชจายในเรองทพกอาศยเพมเตมนอกเหนอจากคาเลาเรยนทปกตกสงอยแลว

ตาราง 2.16 อตราการเขาเรยนอยางหยาบและอตราการเขาเรยนสทธ ในแตละระดบชนจาแนกตามภาค ป 2555

ภาค

อนบาล ประถม มธยมตน มธยมปลาย (รวม ปวช.)

ปรญญาตร (รวม ปวส.)

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

กทม. 85.9 63.3 107.3 88.9 85.7 61.5 90.9 59.9 70.3 45.0 กลาง 88.6 65.0 104.0 87.2 93.6 69.5 74.7 54.8 35.3 27.2 เหนอ 91.3 67.8 106.1 88.9 90.6 67.6 86.3 59.6 45.2 31.0

Page 49: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-17

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาค

อนบาล ประถม มธยมตน มธยมปลาย (รวม ปวช.)

ปรญญาตร (รวม ปวส.)

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

อตราอยางหยาบ

อตราสทธ

ตะวนออกเฉยงเหนอ 98.2 66.5 103.8 86.8 94.4 69.7 76.0 52.0 33.7 23.9 ใต 91.1 64.7 106.0 88.0 87.3 63.4 73.6 54.2 31.6 17.0 รวม 92.2 65.7 104.9 87.6 91.7 67.6 78.6 55.1 41.5 28.5 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาทงหมด คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 3-5ป : อตราเขาเรยนสทธระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาอาย 3-5ป คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 3-5ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบประถมศกษา = จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาทงหมด คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 6-11ป : อตราเขาเรยนสทธระดบประถมศกษา= จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาอาย 6-11ป คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 6-11ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนทงหมด คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 12-14ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนอาย 12-14ป คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 12-14ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.ทงหมด คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 15-17ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.อาย 15-17ป คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 15-17ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส.ทงหมด คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 18-21ป : อตราเขาเรยนสทธระดบปรญญาตร (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส..อาย 18-21ป คณ 100หาร จานวนประชากรอาย 18-21ป

5) มความแตกตางดานคณภาพการศกษาระหวางภมภาค ทงคณภาพของผเรยนและคณภาพของสถานศกษา โดยนกเรยนในกรงเทพมหานครมคะแนนผลสมฤทธทางการเรยน 4 วชาหลก เฉลยสงทสด ในขณะทนกเรยนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคะแนนเฉลยตาทสด ในสวนคณภาพของสถานศกษานนโรงเรยนทตงอยในเมองจะผานการรบรองไดมาตรฐานตามเกณฑการประเมนของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษาในสดสวนทสงกวาโรงเรยนทตงอยนอกเมอง แมวาภาครฐจะใหความสาคญกบการพฒนาการศกษาของไทย ไดมการปรบโครงสรางหลกสตร กระบวนการเรยนการสอนทเนนการใชเทคโนโลยเพอการศกษามากขนและใหความสาคญกบกระบวนการเรยนรของผเรยน ควบคกบการผลตและพฒนาครอยางเปนระบบ แตกยงคงมปญหาดานคณภาพผเรยนโดยสะทอนจากคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนมแนวโนมลดลง ประกอบกบมาตรฐานความสามารถของผเรยนในดานการคดวเคราะห สงเคราะห ความคดสรางสรรค รวมทงพฒนาการดานอารมณและสงคมอยในระดบตา โดยในป 2551 ภาพรวมคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนใน 4 วชาหลก (ภาษาไทย ภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตร) ในระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษาโดยเฉลยของประเทศเทากบรอยละ 39.1 ไดลดลงเหลอรอยละ 35.6 ในป 2555 และเปนทนาสงเกตวาคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาองกฤษตากวาวชาอน นอกจากน คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนยงมความแตกตางระหวางภมภาค ทงนการประเมนผลสมฤทธใน 4 วชาหลกในระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษาในแตละภมภาคไดคะแนนเฉลยไมถงรอยละ 50.0 ในป 2555 โดยกรงเทพมหานครมคะแนนเฉลยสงทสด คอรอยละ 41.6 ขณะทภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคะแนนเฉลยตาทสด คอรอยละ 33.8

ตาราง 2.17 ผลสมฤทธทางการเรยน (คะแนนผลการทดสอบวชาหลก) ระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษาปการศกษา 2549–2555

ระดบชน/วชา คะแนนเฉลย (รอยละ)

2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 ประถมศกษาปท 6 39.82 43.09 43.81 36.22 32.16 45.41 38.98 ภาษาไทย 42.74 36.58 42.02 38.58 31.22 50.04 45.68 ภาษาองกฤษ 34.51 38.67 37.77 31.75 20.99 38.37 36.99

Page 50: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-18

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ระดบชน/วชา คะแนนเฉลย (รอยละ)

2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 คณตศาสตร 38.87 47.55 43.76 35.88 34.85 52.40 35.77 วทยาศาสตร 43.17 49.57 51.68 38.67 41.56 40.82 37.46 มธยมศกษาปท 3 36.32 36.66 36.91 28.28 28.09 35.72 36.38 ภาษาไทย 43.94 48.05 41.04 35.35 42.80 48.11 54.48 ภาษาองกฤษ 30.85 28.68 34.56 22.54 16.19 30.49 28.71 คณตศาสตร 31.15 34.70 32.64 26.05 24.18 32.08 26.95 วทยาศาสตร 39.34 35.21 39.39 29.16 29.17 32.19 35.37 มธยมศกษาปท 6 36.79 37.19 36.67 32.02 26.93 28.58 31.29 ภาษาไทย 50.33 50.70 46.42 46.47 42.61 41.88 47.19 ภาษาองกฤษ 32.37 30.93 30.64 23.98 19.22 21.80 22.13 คณตศาสตร 29.56 32.49 35.98 28.56 14.99 22.73 22.73 วทยาศาสตร 34.88 34.62 33.65 29.06 30.90 27.90 33.10

เฉลย 37.64 38.98 39.13 32.17 29.06 36.57 35.55 ทมา : 1. ปการศกษา 2549 ประถมศกษาปท 6 และมธยมศกษาปท 3 ใชขอมลของสานกทดสอบทางการศกษา(สพฐ.) และมธยมศกษาปท 6 ใชขอมลของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) 2. ปการศกษา 2550 มธยมศกษาปท 3 ใชขอมลของสานกทดสอบทางการศกษา(สพฐ.) และประถมศกษาปท 6 ใชขอมลของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) 3. ปการศกษา 2551 ประถมศกษาปท 6 (ภาษาองกฤษ) ใชขอมลของสานกทดสอบทางการศกษา(สพฐ.) ประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 ใชขอมลของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) 4. ปการศกษา 2552 - 2555 ใชขอมลของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน)

ตาราง 2.18 ผลการสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน 4 วชาหลก ชน ป.6, ม.3 และ ม.6 ปการศกษา 2555

วชาหลก คะแนนเฉลย (รอยละ)

กรงเทพมหานคร กลาง เหนอ ตะวนออก เฉยงเหนอ

ใต เฉลย ทวประเทศ

ประถมศกษาปท 6 45.71 40.09 38.38 37.61 37.80 38.98 ภาษาไทย 51.42 45.71 43.83 46.37 44.67 45.68 ภาษาองกฤษ 46.86 38.05 36.39 34.30 35.65 36.99 คณตศาสตร 42.65 38.37 35.65 33.70 34.52 35.77 วทยาศาสตร 41.91 38.23 37.65 36.06 36.35 37.46 มธยมศกษาปท 3 40.68 36.65 36.31 35.15 35.85 36.38 ภาษาไทย 58.52 55.36 54.56 52.85 53.81 54.48 ภาษาองกฤษ 34.50 28.60 28.24 27.59 28.06 28.71 คณตศาสตร 30.58 27.12 26.76 26.02 26.51 26.95 วทยาศาสตร 39.11 35.50 35.68 34.14 35.02 35.37 มธยมศกษาปท 6 38.45 32.25 30.92 28.73 29.67 31.29 ภาษาไทย 54.82 49.28 46.90 43.84 45.10 47.19 ภาษาองกฤษ 31.51 22.51 21.40 19.37 20.36 22.13 คณตศาสตร 30.35 23.65 22.33 19.90 21.41 22.73 วทยาศาสตร 37.12 33.54 33.07 31.81 31.80 33.10

เฉลย 41.61 36.33 35.20 33.83 34.44 35.55 ทมา : ขอมลของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคกรมหาชน), ประมวลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม

Page 51: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-19

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สาหรบผลการประเมนในสวนของสถานศกษา พบวา สถานศกษาขนพนฐานระดบประถมศกษา-มธยมศกษาทไดมาตรฐานตามเกณฑการประเมนรอบสาม (ในชวงป พ.ศ. 2554-2555) ของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา มสดสวนเฉลยทวประเทศรอยละ 69.6 จากการประเมนสถานศกษาจานวน 12,230 แหง โดยโรงเรยนทตงอยในเมองจะผานการรบรองไดมาตรฐานตามเกณฑการประเมนในสดสวนทสงกวาโรงเรยนทตงอยนอกเมอง คอสดสวนรอยละ 73.3 และ รอยละ 68.5 ตามลาดบ โดยเฉพาะโรงเรยนในกรงเทพมหานครมสดสวนสงถงรอยละ 90.7 ซงสะทอนใหเหนถงความเหลอมลาดานคณภาพของสถานศกษาทตงอยในเมองกบนอกเมอง และทตงอยในกรงเทพมหานครกบภมภาคตาง ๆ แตอยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอนนโรงเรยนทต งอยในเมองทผานการรบรองไดมาตรฐานตามเกณฑการประเมนมสดสวนตากวาโรงเรยนทตงอยนอกเมอง คอรอยละ 61.6 และ รอยละ 69.3 ตามลาดบ

ตาราง 2.19 จานวนและสดสวนของสถานศกษาขนพนฐานระดบประถม-มธยม จาแนกตามภาค ทตง และการรบรองสถานศกษาทผานการประเมนคณภาพภายนอก รอบสาม (ป 2554-2555)

ภาค สดสวนของสถานศกษา (%) จานวนสถานศกษา (แหง) ในเมอง นอกเมอง รวม ในเมอง นอกเมอง รวม รบรอง ไมรบรอง รบรอง ไมรบรอง รบรอง ไมรบรอง กรงเทพมหานคร 90.7 9.3 90.7 9.3 569 569 กลาง 72.2 27.8 68.5 31.5 69.3 30.7 737 2,553 3,290 เหนอ 74.1 25.9 68.9 31.3 69.9 30.1 444 1,817 2,261 ตะวนออกเฉยงเหนอ 61.6 38.4 69.3 30.7 68.1 31.9 794 3,993 4,787 ใต 73.0 27.0 65.1 34.9 66.7 33.3 263 1,060 1,323

เฉลยทวประเทศ 73.3 26.7 68.5 31.5 69.6 30.4 2,807 9,423 12,230 ทมา : สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : ขอมล ณ มนาคม 2556 และไมรวมสถานศกษาจงหวดนราธวาส ปตตาน และยะลา การประเมนรอบสาม จานวนสถานศกษาขนพนฐาน (ระดบประถม-มธยม) ทงหมด 12,230 แหง

6) คณภาพการศกษาไทยยงดอยเมอเทยบกบตางประเทศ จากการจดอนดบความสามารถทางการศกษาในระดบนานาชาต โดย IMD (The International Institute for Management Development) พบวา ในป 2555 ขดความสามารถในการแขงขนโดยภาพรวมของประเทศไทยอยในอนดบท 30 ในขณะทขดความสามารถดานการศกษาของประเทศไทยยงอยในระดบไมเปนทนาพอใจนกคอลาดบท 52 จากจานวนประเทศทงหมด 59 ประเทศ โดยหลนจากลาดบท 46 ในป 2550 และลาดบท 51 ในป 2554 ซงประเทศไทยมขดความสามารถดานการศกษาเหนอกวาประเทศอนโดนเซย ฟลปปนส และอนเดยไมมากนก แตยงดอยกวาสงคโปร ไตหวน ฮองกง และเกาหล คอนขางมาก

ตาราง 2.20 อนดบขดความสามารถในการแขงขนระดบนานาชาตดานการศกษา ป 2550 – 2555 ประเทศ 2550 2551 2552 2553 2554 2555

สงคโปร 11 11 13 13 10 6 ไตหวน 18 19 27 23 25 24 ฮองกง 25 24 29 30 28 27 เกาหล 29 35 36 35 29 31 มาเลเซย 31 30 30 33 35 33 ญปน 19 22 26 29 34 36

Page 52: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-20

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประเทศ 2550 2551 2552 2553 2554 2555 จน 44 42 49 46 43 45 ไทย 46 43 47 47 51 52 อนโดนเซย 51 49 55 55 53 53 ฟลปปนส 52 52 54 56 57 57 อนเดย 54 54 57 58 59 58 ทมา : IMD World competitiveness yearbook หมายเหต : ป 2550-2551 เปรยบเทยบจากทงหมด 55 ประเทศ, ป 2552-2555 เปรยบเทยบจากทงหมด 57, 58, 59 และ 59 ประเทศ : ประเทศในกลมอาเซยน ทไมมขอมล คอ บรไน กมพชา เวยดนาม พมา และ ลาว

นอกจากน การประเมนผลการจดการศกษาขององคกรความรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจ (Organization for Economic Cooperation and Development: OECD) ภายใตโครงการประเมนผลนกเรยนนานาชาต (Programme for International Student Assessment: PISA) ซงเนนการประเมนสมรรถนะของนกเรยนวย 15 ปทจะใชความรและทกษะเพอเผชญกบโลกในชวตจรงมากกวาการเรยนรตามหลกสตรในโรงเรยนในดานการอาน คณตศาสตร และวทยาศาสตร โดยในป 2552 พบวา ผลการประเมนนกเรยนไทยอยในกลมตา และมคะแนนตากวา OECD ทกาหนดไว 500 คะแนน โดยมคะแนนเฉลยการอาน คณตศาสตรและวทยาศาสตร เทากบ 421, 419, และ 425 คะแนนตามลาดบ และมแนวโนมผลการประเมนลดตาลงทกวชาเมอเทยบกบการประเมนครงแรกในป 2543 อยางไรกตาม หากเปรยบเทยบการประเมนในครงทผานมาในป 2549 จะเหนไดวา นกเรยนมคะแนนเฉลยสงขนดานการอาน และวทยาศาสตร สวนคณตศาสตรลดลงเลกนอย อกทงผลการประเมนความรของไทยกบประเทศเกาหล ญปน จน และสงคโปร จะเหนไดวายงอยในระดบทตากวาคอนขางมาก นอกจากน PISA 2009 ไดศกษาถงปจจยสาคญทสงผลใหโรงเรยนประสบความสาเรจ (นกเรยนมผลการประเมนสงกวาคาเฉลย OECD) มากทสด ไดแก คร รองลงมาคอวสดการเรยนการสอน ดงนน การจดการศกษาของไทยจงควรใหความสาคญกบปจจยสาคญดงกลาว (คร และวสดการเรยนการสอน) เพอนาไปสการยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษา

ตาราง 2.21 ผลการประเมนของ PISA ดานการอาน คณตศาสตร และวทยาศาสตร ป 2543, 2546, 2549 และ 2552

ประเทศ คาเฉลยการอาน คาเฉลยคณตศาสตร คาเฉลยวทยาศาสตร

2543 2546 2549 2552 2543 2546 2549 2552 2543 2546 2549 2552 ฟนแลนด 546 543 547 536 536 544 548 541 538 548 563 554 จน-ฮองกง 525 510 536 533 560 550 547 555 541 539 542 549 จน-ไทเป3 n.p n.p 496 495 n.p n.p 549 543 n.p n.p 532 520 ญปน 522 498 498 520 557 534 523 529 550 548 531 539 เกาหล 525 534 556 539 547 542 547 546 552 538 522 538 จน-มาเกา3 n.p 498 492 487 n.p 527 525 525 n.p 525 511 511 เซยงไฮ-จน3 n.p n.p n.p 556 n.p n.p n.p 600 n.p n.p n.p 575 สงคโปร n.p n.p n.p 526 n.p n.p n.p 562 n.p n.p n.p 542 ไทย 431 420 471 421 432 417 417 419 436 429 421 425 อนโดนเซย 371 382 393 402 367 360 391 371 393 395 393 383 ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย หมายเหต : 1. การประเมนแบงเปน 3 ระยะ ระยะแรก (PISA 2000) เนนดานการอาน โดยมนาหนกขอสอบรอยละ 60 ทเหลอเปนดาน

คณตศาสตร และวทยาศาสตรอยางละรอยละ 20 ระยะทสอง (PISA 2003) เนนดานคณตศาสตรและการแกปญหา สวนระยะทสาม (PISA 2006) เนนดานวทยาศาสตร สาหรบ PISA 2009 เปนการเรมตนของการประเมนรอบสอง และใหนาหนกกบการประเมนการอานเปนสาคญ

2. คาคะแนนเฉลยกลางของ OECD เทากบ 500 คะแนน 3. จน-มาเกา เขารวมโครงการในป 2546 จน-ไทเป เขารวมโครงการในป 2549 และสงคโปร เซยงไฮ-จน เขารวมโครงการในป 2552

Page 53: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-21

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.2.2 การเขาถงบรการดานสขภาพ : โอกาสในการเขาถงหลกประกนสขภาพของคนไทยมความครอบคลมเกอบทงหมด 100% แตดวยระบบหลกประกนสขภาพทง 3 ระบบหลกคอระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ระบบประกนสงคม และระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต มการออกแบบระบบทตางกนในหลายประเดน เชน แหลงเงนทใช สทธประโยชน ผใหบรการ และระบบการจายเงน จงทาใหเกดความเหลอมลากนในแตละระบบ

1) คนไทยสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพครอบคลมเกอบ 100% แตมาตรฐานบรการทางการแพทยทไดรบมความแตกตางกนในแตละระบบหลกประกนสขภาพ บรการดานหลกประกนสขภาพเพอใหทกคนสามารถเขาถงการรกษาพยาบาลไดเมอยามเจบปวยและปองกนความเสยงทเกดจากภาระคารกษาพยาบาลไดพฒนามาเปนลาดบ เชน การมสวสดการรกษาพยาบาลสาหรบขาราชการและครอบครว โครงการบตรสขภาพ ระบบประกนสงคมทครอบคลมดานการรกษาพยาบาล จนกระทงม พ.ร.บ.หลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 ทาใหในปจจบนคนไทยสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพครอบคลมรอยละ 99.9 โดยสวนใหญใชบรการภายใตระบบหลกประกนสขภาพ 3 ระบบหลกคอระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา จานวน 48.6 ลานคน (75.3%) ระบบประกนสงคมจานวน 10.3 ลานคน (16.0%) และระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ/รฐวสาหกจจานวน 5.0 ลานคน (7.7%) นอกจากน ยงมบคคลทมสทธอน ๆ อกประมาณ 6 แสนกวาคน และบคคลทยงไมลงทะเบยนสถานะสทธอกประมาณ 6 หมนกวาคน (ผลการดาเนนงานสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาปงบประมาณ 2555, วนท 1 ตลาคม 2554 -30 กนยายน 2555)

ตาราง 2.22 ความครอบคลมสทธหลกประกนสขภาพ ปงบประมาณ 2552 - 2555 ประเภทของ

สทธหลกประกนสขภาพ พ.ศ. 2552 พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2554 พ.ศ. 2555

จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ สทธประกนสขภาพถวนหนา 47,558,456 75.86 47,729,516 75.20 48,116,789 75.28 48,620,104 75.27 สทธประกนสงคม 9,616,602 15.34 9,899,687 15.60 10,167,671 15.91 10,327,129 15.99 สทธขาราชการรฐวสาหกจ 4,955,313 7.90 4,918,544 7.75 4,965,014 7.77 4,967,147 7.69 สทธอนๆ 232,135 0.37 516,254 0.81 638,318 1.00 610,872 0.95 ผทยงไมลงทะเบยนสทธ 332,541 0.53 407,289 0.64 31,906 0.05 65,113 0.10 รวม (1) 62,695,047 100 63,471,290 100 63,919,698 100 64,590,365 100 ความครอบคลมหลกประกนสขภาพของประเทศ

62,362,506 99.47 63,064,001 99.361/ 63,887,792 99.95 64,525,252 99.902/

บคคลรอพสจนสถานะ 1,440,173 80.94 1,347,031 87.51 1,197,746 90.56 791,008 86.58 คนไทยในตางประเทศ 14,328 0.81 15,261 0.99 15,566 1.18 15,641 1.71

92.47 93.01 95.47 96.25 97.82 98.75 99.16 99.47 99.36 99.95 99.90

80 85 90 95

100

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ทมา : สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ภาพท 2.7 รอยละความครอบคลมหลกประกนสขภาพ

Page 54: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-22

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประเภทของ สทธหลกประกนสขภาพ

พ.ศ. 2552 พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2554 พ.ศ. 2555 จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ จานวน(คน) รอยละ

คนตางดาว 324,904 18.26 176,981 11.50 109,245 8.26 106,941 11.71 รวม(2) 1,779,405 100 1,539,273 100 1,322,557 100 913,590 100 รวมประชากรทงประเทศ

(1) + (2) 64,474,452 65,010,563 65,242,255 65,503,955

ทมา : สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, กนยายน 2555

1/ อตราการครอบคลมลดลงในป 2553 นนนาจะเปนผลเนองมาจากในป 2553 กลมบคคลทมปญหาสถานะและสทธ ไดรบการรบรองจาก มต ครม. ใหมสทธไดรบบรการในหลกประกนสขภาพ จานวน 457,409 คน ซงบคคลกลมนไดลงทะเบยนสทธไปแลว ในป 2553 จานวน 288,224 คน โดยขอมลรวมอยในกลมสทธอนๆ แตบางสวนยงไมไดลงทะเบยนสทธ จงทาใหขอมลผทไมลงทะเบยนสทธในป 2553 เพมขนเปนจานวน 407,289 คน และมสวนสงผลใหความครอบคลมลดลง

2/ อตราการครอบคลมลดลงในป 2555 นนนาจะเปนผลเนองมาจาก ลกขาราชการทอายเกน 20 ปยงไมไดลงทะเบยนใชสทธ และเดกเกดใหมทผปกครองยงไมไปลงทะเบยนใชสทธ

อยางไรกตาม ดวยระบบหลกประกนสขภาพทงสามระบบหลกมการออกแบบระบบทตางกนในหลายประเดน เชน แหลงเงนทใช สทธประโยชน ผใหบรการ และระบบการจายเงน จงทาใหเกดความเหลอมลากนในแตละระบบ ปจจบนประเทศไทยมระบบหลกประกนสขภาพหลก 3 ระบบใหญดวยกน คอ ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ระบบประกนสงคม และ ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ทงนแตละระบบมววฒนาการและแนวคดทแตกตางกน โดยระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการถอเปนสวสดการทรฐจดใหแกขาราชการรวมถง พอ แม บตรทยงไมบรรลนตภาวะไมเกน 3 คน ขณะทระบบประกนสงคมถอเปนความมนคงดานสงคมของลกจางทรฐ นายจาง และลกจางรวมกนสมทบแกแรงงานในระบบ สวนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนรฐสวสดการทจดแกประชาชนไทยกลมอนๆ ทเหลอซงเกดจากการรวมระบบประกนสขภาพทมอยเดม ไดแก ระบบสวสดการผทควรชวยเหลอเกอกล ระบบบตรประกนสขภาพ และผทไมมหลกประกนใด ๆ ซงความเหลอมลาระหวางระบบหลกประกนสขภาพทงสามระบบปรากฎตามตารางเปรยบเทยบขางลางน

เปรยบเทยบความแตกตางของระบบหลกประกนสขภาพทงสามระบบของประเทศไทย

ประเดน ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต1/

ระบบสวสดการรกษา พยาบาลขาราชการ2/

ระบบประกนสงคม3/

จานวนผมสทธ 48.6 ลานคน (75.3%)

5 ลานคน (7.7%)

10.3 ลานคน (16.0%)

แหลงเงน งบประมาณรฐอตราเหมาจายรายหว ป 2555 เทากบ 2,755.6 บาท

งบประมาณรฐ รายจายในป 2555 เทากบ 61,317.24 ลานบาท (~12,000 บาท/คน)

สมทบจากรฐ นายจางและลกจาง ฝายละเทากนรอยละ 1.5 ของเงนเดอน อตราเหมาจายรายหวป 2555 เทากบ 1,446 บาท และมรายจายรวมเฉลย 2,228 บาท/คน

สทธประโยชน รอบดานทงบรการผปวยนอก/ ใน ทนตกรรม คายาเวชภณฑ คาอาหาร และหองสามญ คาคลอดบตร ชดเชยตามมาตรา 41

รอบดานทงบรการผปวยนอก/ใน ท น ต ก ร ร ม ค า ย า เ ว ช ภ ณ ฑ คาอาหาร และหองพเศษ คาคลอดบตร

รอบดานทงบรการผปวยนอก/ ใน ทนตกรรม คายาเวชภณฑ คาอาหาร และหองสามญ ชดเชยกรณคลอดบตร ตาย พการ

ผใหบรการ สถานพยาบาลรฐและเอกชนคสญญาและสถานพยาบาลใน

สถานพยาบาลรฐเปนหลก ใช รพ.เอกชนไดกรณฉกเฉน และบรการ

โ ร งพย า บ า ล ร ฐ แ ล ะ เ อ ก ช นคสญญา และสถานพยาบาลใน

Page 55: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-23

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประเดน ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต1/

ระบบสวสดการรกษา พยาบาลขาราชการ2/

ระบบประกนสงคม3/

เครอขาย ผาตดนดหมายลวงหนาทกาหนด เครอขาย รปแบบ วธการจายเงน

เหมาจายรายหวสาหรบบรการสงเสรมปองกนและผปวยนอกสาหรบบรการผปวยในจดสรรงบยอดรวมตามนาหนกสมพทธ DRG

ผปวยนอก ตามปรมาณบรการและราคาท เรยกเกบยอนหลง สาหรบบรการผปวยในตามรายปวยในอตราทกาหนด (DRG)

เหมาจ ายรายห วรวมส าหรบบรการผปวยนอกและใน และจายเพมเปนรายกรณ

ทมา : 1/ สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2/ กรมบญชกลาง, 3/ สานกงานประกนสงคม อางองจาก สมฤทธ ศรธารงสวสด และคณะ เรองความเหลอมลาระหวางระบบหลกประกนสขภาพในประเทศไทย

แมวาปจจบนไดมการดาเนนการสรางความเปนเอกภาพลดความเหลอมลาของ 3 กองทน เพอใหประชาชนทกสทธสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดโดยไมมความเหลอมลาระหวางสทธหรอกองทนโดยเรมตนการใหบรการกรณเจบปวยฉกเฉนในทกสถานบรการสาธารณสขทวประเทศทงภาครฐและเอกชน อยางไรกตาม การลดความเหลอมลาระหวาง 3 กองทนหลก ควรจะมกลไกกลางทเปนกลไกอสระจากผใหบรการและกองทนประกนสขภาพ เพอดาเนนการบรการจดการ กาหนดนโยบาย ตลอดจน กฎ กตกา และมาตรฐานตาง ๆ รวมถงการกากบตดตามประเมนผล นอกจากนควรพฒนามาตรฐานระบบขอมลสขภาพทจะเปนประโยชนตอระบบบรหารจดการและระบบการตดสนใจ

2) กลมประชากรทมฐานะความเปนอยตางกนสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพอยางเทาเทยมกน แตโอกาสในการเลอกใชสถานบรการยงมความแตกตางกนระหวางกลมชนทมฐานะความเปนอยตางกน จากการวเคราะหขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2555 ของสานกงานสถตแหงชาต พบวา สดสวนประชากรทสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพเฉลยประมาณรอยละ 98.1 ทงนกลมชนท1 ทมการใชจายนอยสด จนถงกลมชนท 5 ซงเปนกลมชนทมฐานะความเปนอยดอยทสดจนถงฐานะความเปนอยระดบกลาง จะใชบรการภายใตระบบหลกประกนสขภาพทวหนาเปนสวนใหญคอเกนกวารอยละ 79.0 ในขณะทกลมชนท10 ทมฐานะความเปนอยดทสด มการกระจายการใชบรการโดยใชบรการภายใตระบบหลกประกนสขภาพทวหนารอยละ 33.8 ใชบรการภายใตระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการรอยละ 24.2 ใชบรการภายใตระบบประกนสงคมรอยละ 22.6 และอกรอยละ 12.3 ใชมากกวา 1 ระบบ และสวนทเหลอใชบตรประกนสขภาพเอกชนและสวสดการของนายจาง

แตอยางไรกตาม โอกาสในการเลอกใชสถานบรการยงมความแตกตางกนระหวางกลมชนรายได จากผลการศกษาของวโรจน ตงเจรญเสถยร พบวา เมอคดรวมเฉพาะการใชบรการทสถานอนามย โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป(รวมโรงพยาบาลศนย) และโรงพยาบาลเอกชน กลมคนจนทสดเลอกใชบรการสถานอนามยสงสด (36% - 40%) ขณะทกลมคนรวยทสดใชโรงพยาบาลเอกชนสงสด (50%) แสดงใหเหนวาโอกาสในการเลอกใชบรการโดยเฉพาะโรงพยาบาลเอกชนจากดอยเพยงผมรายไดสง และเชนเดยวกบการใชบรการโรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลศนยทสงสดในกลมทมรายไดสงสดเชนกน ลกษณะความแตกตางของการเลอกใชบรการอาจจะสงผลตอคณภาพของบรการทไดรบตามศกยภาพของสถานพยาบาล ซงจะกระทบมากหากการเจบปวยนนตองรกษาในสถานพยาบาลทมศกยภาพสง

Page 56: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-24

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาพท 2.9 รอยละของการเลอกใชสถานบรการเมอปวยตามระดบรายไดเฉลยตอเดอนของครวเรอน 2549

ทมา : วโรจน ตงเจรญเสถยร และคณะ “วเคราะหจากรายงานการสารวจอนามยและสวสดการ พ.ศ.2549”

3) ความเหลอมลาของการกระจายบคลากรทางการแพทยสงผลใหคณภาพการบรการมความแตกตางกนในแตละภมภาค ซงสะทอนไดจากอตราบคลากรทางการแพทยตอประชากรของแตละภมภาคยงคงมความเหลอมลากน โดยในป 2555 บคลากรทางการแพทยทงแพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาลวชาชพ และพยาบาลเทคนค ยงคงกระจกตวอยในกรงเทพมหานครและภาคกลาง แตในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการกระจกตวนอยทสดจงทาใหอตราบคลากรทางการแพทยตอประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสงกวาทกภาค กลาวคอบคลากรทางการแพทย 1 คนตองดแลประชากรมากกวาภมภาคอนอาจจะสงผลตอการใหบรการดอยคณภาพลงจากการรบเรงดแลประชากรใหครบถวน อาทในกรงเทพมหานครแพทย 1 คนตอประชากร 886 คน ในขณะทภาคตะวนออกเฉยงเหนอแพทย 1 คนตอประชากรสงถง 4,176 คน

98.14 98.66 98.65 98.47 98.41 98.16 98.25

97.74 97.77 97.00

98.13

96.0 96.5 97.0 97.5 98.0 98.5 99.0

รอยล

ะ ภาพท 2.8 รอยละของประชากรทเขาถงหลกประกนสขภาพ จาแนกตามกลมประชากรตาม

ระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ป 2555

ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดยสานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

0%

50%

100%

คนจนสด จน ปานกลาง รวย รวยทสด

34.8 27.7 21.9 16.6 6.8

34.6 30.9 27.5 18.8 13.3

12.4 12 12.9

18.7 23.8

18.2 29.3 37.7 45.9 56.2 รพ.เอกชน รพ.รฐอนๆ รพ.ชมชน สถานอนามย

Page 57: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-25

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.23 : อตราสวนบคลากรทางการแพทย 1 คน ตอ จานวนประชากร รายภาค ป 2555

ภาค แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล วชาชพ

พยาบาล เทคนค

ทงประเทศ 2,533 11,233 6,465 495 15,430 กรงเทพมหานคร 886 6,477 3,206 239 18,789 ภาคกลางไมรวมกรงเทพฯ 2,339 10,268 5,437 453 11,256 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4,176 16,055 10,165 761 25,521 ภาคเหนอ 2,968 10,889 6,781 502 14,056 ภาคใต 3,104 10,708 6,764 485 12,151 ทมา : รายงานสถตสาธารณสข ป 2555 สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข

4) ปญหาความเหลอมลาของการกระจายครภณฑทางการแพทย (ไดแก CTscan MRI เครองสลายนว เครองเลเซอร เครองอลตราซาวด เครองลางไต และรถพยาบาล) ในแตละภมภาค สะทอนไดจาก อตราครภณฑทางการแพทยตอประชากรของแตละภมภาคยงคงมความเหลอมลากน โดยครภณฑทางการแพทยยงคงกระจกตวอยในกรงเทพมหานครและภาคกลาง สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการกระจกตวนอยทสดจงทาใหอตราครภณฑทางการแพทยตอประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสงกวาทกภาค กลาวคอครภณฑทางการแพทย 1 หนวยจะตองรองรบประชากรทมโอกาสมาใชบรการมากกวาภมภาคอน แตเนองจากครภณฑทางการแพทยเปนเครองมอและเทคโนโลยขนสงทางการแพทยและราคาแพงจงเปนขอจากดทางดานการเงนซงครภณฑทางการแพทยจงมใหบรการเฉพาะในโรงพยาบาลทมขนาดใหญเทานน

ตาราง 2.24 จานวนครภณฑทางการแพทย ทวประเทศ ป 2545-2553

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 รวมทงประเทศ 6,566 6,699 7,228 7,785 8,507 9,232 9,403 9,217 10,467 CT scan 306 252 268 291 302 310 320 282 319 MRI 52 36 32 42 54 43 51 39 47 เครองสลายนว 75 73 75 76 90 74 74 68 111 เครองเลเซอร 71 71 45 60 94 80 70 84 145 เครองอลตราซาวด 1,643 1,734 1,892 1,987 2,125 2,291 2,075 2,158 2,516 เครองลางไต 1,343 1,673 1,852 2,057 2,348 2,785 2,779 2,651 3,431 รถพยาบาล 3,076 2,860 3,064 3,272 3,494 3,649 4,034 3,935 3,898 ทมา : ขอมลทรพยากรกระทรวงสาธารณสข ป 2545-2553

ตาราง 2.25 จานวนครภณฑทางการแพทย รายภาค ป 2553

ภาค CT

scan MRI เครอง

สลายนว เครอง เลเซอร

เครองอล ตราซาวด

เครองลางไต

รถ พยาบาล รวม

กรงเทพมหานคร 83 20 32 88 486 857 364 1,930 ภาคกลาง 97 8 26 29 633 1,050 956 2,799 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 51 5 16 7 660 622 1,112 2,473 ภาคเหนอ 50 5 27 17 453 600 851 2,003 ภาคใต 38 9 10 4 284 302 615 1,262

รวม 319 47 111 145 2516 3431 3,898 10,467 ทมา : ขอมลทรพยากรกระทรวงสาธารณสข ป 2553

Page 58: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-26

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 3.26 อตราครภณฑทางการแพทยตอประชากร รายภาค ป 2553

ภาค CT scan MRI เครอง เครอง เครองอล เครอง รถ รวม สลายนว เลเซอร ตราซาวด ลางไต พยาบาล กรงเทพมหานคร 1:68,699 1:285,100 1:178,187 1:64,795 1:11,733 1:6,653 1:15,665 1:2,954 ภาคกลาง 1:163,220 1:1,979,040 1:608,936 1:545,942 1:25,012 1:15,078 1:16,561 1:5,656 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1:422,247 1:4,306,916 1:1,345,911 1:3,076,369 1:32,628 1:34,622 1:19,366 1:8,708 ภาคเหนอ 1:235,587 1:2,355,866 1:436,271 1:692,902 1:26,003 1:19,632 1:13,842 1:5,881 ภาคใต 1:232,986 1:983,719 1:885,347 1:2,213,368 1:31,174 1:29,316 1:14,396 1:7,015

รวม 1:199,692 1:1,355,355 1:573,889 1:439,322 1:25,319 1:18,567 1:16,342 1:6,086 ทมา : ขอมลทรพยากร กระทรวงสาธารณสข

2.2.3 การเขาถงบรการดานสวสดการสงคม : ผสงอายและคนพการมโอกาสเขาถงสวสดการเบยยงชพอยางเทาเทยมกนในรปแบบการดาเนนนโยบายทครอบคลมทวถง (Universal coverage) แตกลมแรงงานยงมความเหลอมลาในการไดรบความคมครองทางสงคมระหวางแรงงานในระบบกบแรงงานนอกระบบ

1) ผสงอายและคนพการมโอกาสเขาถงสวสดการเบยยงชพผสงอายและเบยยงชพคนพการอยางเทาเทยมกนในรปแบบการดาเนนนโยบายทครอบคลมทวถง (Universal coverage) โดยถอเปนสทธพนฐาน แตบางสวนยงไมไดรบเบยยงชพเนองจากมความประสงคไมขอรบเอง หรอกาลงอยในกระบวนการขนทะเบยน อยางไรกตาม กลมทอยชายขอบมกไมทราบขอมลขาวสารจงยงเขาไมถง เบยยงชพผสงอายและคนพการเปนสวสดการทรฐจดใหกบผทจดทะเบยนขอรบสทธ ซงเดมใหเฉพาะผทมรายไดนอยหรอยากจน ตอมาตงแตเดอนเมษายนป 2552 รฐไดใหเบยยงชพแกผสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ครอบคลมทกคนจงทาใหผสงอายเขาถงเบยยงชพเพมสงมากในป 2552 โดยเพมจาก 1.8 ลานคนในป 2551 เปน 5.4 ลานคนในป 2552 และเปน 6.8 ลานคนในป 2555 และไดปรบเบยยงชพผสงอายจากคนละ 500 บาท/เดอน เปนรปแบบขนบนไดตามเงอนไขอายโดยผทมอาย 60 -69 ปจาย 600 บาท อาย 70-79 ปจาย 700 บาท อาย 80-89 ปจาย 800 บาท และอาย 90 ปขนไปจาย 1,000 บาท เรมมผลบงคบใชตงแตวนท 1 ตลาคม 2554 เปนตนไป ในสวนผพการรฐไดใหเบยยงชพแกคนพการครอบคลมทกคนตงแตเดอนเมษายน ป 2553 จงทาใหผพการเขาถงเบยยงชพเพมสงมากในป 2553 โดยเพมจาก 2.6 แสนคนในป 2552 เปน 8.4 แสนคนในป 2553 และเพมเปน 11.5 แสนคนในป 2555 โดยเบยยงชพคนพการจะไดรบคนละ 500 บาท/เดอน

20,000

1,772,666

5,448,940 6,798,802

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ภาพท 2.10 จานวนผสงอายทไดรบเบยยงชพ (คน)

ทมา : กรมสงเสรมการปกครองทองถน และ สานกพฒนาสงคม กรงเทพมหานคร เทศบาลเมองพทยา

Page 59: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-27

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ผสงอายทยากจนไดรบเบยยงชพในสดสวนทสงกวาผสงอายไมยากจน เนองจากผสงอายทครอบครวมฐานะทางเศรษฐกจดจะไมไปขนทะเบยนขอรบเบยยงชพ โดย ในป 2555 ผสงอายทยากจนไดรบเบยยงชพคดเปนรอยละ 89.9 ของผสงอายทยากจนทงหมด และผสงอายไมยากจนไดรบเบยยงชพคดเปนรอยละ 80.0 ของผสงอายไมยากจนทงหมด เมอพจารณาตามเขตพนท พบวา ผสงอายในเขตชนบทขนทะเบยนขอรบเบยยงชพในสดสวนทสงกวาผสงอายในเขตเมองทงผสงอายทยากจนและผสงอายไมยากจน นอกจากน ผสงอายทไดรบเบยยงชพจะมสดสวนสงในกลมทมฐานะยากจนหรอทมฐานะความเปนอยคอนขางดอย และสดสวนผสงอายทไดรบเบยยงชพจะคอย ๆ ลดลงตามกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยทดขน โดยกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ไดรบเบยยงชพรอยละ 90.2 ขณะทกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) ไดรบเบยยงชพรอยละ 54.3 ซงเปนการใชงบประมาณทคอนขางมประสทธภาพ นาเงนไปชวยเหลอพฒนาคณภาพชวตกลมผทยากจนและดอยโอกาสในสงคม

คนพการทยากจนไดรบเบยยงชพในสดสวนทสงกวาคนพการไมยากจน เนองจากผทครอบครวมฐานะทางเศรษฐกจด สามารถชวยเหลอตวเองไดจะไมไปขนทะเบยนขอรบเบยยงชพ โดยในป 2555 คนพการทยากจนไดรบเบยยงชพคดเปนรอยละ 58.3 ของคนพการทยากจนทงหมด และคนพการทยากจนในเขตชนบทไดรบเบยยงชพในสดสวนทสงกวาในเขตเมองเลกนอย คอรอยละ 59.4 และรอยละ 56.2 ตามลาดบ สาหรบคนพการไมยากจนไดรบเบยยงชพเพยงรอยละ 45.6 ของคนพการไมยากจนทงหมด โดยในเขตชนบทไดรบเบยยงชพในสดสวนทสงกวาในเขตเมองคอนขางมาก จากขอมลดงกลาวสะทอนไดวาคนพการเขาถงเบยยงชพไดนอยกวาผสงอาย อยางไรกตาม คนพการทไดรบเบยยงชพจะมสดสวนสงในกลมทมฐานะยากจนหรอทมฐานะความเปนอยคอนขางดอย และสดสวนคนพการทไดรบเบยยงชพจะคอย ๆ ลดลงตามกลมคนพการทมฐานะความเปนอยทดขน โดยกลมคนพการทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ไดรบเบยยงชพรอยละ 60.6 ขณะทกลมคนพการทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) ไดรบเบยยงชพรอยละ 16.4 ซงเปนการใชงบประมาณทคอนขางมประสทธภาพ นาเงนไปชวยเหลอพฒนาคณภาพชวตของคนพการทเปนกลมคนดอยโอกาสในสงคม

24,000 25,154 42,288 235,483 235,980 262,742

837,259

997,950 1,153,468

0200,000400,000600,000800,000

1,000,0001,200,0001,400,000

2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ภาพท 2.11 จานวนผพการทไดรบเบยยงชพ(คน)

ทมา : กรมสงเสรมการปกครองทองถน และ สานกพฒนาสงคม กรงเทพมหานคร เทศบาลเมองพทยา

Page 60: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-28

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.27 รอยละของผสงอายทไดรบเบยยงชพผสงอาย และรอยละของผพการทไดรบเบยยงชพความพการ

ในชวง 5 ปทผานมาจนถงป 2555 จาแนกตามเขตพนทและความยากจน ความยากจน ผสงอายทไดรบเบยยงชพ คนพการทไดรบเบยยงชพ

เขตเมอง เขตชนบท รวม เขตเมอง เขตชนบท รวม ไมยากจน 72.80 85.85 79.99 38.17 50.56 45.61 ยากจน 89.01 90.41 89.94 56.24 59.45 58.29

รวม 74.82 86.70 81.58 41.97 52.67 48.49 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตาราง 2.28 รอยละของผสงอายทไดรบเบยยงชพผสงอาย และรอยละของผพการทไดรบเบยยงชพความพการ ในชวง 5 ปทผานมาจนถงป 2555 จาแนกตามเขตพนทและกลมประชากรตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค (Decile by consumption)

กลมประชากรตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค

ผสงอายทไดรบเบยยงชพ (%) คนพการทไดรบเบยยงชพ (%) เขตเมอง เขตชนบท รวม เขตเมอง เขตชนบท รวม

10% ท1 จายนอยสด 89.74 90.30 90.17 60.57 60.64 60.62 10% ท2 90.07 89.38 89.57 56.65 62.99 61.14 10% ท3 88.91 89.20 89.11 53.98 51.58 52.39 10% ท4 84.40 89.44 87.76 46.62 61.38 56.22 10% ท5 80.65 86.33 84.10 42.92 42.06 42.39 10% ท6 78.83 85.74 82.69 36.33 49.92 43.07 10% ท7 71.73 86.87 78.40 40.61 38.15 39.28 10% ท8 70.99 81.95 75.30 30.89 36.40 33.11 10% ท9 65.96 75.20 68.97 16.56 39.00 27.81 10% ท10 จายมากสด 51.05 64.09 54.34 10.04 27.72 16.41

รวม 74.82 86.70 81.58 41.97 52.67 48.49 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

2) แรงงานของประเทศไดรบการคมครองทางสงคมเพยงรอยละ 37.4 ขณะทแรงงานสวนใหญสงถงรอยละ 62.6 ยงไมไดรบการคมครองทางสงคมอยางเปนระบบ ในป 2555 แรงงานทไดรบการคมครองทางสงคมคดเปนรอยละ 37.4 ของแรงงานทงประเทศ สวนแรงงานนอกระบบซงเปนแรงงานสวนใหญคอรอยละ 62.6 ของแรงงานทงประเทศยงไมไดรบการคมครองทางสงคมอยางเปนระบบ ในป 2555 มแรงงานนอกระบบจานวน 24.8 ลานคน จากผมงานทาทงสน 39.6 ลานคน เมอพจารณาในรายสาขา พบวา แรงงานนอกระบบสวนใหญทางานอยในภาคเกษตร โดยมจานวนถง 15.5 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 62.5 ของแรงงานนอกระบบทงหมด ซงแรงงานนอกระบบมแนวโนมขยายตวเพมขนอยางตอเนองจากโครงสรางการผลตและรปแบบการทางานเปลยนแปลงไป อาท การเพมขนของการจางงานแบบเหมาคาแรง/เหมาชวง การจางงานบางเวลา รวมถงการเพมขนของการประกอบธรกจสวนตว ทงนแรงงานในภาค

Page 61: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-29

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตะวนออกเฉยงเหนอยงไมไดรบการคมครองทางสงคมอยางเปนระบบสงทสดซงคดเปนรอยละ 77.5 ของแรงงานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทงหมด และแรงงานในภาคเหนอทยงไมไดรบการคมครองทางสงคมมสดสวนคอนขางสงเชนเดยวกนซงคดเปนรอยละ 73.0 ของแรงงานในภาคเหนอทงหมด ในขณะทแรงงานในกรงเทพมหานครทยงไมไดรบการคมครองทางสงคมมเพยงรอยละ 32.6 ของแรงงานในกรงเทพมหานครทงหมดเทานน อยางไรกตาม ตงแตวนท 1 พฤษภาคม 2554 รฐไดใหความสาคญกบการขยายความคมครองไปสแรงงานนอกระบบโดยการนาแรงงานนอกระบบเขาสระบบประกนสงคมภาคสมครใจตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 มาตรา 40 โดยเปดทางเลอกในการสมทบเปน 2 ทางเลอก คอ ทางเลอกท 1 จายเงนสมทบ 100 บาท (ประชาชนจาย 70 บาท รฐบาลอดหนน 30 บาท) โดยจะไดรบสทธประโยชน 3 กรณคอ เงนทดแทนการขาดรายไดกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย กรณทพพลภาพและกรณเสยชวต และทางเลอกท 2 จายเงนสมทบ 150 บาท (ประชาชนจาย 100 บาทรฐบาลอดหนน 50 บาท) โดยจะไดรบสทธประโยชนเชนเดยวกบทางเลอกท 1 และเพมสทธประโยชนกรณบาเหนจชราภาพอก 1 กรณ ทงน ผประกนตนทจายเงนสมทบตามทางเลอกท 2 นน สามารถจายเงนสมทบกรณบาเหนจชราภาพเพมขนไดไมเกนเดอนละ 1,000 บาท จงสงผลใหมผสนใจเขาสระบบประกนสงคมภาคสมครใจตามมาตรา 40 เพมขนจาก 84 คนในป 2553 เปน 590,046 คนในป 2554 และ 1,294,019 คนในป 2555 (ขอมลสะสม)

ตาราง 2.29 สดสวนของแรงงานในระบบและนอกระบบของประเทศไทย ป 2548 – 2555

ป 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 แรงงานในระบบ 37.9 38.5 37.3 36.3 36.6 37.6 37.4 37.4 แรงงานนอกระบบ 62.1 61.5 62.7 63.7 63.4 62.4 62.6 62.6

ทมา : การสารวจแรงงานนอกระบบ สานกงานสถตแหงชาต

ทมา : การสารวจแรงงานนอกระบบ สานกงานสถตแหงชาต

ยงมความเหลอมลาดานรายไดและคาตอบแทนของแรงงาน โดยแรงงานนอกระบบไดรบคาจางเฉลยตากวาแรงงานในระบบ ซงแรงงานนอกระบบสวนใหญจะมรายไดนอย มลกษณะงานทไมแนนอนและไมตอเนอง เชน ทางานในภาคเกษตร ขายสงขายปลก และมกจะมชวโมงการทางานตอสปดาหมากกวา 50 ชวโมงขนไปตอสปดาหจงทาใหแรงงานนอกระบบไมมโอกาสทจะทางานอนเพอเพมรายไดใหมากขน ขณะทแรงงานในระบบมอตราคาจางทแนนอนและมรายไดไมตากวาคาจางขนตา ทาใหชองวาง

67.4 53.1

27.0 22.5 38.6 37.4

- 20.0 40.0 60.0 80.0

100.0%

ภาพท 2.12 สดสวนแรงงานในระบบตอแรงงานทงหมดของภาค ป 2555

32.6 46.9

73.0 77.5 61.4 62.6

- 20.0 40.0 60.0 80.0

100.0

ภาพท 2.13 สดสวนแรงงานนอกระบบตอแรงงาน ทงหมดของภาค ป 2555

%

Page 62: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-30

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

รายไดของแรงงานในระบบและนอกระบบแตกตางกนมากขน จากการสารวจแรงงานนอกระบบป 2555 พบวา คาจางเฉลยตอเดอนระหวางแรงงานนอกระบบกบแรงงานในระบบทมสถานภาพการทางานเปนลกจางรฐบาลและเอกชน มความแตกตางกนอยางชดเจน กลาวคอ แรงงานนอกระบบไดรบคาจางเฉลย 5,045 บาทตอเดอน สวนแรงงานในระบบไดรบคาจางเฉลย 12,118 บาทตอเดอน ซงไดรบคาจางมากกวาแรงงานนอกระบบประมาณ 2.4 เทา หากพจารณาเปนรายอตสาหกรรม พบวา คาจางเฉลยตอเดอนของแรงงานนอกระบบนอยกวาแรงงานในระบบเกอบทกสาขาอตสาหกรรม ยกเวนกจกรรมการจางงานในครวเรอนสวนบคคลทแรงงานนอกระบบไดรบคาจางเฉลยสงกวาแรงงานในระบบ คอ 7,511 และ 6,842 บาทตอเดอน ตามลาดบ ทงนสาขาเกษตรกรรมซงมแรงงานจานวนมากทงแรงงานนอกระบบและในระบบแตคาจางเฉลยคอนขางตา คอ 3,870 บาทตอเดอนสาหรบแรงงานนอกระบบ และ 5,784 บาทตอเดอนสาหรบแรงงานในระบบ

ตาราง 2.30 คาจางหรอเงนเดอนเฉลยของแรงงานในระบบและนอกระบบ ป 2554-2555 (เปนคาจาง/เงนเดอนเฉพาะผทมสถานภาพการทางานเปนลกจางรฐบาล รฐวสาหกจ และลกจางเอกชนเทานน)

หนวย : บาท/เดอน หมวดอตสาหกรรม แรงงานในระบบ แรงงานนอกระบบ

2554 2555 2554 2555

1.เกษตรกรรม การปาไม และการประมง 6,408 5,784 3,730 3,870 2.การทาเหมองแรและเหมองหน 13,420 20,672 6,727 5,359 3.การผลต 8,765 10,416 4,485 5,204 4.การไฟฟา กาซ ไอนา และระบบปรบอากาศ 24,163 28,916 8,000 5,546 5.การจดหานา การจดการและการบาบดนาเสย 16,577 12,409 5,515 5,847 6.การกอสราง 8,014 8,945 5,139 5,540 7.การขายสง การขายปลก การซอมยานยนตฯ 9,317 10,383 5,252 5,403 8.การขนสง และสถานทเกบสนคา 14,465 15,394 6,642 6,336 9.ทพกแรมและบรการดานอาหาร 7,494 8,605 4,442 5,358 10.ขอมลขาวสารและการสอสาร 26,441 24,099 5,133 10,000 11.กจกรรมทางการเงนและการประกนภย 23,014 22,478 8,046 5,568 12.กจกรรมอสงหารมทรพย 13,101 14,631 19,000 7,000 13.กจกรรมทางวชาชพ วทยาศาสตรและเทคนค 19,398 18,599 4,326 7,739 14.กจกรรมการบรหารและการบรการสนบสนน 8,803 11,217 6,317 6,395 15.การบรหารราชการ และการปองกนประเทศฯ 13,598 14,616 6,386 6,865 16.การศกษา 20,416 20,819 5,554 7,586 17.งานดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 14,307 14,738 5,653 7,743 18.ศลปะ ความบนเทง และนนทนาการ 8,519 9,121 5,882 4,184 19.กจกรรมบรการอน ๆ 8,014 8,642 3,662 4,272 20.การจางงานในครวเรอนสวนบคคล 5,948 6,842 3,974 7,511 21.กจกรรมขององคการระหวางประเทศ 25,128 47,357 - 9,000 22.ไมทราบ 14,774 14,114 10,000 2,000

รวม 11,223 12,118 4,525 5,045 ทมา : รายงายการสารวจแรงงานนอกระบบ, สานกงานสถตแหงชาต

Page 63: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-31

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.2.4 การเขาถงบรการดานโครงสรางพนฐาน คนไทยสามารถเขาถงบรการโครงสรางพนฐานของรฐ ทงไฟฟา นาประปา โทรศพท และการคมนาคมทางบก ไดอยางกวางขวาง แตกมความเหลอมลาในการเขาถงบรการบางระหวางครวเรอนในเขตเมองกบเขตชนบท และระหวางครวเรอนทมฐานะความเปนอยทดกวากบครวเรอนทมฐานะความเปนอยทดอยกวา สาหรบการเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของคนไทยยงมนอยโดยเฉพาะการเขาถงคอมพวเตอรและอนเทอรเนต นาไปสความไดเปรยบและเสยเปรยบของคนในสงคมในการแสวงหาความรเพอใชประโยชนในการเสรมสรางอาชพยกระดบรายไดและพฒนาคณภาพชวต

1) การเขาถงบรการไฟฟาภายในบาน : เกอบทกครวเรอน (รอยละ 98.5) มไฟฟาใชภายในบาน สวนครวเรอนทยงไมมไฟฟาใชภายในบานมบางเลกนอยซงจะเปนครวเรอนทอยในพนทหางไกลทระกนดาน ครวเรอนทมฐานะยากจน ครวเรอนทไมมเงนเพยงพอจะตดตงมเตอร หรอครวเรอนทไมมเลขทบาน

2) การเขาถงบรการนาประปาภายในบาน : ครวเรอนรอยละ 80.0 มนาประปาใชภายในบาน ทงนการเขาถงบรการนาประปาภายในบานยงมความเหลอมลาระหวางครวเรอนทมฐานะความเปนอยตางกน และมความเหลอมลาระหวางครวเรอนทอยในเขตเมองกบเขตชนบท แมวาการใหบรการนาประปาแกครวเรอนมความครอบคลมเพมขนอยางตอเนอง จากรอยละ 74.2 ของครวเรอนทงหมด ในป2552 ไดเพมขนเปนรอยละ 80.0 ในป 2555 แตกยงมครวเรอนอกรอยละ 20.0 ทยงไมมนาประปาใชภายในบานในป 2555 อยางไรกตาม การเขาถงบรการนาประปาภายในบานยงมความเหลอมลาระหวางครวเรอนยากจนกบครวเรอนไมยากจน โดยครวเรอนไมยากจนมนาประปาใชภายในบานครอบคลมในสดสวนทสงกวาครวเรอนยากจน คอมความครอบคลมรอยละ 81.4 และรอยละ 68.3 ตามลาดบ

ในป 2555 การเขาถงบรการนาประปาภายในบานยงมความเหลอมลาระหวางครวเรอนทมฐานะความเปนอยตางกน โดยกลมครวเรอน 10% ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) มนาประปาใชภายในบานครอบคลมรอยละ 68.7 ขณะทกลมครวเรอน 10% ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มนาประปาใชภายในบานครอบคลมสงถงรอยละ 92.2 นอกจากน การเขาถงบรการนาประปาภายในบานยงมความเหลอมลาระหวางครวเรอนทอยในเขตเมองกบเขตชนบท โดยครวเรอนในเขตเมองมนาประปาใชภายในบานครอบคลมในสดสวนทสงกวาในเขตชนบท คอรอยละ 88.0 และรอยละ 72.3 ตามลาดบ ดงนนภาครฐตองมการวางแผนการจดการนาอยางครบวงจรทงการหาแหลงนาดบเพอเพมปรมาณการผลตนาประปาในแหลงทขาดแคลนนา เชน แหลงทองเทยวและแหลงอตสาหกรรม และขยายบรการประปาใหครอบคลมทวพนทในชนบท โดยการสนบสนนดานงบประมาณแมวาการลงทนอาจมผลตอบแทนไมคมคาในเชงเศรษฐกจกตามเนองจากเปนพนทหางไกล

ตาราง 2.31 รอยละของครวเรอน จาแนกตามกลมครวเรอนตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค และการเขาถงบรการพนฐาน ป2552-2555 (บรการพนฐาน : ไฟฟาภายในบาน นาประปาใชภายในบาน โทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท)

กลมครวเรอนตามระดบรายจายฯ ของครวเรอน

ป 2552 ป 2553 ป 2554 ป 2555 ไมม ม ไมม ม ไมม ม ไมม ม

ไฟฟาภายในบาน 10% ท1 จายนอยสด 2.04 97.96 1.09 98.91 3.25 96.75 2.14 97.86 10% ท2 1.61 98.39 0.60 99.40 2.07 97.93 1.91 98.09 10% ท3 0.99 99.01 0.15 99.85 1.91 98.09 1.10 98.90

Page 64: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-32

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กลมครวเรอนตามระดบรายจายฯ ของครวเรอน

ป 2552 ป 2553 ป 2554 ป 2555 ไมม ม ไมม ม ไมม ม ไมม ม

10% ท4 1.19 98.81 0.20 99.80 1.40 98.60 1.63 98.37 10% ท5 1.11 98.89 0.15 99.85 1.75 98.25 1.57 98.43 10% ท6 0.79 99.21 0.11 99.89 1.53 98.47 1.08 98.92 10% ท7 1.13 98.87 0.12 99.88 1.56 98.44 1.23 98.77 10% ท8 0.83 99.17 0.04 99.96 1.90 98.10 1.43 98.57 10% ท9 0.90 99.10 0.03 99.97 1.98 98.02 1.55 98.45 10% ท10 จายมากสด 0.78 99.22 0.12 99.88 1.31 98.69 1.30 98.70

รวม 1.14 98.86 0.26 99.74 1.87 98.13 1.49 98.51 นาประปาใชภายในบาน 10% ท1 จายนอยสด 37.30 62.70 37.72 62.28 30.53 69.47 31.26 68.74 10% ท2 34.21 65.79 30.58 69.42 27.62 72.38 24.63 75.37 10% ท3 33.70 66.30 30.99 69.01 25.15 74.85 26.61 73.39 10% ท4 31.98 68.02 28.53 71.47 24.96 75.04 25.32 74.68 10% ท5 27.15 72.85 28.69 71.31 21.39 78.61 22.46 77.54 10% ท6 25.09 74.91 23.59 76.41 20.35 79.65 19.79 80.21 10% ท7 23.84 76.16 19.13 80.87 17.57 82.43 16.13 83.87 10% ท8 18.49 81.51 17.72 82.28 15.95 84.05 13.63 86.37 10% ท9 14.75 85.25 14.63 85.37 12.69 87.31 12.04 87.96 10% ท10 จายมากสด 11.62 88.38 10.70 89.30 9.91 90.09 7.75 92.25

รวม 25.81 74.19 24.23 75.77 20.61 79.39 19.96 80.04 โทรศพทพนฐาน 10% ท1 จายนอยสด 97.46 2.54 98.20 1.80 98.10 1.90 98.60 1.40 10% ท2 93.68 6.32 95.36 4.64 95.73 4.27 96.81 3.19 10% ท3 91.59 8.41 92.41 7.59 92.39 7.61 95.02 4.98 10% ท4 87.05 12.95 88.36 11.64 89.56 10.44 91.49 8.51 10% ท5 80.90 19.10 83.70 16.30 84.23 15.77 88.66 11.34 10% ท6 75.90 24.10 78.41 21.59 81.86 18.14 84.80 15.20 10% ท7 69.56 30.44 71.52 28.48 76.85 23.15 79.88 20.12 10% ท8 64.17 35.83 67.91 32.09 71.74 28.26 74.43 25.57 10% ท9 57.48 42.52 60.37 39.63 64.86 35.14 70.01 29.99 10% ท10 จายมากสด 38.82 61.18 45.14 54.86 48.20 51.80 53.77 46.23

รวม 75.66 24.34 78.14 21.86 80.35 19.65 83.35 16.65 โทรศพทเคลอนท 10% ท1 จายนอยสด 25.91 74.09 20.73 79.27 14.89 85.11 14.68 85.32 10% ท2 16.86 83.14 13.55 86.45 10.76 89.24 8.15 91.85 10% ท3 13.37 86.63 11.64 88.36 8.42 91.58 7.68 92.32 10% ท4 12.10 87.90 10.25 89.75 7.47 92.53 8.59 91.41 10% ท5 10.80 89.20 9.11 90.89 7.17 92.83 5.59 94.41 10% ท6 8.48 91.52 6.76 93.24 6.01 93.99 5.04 94.96 10% ท7 6.34 93.66 5.48 94.52 4.16 95.84 3.81 96.19 10% ท8 5.20 94.80 4.26 95.74 3.84 96.16 1.53 98.47

Page 65: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-33

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กลมครวเรอนตามระดบรายจายฯ ของครวเรอน

ป 2552 ป 2553 ป 2554 ป 2555 ไมม ม ไมม ม ไมม ม ไมม ม

10% ท9 3.41 96.59 3.76 96.24 2.40 97.60 0.96 99.04 10% ท10 จายมากสด 2.24 97.76 1.65 98.35 1.56 98.44 0.70 99.30

รวม 10.47 89.53 8.72 91.28 6.67 93.33 5.67 94.33 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตาราง 2.32 รอยละของครวเรอน จาแนกตามกลมครวเรอนตามระดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค และการเขาถงบรการพนฐาน ป 2555 (บรการพนฐาน : ไฟฟาภายในบาน นาประปาใชภายในบาน โทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท)

กลมครวเรอนตามระดบรายจายฯ ของครวเรอน

ครวเรอนทงหมด ครวเรอนเขตเมอง ครวเรอนเขตชนบท ไมม ม ไมม ม ไมม ม

ไฟฟาภายในบาน 10% ท1 จายนอยสด 2.14 97.86 1.36 98.64 2.38 97.62 10% ท2 1.91 98.09 1.76 98.24 1.97 98.03 10% ท3 1.10 98.90 0.84 99.16 1.23 98.77 10% ท4 1.63 98.37 1.88 98.12 1.47 98.53 10% ท5 1.57 98.43 1.75 98.25 1.41 98.59 10% ท6 1.08 98.92 0.99 99.01 1.19 98.81 10% ท7 1.23 98.77 1.29 98.71 1.14 98.86 10% ท8 1.43 98.57 1.26 98.74 1.76 98.24 10% ท9 1.55 98.45 1.64 98.36 1.36 98.64 10% ท10 จายมากสด 1.30 98.70 1.33 98.67 1.21 98.79

รวม 1.49 98.51 1.40 98.60 1.59 98.41 นาประปาใชภายในบาน 10% ท1 จายนอยสด 31.26 68.74 29.80 70.20 31.70 68.30 10% ท2 24.63 75.37 22.83 77.17 25.35 74.65 10% ท3 26.61 73.39 20.20 79.80 29.75 70.25 10% ท4 25.32 74.68 18.82 81.18 29.51 70.49 10% ท5 22.46 77.54 13.93 86.07 29.58 70.42 10% ท6 19.79 80.21 11.20 88.80 30.34 69.66 10% ท7 16.13 83.87 8.21 91.79 27.37 72.63 10% ท8 13.63 86.37 8.27 91.73 24.33 75.67 10% ท9 12.04 87.96 7.59 92.41 21.85 78.15 10% ท10 จายมากสด 7.75 92.25 4.72 95.28 16.18 83.82

รวม 19.96 80.04 11.99 88.01 27.69 72.31 โทรศพทพนฐาน 10% ท1 จายนอยสด 98.60 1.40 96.98 3.02 99.09 0.91 10% ท2 96.81 3.19 94.10 5.90 97.89 2.11 10% ท3 95.02 4.98 91.94 8.06 96.54 3.46 10% ท4 91.49 8.51 86.45 13.55 94.74 5.26 10% ท5 88.66 11.34 83.45 16.55 93.01 6.99 10% ท6 84.80 15.20 80.41 19.59 90.20 9.80

Page 66: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-34

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กลมครวเรอนตามระดบรายจายฯ ของครวเรอน

ครวเรอนทงหมด ครวเรอนเขตเมอง ครวเรอนเขตชนบท ไมม ม ไมม ม ไมม ม

10% ท7 79.88 20.12 74.72 25.28 87.22 12.78 10% ท8 74.43 25.57 69.83 30.17 83.63 16.37 10% ท9 70.01 29.99 66.15 33.85 78.55 21.45 10% ท10 จายมากสด 53.77 46.23 49.90 50.10 64.54 35.46

รวม 83.35 16.65 74.86 25.14 91.58 8.42 โทรศพทเคลอนท 10% ท1 จายนอยสด 14.68 85.32 13.57 86.43 15.02 84.98 10% ท2 8.15 91.85 8.49 91.51 8.02 91.98 10% ท3 7.68 92.32 6.79 93.21 8.12 91.88 10% ท4 8.59 91.41 7.63 92.37 9.20 90.80 10% ท5 5.59 94.41 4.37 95.63 6.61 93.39 10% ท6 5.04 94.96 3.93 96.07 6.41 93.59 10% ท7 3.81 96.19 2.63 97.37 5.49 94.51 10% ท8 1.53 98.47 1.74 98.26 1.11 98.89 10% ท9 0.96 99.04 0.93 99.07 1.02 98.98 10% ท10 จายมากสด 0.70 99.30 0.91 99.09 0.11 99.89

รวม 5.67 94.33 3.86 96.14 7.44 92.56 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

ตาราง 2.33 รอยละของครวเรอนยากจนและไมยากจน จาแนกตามการเขาถงบรการพนฐาน ป 2555 (บรการพนฐาน : ไฟฟาภายในบาน นาประปาใชภายในบาน โทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท)

ครวเรอนทงหมด ครวเรอนเขตเมอง ครวเรอนเขตชนบท ไมม ม ไมม ม ไมม ม ไฟฟาภายในบาน ไมยากจน 1.37 98.63 1.35 98.65 1.39 98.61 ยากจน 2.50 97.50 1.95 98.05 2.78 97.22

รวม 1.49 98.51 1.40 98.60 1.59 98.41 นาประปาใชภายในบาน ไมยากจน 18.55 81.45 10.75 89.25 26.68 73.32 ยากจน 31.73 68.27 27.44 72.56 33.95 66.05

รวม 19.96 80.04 11.99 88.01 27.69 72.31 โทรศพทพนฐาน ไมยากจน 81.53 18.47 73.06 26.94 90.36 9.64 ยากจน 98.50 1.50 97.32 2.68 99.11 0.89

รวม 83.35 16.65 74.86 25.14 91.58 8.42 โทรศพทเคลอนท ไมยากจน 4.13 95.87 2.91 97.09 5.41 94.59 ยากจน 18.49 81.51 15.69 84.31 19.93 80.07

รวม 5.67 94.33 3.86 96.14 7.44 92.56 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

Page 67: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-35

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3) การเขาถงบรการโทรศพท : โทรศพทเคลอนทมใชเกอบทกครวเรอน (รอยละ 94.3 ของครวเรอนทงหมด) แตโทรศพทพนฐานมครวเรอนเขาถงบรการเพยงรอยละ 16.6 ซงสวนใหญเปนครวเรอนทมฐานะความเปนอยทดและอยในเขตเมอง ปจจบนโทรศพทเปนปจจยสาคญสาหรบตดตอสอสารในดานอาชพธรกจและธระสวนตว แตดวยบรการโทรศพทพนฐานมขอจากดดานคสายซงมนอยโดยเฉพาะในเขตชนบทจงหนมาใชโทรศพทเคลอนทกนแทบทกครวเรอน ทงนมการใชโทรศพทเคลอนทเพมขนอยางตอเนอง จากรอยละ 89.5 ของครวเรอนทงหมด ในป 2552 เพมเปนรอยละ 94.3 ในป 2555 และเปนทนาสงเกตวา ในป 2555 ครวเรอนในเขตเมองและครวเรอนในเขตชนบทมโทรศพทเคลอนทในสดสวนท ใกล เคยงกน คอรอยละ 96.1 และรอยละ 92.6 ตามลาดบ นอกจากน สดสวนการใชโทรศพทเคลอนทเพมขนตามการเพมขนมาตรฐานชวตความเปนอยของครวเรอน โดยกลมครวเรอน 10% ท1 ทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) มโทรศพทเคลอนทครอบคลมรอยละ 85.3 ขณะทกลมครวเรอน 10% ท10 ทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) มโทรศพทเคลอนทครอบคลมรอยละ 99.3

การใหบรการโทรศพทพนฐานและโทรศพทสาธารณะยงกระจกตวหนาแนนอยในเขตนครหลวง โทรศพทพนฐานหรอโทรศพทประจาทของประเทศไทยมการกระจกตวของการใหบรการ โดยในเขตนครหลวง (กรงเทพมหานคร สมทรปราการ นนทบร ปทมธาน) มจานวนโทรศพททเปดใชบรการ 35.9 เลขหมายตอประชากร 100 คน สงกวาในภมภาคทมเพยงประมาณ 5.4 เลขหมาย ซงตางกนถง 6.7 เทา ขณะเดยวกนการใหบรการโทรศพทสาธารณะยงกระจกตวอยในเขตนครหลวง และมแนวโนมลดลงจาก 0.33 ลานเครองในป 2550 เหลอ 0.25 ลานเครองในป 2554 โดยในเขตนครหลวงมโทรศพทสาธารณะ 8.2 เครองตอประชากร 1,000 คน มากกวาในภมภาคทมเพยง 3.1 เครองตอประชากร 1,000 คน ตางกนถง 2.6 เทา ทงนการใหบรการโทรศพทพนฐานและโทรศพทสาธารณะแกประชาชนควรกระจายใหทวถงตามความตองการ โดยเฉพาะประชาชนผทมรายไดนอยและผทอยในภมภาค

ตาราง 2.34 จานวนโทรศพทพนฐาน และหมายเลขทเปดใชตอประชากร 100 คน จาแนกตามพนท

รายการ 2550 2551 2552 2553 2554 โทรศพทพนฐาน/โทรศพทประจาท จานวนหมายเลขทเปดใช (ลานเลขหมาย) 6.710 6.660 6.583 6.381 6.192 จานวนหมายเลขทเปดใชตอประชากร 100 คน 10.64 10.51 10.60 9.99 9.66 - นครหลวง (กทม. สมทรปราการ นนทบร ปทมธาน) 38.82 37.77 37.05 36.32 35.86 - ภมภาค 6.09 6.10 6.01 5.69 5.38 โทรศพทสาธารณะ จานวนหมายเลขทเปดใช (ลานเลขหมาย) 0.330 0.310 0.297 0.276 0.245 จานวนหมายเลขทเปดใชตอประชากร 1,000 คน 5.17 4.93 4.68 4.32 3.83 - นครหลวง (กทม. สมทรปราการ นนทบร ปทมธาน) 12.19 11.16 10.89 10.08 8.17 - ภมภาค 4.03 3.92 3.67 3.38 3.12 ทมา : รายงานประจาป 2553 และป 2554 บรษท ทโอท จากด มหาชน

Page 68: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-36

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

การเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของคนไทยยงมนอยโดยเฉพาะการเขาถงคอมพวเตอรและอนเทอรเนต ซงจะนาไปสความไดเปรยบและเสยเปรยบของคนในสงคมในการแสวงหาความรเพอใชประโยชนในการเสรมสรางอาชพยกระดบรายไดและพฒนาคณภาพชวต ปจจบนเปนยคขอมลสารสนเทศและความร การเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารสามารถสรางความแตกตางของรายได สถานภาพทางสงคม และการเรยนรเปนอยางมาก ขณะทคนไทยยงไมสามารถเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดอยางทวถง จากขอมลการสารวจการมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในครวเรอน ในป 2555 พบวาประชากรอาย 6 ปขนไปทมการใชคอมพวเตอร อนเทอรเนต และโทรศพทมอถอเพยงรอยละ 33.7, 26.5 และ 70.2 ของประชากร ตามลาดบ และยงมความแตกตางระหวางภมภาคโดยกรงเทพมหานครมผใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตในสดสวนทสงทสด และมการใชทสงกวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอถง 1.8 และ 2.1 เทาตามลาดบ หากพจารณาถงอนเทอรเนตซงเปนเครองมอทจะทาใหเขาถงและใชประโยชนสารสนเทศและความรนนคนไทยเขาถงเพยงประมาณ 1 ใน 4 เทานน ซงเหตผลสาคญทไมใชอนเทอรเนตคอใชไมเปนสงถงรอยละ 66.7 ของผไมใชทงหมด อกทงการใชอนเทอรเนตยงกระจกตวหนาแนนอยในกรงเทพมหานคร และกระจกตวหนาแนนอยในเขตเมองมากกวาเขตชนบทซงเขาถงมากกวา 1.8 เทา ยงไปกวานนผเขาถงอนเทอรเนตยงมความเหลอมลาในการไดรบบรการทบางพนทมอนเทอรเนตความเรวสงใชแตบางพนทมอนเทอรเนตความเรวตา โดยผทเขาถงอนเทอรเนตความเรวสงมจานวน 12.9 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 77.6 ของผใชอนเทอรเนตทงหมด (จานวน 16.6 ลานคน) ดงนน การพฒนาโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ควรมการกระจายบรการอยางทวถงทงในเขตเมองและเขตชนบท รวมทงการฝกอบรมการใชอนเทอรเนตใหกบผทสนใจ เพอสรางโอกาสใหประชากรในเขตเมองและเขตชนบทสามารถเขาถงแหลงขอมลขาวสารความรอยางเทาเทยมกน

2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ผใชคอมพวเตอรเขตเมอง 33.20 35.46 36.29 36.93 39.22 41.96 43.36 44.30 42.25

ผใชคอมพวเตอรเขตชนบท 15.56 19.66 21.29 22.25 23.27 23.61 25.18 25.50 25.44

ผใชอนเทอรเนตเขตเมอง 21.43 21.23 23.37 24.82 28.97 32.75 35.06 36.03 35.04

ผใชอนเทอรเนตเขตชนบท 7.18 7.96 10.21 11.44 13.38 14.52 16.52 17.21 19.02

33.20 42.25

15.56

25.44 21.43

35.04

7.18

19.02

05

101520253035404550

รอยล

ภาพท 2.14 รอยละผใชคอมพวเตอร อนเตอรเนต อาย 6 ปขนไป จาแนกตามเขตพนท

ทมา : สารวจการมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในครวเรอน, สานกงานสถตแหงชาต

Page 69: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-37

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

4) ความเหลอมลาในคณภาพดานคมนาคมทางถนน

คณภาพมาตรฐานของถนนลกรง ถนนคอนกรต และถนนลาดยางมความแตกตางกน ผทอยใกลหรอตองใชถนนลกรงจะไดรบผลกระทบจากฝนละอองสงผลเสยตอสขภาพ/ระบบทางเดนหายใจ รวมทงทาใหการขนสงสนคาพชผลทางการเกษตรเปนไปอยางลาชายากลาบากกระทบถงคาใชจายและรายไดของเกษตรกร แมวาโครงสรางพนฐานดานถนนของประเทศจะไดรบการพฒนาเปนถนนคอนกรตและลาดยางเปนสวนใหญ แตในป 2555 ยงมประชาชนในชนบทโดยเฉพาะในหมบาน/ตาบลทประสบปญหาการคมนาคมขนสงทางถนนลกรงซงเปนถนนในความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถนทมระยะทาง 151,687 กโลเมตร หรอคดเปนรอยละ 43.0 ของระยะทางถนนในความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถนทงหมด (ระยะทาง 353 ,064 กโลเมตร) และเมอพจารณาตามภาค พบวา ภาคใตมสดสวนถนนลกรงสงถงรอยละ 53.4 ภาคเหนอรอยละ 43.9 และภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ 41.1 สวนภาคกลางมเพยงรอยละ 38.0 นอกจากน ถนนในความรบผดชอบการบารงของกรมทางหลวงชนบทซงมระยะทางทงหมด 66,871 กโลเมตรนน ปรากฏวายงมระยะทางประมาณ 239 กโลเมตรทยงเปนถนนลกรงหรอคดเปนรอยละ 0.4 โดยในภาคเหนอจะมถนนลกรงในสดสวนทมากกวาภาคอนๆ

ดวยเสนทางคมนาคมทางบกมทงถนนคอนกรต ถนนลาดยาง และถนนลกรง ทาใหผใชบรการไมไดรบความเปนธรรมในการใชประโยชนจากบรการของรฐอยางเทาเทยมกน ทงนประชาชนทใชถนนลกรงจะมภาระคาใชจายในการดารงชวตมากกวาผทใชถนนคอนกรตหรอถนนลาดยาง เนองจากถนนลกรงเปนอปสรรคสาคญของการสญจรทาใหการขนสงสนคาพชผลทางการเกษตรเปนไปอยางลาชายากลาบากกระทบถงคาใชจายและรายไดของเกษตรกร รวมทงเสยโอกาสในการเดนทางไปถงสถานพยาบาลเพอรบการรกษาไดอยางทนทวงท ตลอดจนประชาชนทอาศยอยใกลถนนลกรงไดรบผลกระทบจากฝนละอองสงผลเสยตอสขภาพ/ระบบทางเดนหายใจ นอกจากนนยงเปนอปสรรคตอการขยายตวทางเศรษฐกจในทองถน เชน การเชอมโยงสแหลงทองเทยว และการจาหนายสนคา OTOP เปนตน

ตาราง 2.35 ระยะทางและสดสวนของถนนในความรบผดชอบบารงของกรมทางหลวงชนบท จาแนกตามภาค ป 2555

ภาค ระยะทาง (กม.)

ถนนคอนกรต ถนนลาดยาง ถนนลกรง รวม ภาคกลาง 3,400.943 13,587.665 7.420 16,996.028 ภาคเหนอ 749.785 17,421.401 210.156 18,381.342 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 915.785 17,645.441 5.150 18,566.376 ภาคใต 430.521 12,479.844 17.258 12,927.623 ทวประเทศ 5,497.034 61,134.351 239.984 66,871.369

สดสวน (%)

ภาคกลาง 20.0 79.9 0.0 100.0 ภาคเหนอ 4.1 94.8 1.1 100.0 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4.9 95.0 0.0 100.0 ภาคใต 3.3 96.5 0.1 100.0 ทวประเทศ 8.2 91.4 0.4 100.0 ทมา : กรมทางหลวงชนบท, ขอมล 30 กนยายน 2555 http://www.news.mot.go.th/motc/portal/graph/index_doh.html

Page 70: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-38

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.36 ระยะทางและสดสวนของถนนในความรบผดชอบองคกรปกครองสวนทองถน จาแนกตามภาค ป 2555

ภาค ระยะทาง (กม.)

ถนนคอนกรต ถนนลาดยาง ถนนลกรง รวม ภาคกลาง 23,255.086 36,151.225 36,399.772 95,806.083 ภาคเหนอ 16,481.549 28,800.356 35,422.611 80,704.516 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 25,628.441 43,427.416 48,242.881 117,298.738 ภาคใต 8,982.298 18,651.179 31,621.741 59,255.218 ทวประเทศ 74,347.374 127,030.176 151,687.005 353,064.555

สดสวน (%)

ภาคกลาง 24.3 37.7 38.0 100.0 ภาคเหนอ 20.4 35.7 43.9 100.0 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 21.8 37.0 41.1 100.0 ภาคใต 15.2 31.5 53.4 100.0 ทวประเทศ 21.1 36.0 43.0 100.0 ทมา : องคกรปกครองสวนทองถน (ขอมล ณ เดอนพฤษภาคม 2555)

2.3 ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานกระบวนการยตธรรม

ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานการยตธรรม หมายถง ความไมเทาเทยมกนระหวางผมโอกาสและผขาดโอกาสในการเขาถงและจดการงานยตธรรมอนเนองมาจากเหตปจจยตาง ๆ ไดแก กฎหมาย นโยบายแหงรฐ ระบบยตธรรม บคลากรในกระบวนการยตธรรมผมความรบผดชอบในวชาชพทเกยวของกบกลไกการดาเนนงานเหลานซงเปนผนากฎหมายไปบงคบใชและนานโยบายไปปฏบต รวมทงเกดจากการรบรทางสงคมจตวทยาในเชงอคตและการเลอกปฏบตและการสรางวาทกรรมเพอชวงชงหร อการเรยกคนพนททางการเมองดวย4

2.3.1 กระบวนการยตธรรมยงมขอจากดสาหรบคนจน รศ.ดร.จฑารตน เอออานวย5 ไดกลาวถงสภาพปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมในการเขาถงกระบวนการยตธรรมของสงคมไทย มลกษณะดงน เชน กฎหมายไมยอมรบสภาพความเทาเทยมของคน หมายถง ระบบคดของกฎหมายตงอยบนสมมตฐานทวาทกคนเสมอภาคกน ในขณะทสงคมมความหลากหลายทกคนจงไมเทาเทยมกนสงผลใหการตอสทางกฎหมายของ 2 ฝายไมทดเทยมกน การออกแบบกฎหมายจงเปนสาเหตหนงททาใหเกดความไมเทาเทยม นอกจากนน คนจนและคนชายขอบยงไมสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดอยางทวถงสวนหนงเปนเพราะการออกแบบไวยากตอการเขาถง เชน การเนนแบบแผนของขนตอนปฏบตของทางราชการโดยเครงครด ตองมเอกสารหลกฐานครบถวน การใชภาษาทยากตอการเขาใจ การผกขาดอานาจไวทรฐโดยไมกระจายสชมชน รวมทงการเขาสกระบวนการยตธรรมมคาใชจายสง การดาเนนคดใชเวลายาวนานทาใหตนทนสง

4 จฑารตน เอออานวย, ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานกระบวนการยตธรรม, หนา 357, ในหนงสอ “ความเหลอมลาและความไมเปน

ธรรมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานของประเทศไทย”, อภวฒน รตนวราหะ, บรรณาธการ, 2556. 5 รศ. ดร. จฑารตน เอออานวย อาจารยประจาภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Page 71: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-39

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ปลดกระทรวงยตธรรม (นายกตตพงษ กตยารกษ) ในฐานะประธานคณะอนกรรมการความยตธรรมกบการปฏรป กลาววา ปญหาการถอครองทดนท าใหเกดความขดแยงระหวางคนจนกบคนรวย คนรวยเปนผถอครองทดนรายใหญ ขณะทคนจนมขอพพาทกบคนรวยและกบหนวยงานรฐในการถอครอง ท าใหสงผลกระทบตอสทธในทดนท ากนระหวางคนจนกบภาคเอกชน คนจนกบนายทนทมอทธพล และคนจนกบรฐ เมอเกดความขดแยงคนจนเขาถงกระบวนการยตธรรมยาก เมอมการบงคบใชกฎหมายอาญา คนจนจะถกปลอยทงใหถกตกเปนจ าเลย ไมมโอกาสตอสคด และไมไดรบความเปนธรรมตามระบบ ดงนนจงมความจ าเปนทตองมกระบวนการพเศษเขามาเสรมเพอใหความยตธรรมกบคนจน ดวยการนรโทษกรรมเพอใหความชวยเหลอ

นพ.ประเวศ วะส ประธานคณะกรรมการสมชชาปฏรป กลาววา การปฏรปประเทศนนตองสรางความเปนธรรม ความยตธรรมลดความเหลอมล าทางสงคม สงทประชาชนเดอดรอนทสดคอความยตธรรม ฉะนนการสรางเสรมสทธศกยภาพทางกฎหมายของคนจน ซง UNDP ขบเคลอนเรองนไปยงทวโลก คอ นรโทษกรรมประชาชนทไมไดรบความเปนธรรมจากขอหาบกรกทดนของตวเอง การปฏรปกฎหมายเพอคนจน การจดตงศนยยตธรรมชมชน ทผานมาประเทศไทยมการนรโทษกรรมใหทหารและนกการเมอง แตยงไมเคยมการนรโทษกรรมใหกบประชาชน ซงเปนขอเสนอทควรมการพจารณาตอไป

(จากค ากลาวในการประชม เวท “คนจนกบความเปนธรรมในปญหาทดนท ากน” ทโรงแรมสยามซต เมอวนท 3 ธนวาคม 2553)

กองทนยตธรรมซงจดตงโดยกระทรวงยตธรรมได มสวนชวยเหลอคนจนใหเขาถงกระบวนการยตธรรม แตยงมสดสวนการชวยเหลอตอคดทงหมดทตามาก คนจนผยากไร เมอตกเปนผตองหาหรอจาเลย การตอสในกระบวนการยตธรรมเปนเรองใหญ และมคาใชจายเปนคาดาเนนการ คาทนายความ และทสาคญคอเงนประกนตวเพอขอสคดโดยไมตองถกคมขงแมกฎหมายไมไดบงคบแตเปนแนวทางปฏบตกนมาตลอด ซงเปนตนทนในกระบวนการยตธรรมทผยากไรนนยากจะหาได กระทรวงยตธรรมไดจดตงกองทนยตธรรมสาหรบเปนชองทางหนงทจะชวยเหลอใหผยากไรไดเขาถงกระบวนการยตธรรม ซงกองทนยตธรรมมวตถประสงคเพอใหการสนบสนนเงนหรอคาใชจายเกยวกบการใหความชวยเหลอประชาชนในดานกฎหมาย การฟองรอง การดาเนนคด หรอการบงคบคด การคมครองสทธและเสรภาพของผทไดรบความเดอดรอนหรอไมไดรบความเปนธรรมหรอการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ รวมถงผทกระทาการใด ๆ เพอปกปอง คมครองหรอรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม นบไดวากองทนยตธรรมเปนการชวยเหลอประชาชนในการคมครองสทธและเสรภาพ ทงนกองทนยตธรรมเนนชวยเหลอคนยากคนจนทเดอดรอนทมาขอความชวยเหลอทงในคดอาญาและคดแพง โดยใหการสนบสนนคาใชจายในการตอสทางคดในกระบวนการยตธรรม เชน คาทนาย คาธรรมเนยมศาล คาประกนตว และคาใชจายกรณการพสจนทางนตวทยาศาสตร เปนตน ซงผลการดาเนนงานสะสมของกองทนยตธรรมตงแตป 2550 – 2555 มผยนรบคาขอรบการสนบสนนเงนและคาใชจายจานวนทงหมด 7,707 ราย โดยผานการอนมตแลว 3,653 ราย ไมอนมต 1,624 ราย ยตเรอง 1,583 ราย และอยระหวางดาเนนการ 847 ราย อยางไรกตาม จานวนการชวยเหลอดงกลาวเมอเทยบเคยงกบจานวนคดทเกดขน (คดอาญาศาลชนตนทวประเทศจานวน 836,301 คด และคดแพงจานวน 661,867 คด ในป 2555) นบวามสดสวนทตามาก ซงกระบวนการพจารณาอนมตควรเรงรดใหมความรวดเรวและมประสทธภาพมากขน เพอทาใหผยากไรทเดอดรอนไดรบความชวยเหลออยางทนทวงท

Page 72: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-40

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.37 สถตผลการดาเนนงานของกองทนยตธรรม ปงบประมาณ 2550-2555 (การรบคาขอรบการสนบสนนเงนและคาใชจาย และการพจารณา)

ปงบประมาณ รบคาขอ (ราย)

พจารณา (ราย) ระหวางดาเนนการ (ราย) อนมต ไมอนมต ยตเรอง รวม

2550 177 63 83 31 177 - 2551 470 157 211 102 470 - 2552 594 182 123 289 594 - 2553 1,402 940 191 271 1,402 - 2554 3,225 1,774 799 512 3,085 140 2555 1,839 537 217 378 1,132 707

รวมทงสน 7,707 3653 1624 1583 6,860 847 ทมา : กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม, (ขอมล ณ วนท 30 ก.ย. 2555) http://www.rlpd.moj.go.th/rlpdnew/index.php/2013-01-02-09-55-00

2.3.2 ปญหาตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรม อนนาไปสความไมเปนธรรมในสงคม ปญหาตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรม ไดแก

1) หนวยงานในกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะองคกรศาลยตธรรมประสบปญหาคดคางพจารณาในศาลเปนจานวนมากขณะทระบบกลนกรองขาดประสทธภาพ ทาใหการพจารณาเกดความลาชา นาไปสปญหาการขาดความเปนธรรม จากขอมลของศาลยตธรรมทงสามระดบ พบวาจานวนคดทงหมดทงคดทคางมาและคดทรบใหมรวมกนแลวมจานวนมากกวา 1.3 ลานคดในแตละป แมวาจานวนคดคางมาจะมแนวโนมทลดลงแตกยงมอยจานวนมากกวา 2 แสนคดในแตละป โดยในป 2551 มคดความในศาลฎกาทคางมาจานวน 28,424 คด ไดเพมขนเปน 37,236 คดในป 2555 สวนคดความในศาลอทธรณทคางมาจานวน 58,276 คดในป 2551 ไดลดลงเหลอ 26,595 คดในป 2555 สาหรบคดความในศาลชนตนทคางมาจานวน 193,727 คดในป 2551 ไดลดลงเหลอ 154,959 คดในป 2555 ทงนการพจารณาคดในป 2555 พบวา ศาลฎกาไดพจารณาคดเสรจไปเพยงรอยละ 43.9 (จากคดทงหมด 52,011 คด) ศาลอทธรณไดพจารณาคดเสรจไปรอยละ 76.9 (จากคดทงหมด 74,391 คด) และศาลชนตนไดพจารณาคดเสรจไปรอยละ 89.1 (จากคดทงหมด 1,236,932 คด) ซงการทมคดคางในกระบวนการยตธรรมนนกอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอประชาชนทเปนคความในคด ทงฝายผเสยหาย จาเลย และสงคม ซงอาจนามาสความเหลอมลาในสงคม เชน กรณจาเลยอาจถกขงในระหวางการดาเนนคด การตองคดความรวมถงการถกตดสทธและโอกาสหลายประการ โดยเฉพาะเรองของการทางานชอเสยงและความนาเชอถอทอาจมผลตอหนาทการงานธรกจหรอการรบตาแหนงตาง ๆ ในสงคม ในขณะทฝายผเสยหายเองกอาจจะตองเผชญความทกขจากความรสกทไมไดรบความยตธรรมอยางทนการณ รวมถงทกขทรมานจากการรอคอยการตดสนคด

Page 73: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-41

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

0%

50%

100%

2551 2552 2553 2554 2555

ศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา

ภาพท 2.15 สดสวนคดคางมา ตาราง 2.38 จานวนคดคางมาและคดรบใหมทงหมดของศาลทวราชอาณาจกร

ทมา : สานกงานศาลยตธรรม, http://www.coj.go.th/

ป พ.ศ. ศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา รวม

จานวนคดคางมา (คด)

2551 193,727 58,276 28,424 280,427 2552 174,760 56,797 29,296 260,853 2553 169,500 47,648 34,055 251,203 2554 150,828 32,564 33,756 217,148 2555 154,959 26,595 37,236 218,790

จานวนคดรบใหม (คด)

2551 1,049,389 49,424 16,107 1,114,920 2552 1,053,068 50,287 14,718 1,118,073 2553 1,010,948 46,792 15,757 1,073,497 2554 1,048,904 46,136 15,672 1,110,712 2555 1,081,973 47,796 14,775 1,144,544

รวมจานวนคดคางมาและคดรบใหม (คด)

2551 1,243,116 107,700 44,531 1,395,347 2552 1,227,828 107,084 44,014 1,378,926 2553 1,180,448 94,440 49,812 1,324,700 2554 1,199,732 78,700 49,428 1,327,860 2555 1,236,932 74,391 52,011 1,363,334

2) ปญหาการรองทกขและขอขดแยงตาง ๆ ในสงคมมแนวโนมสงขน แมวาจะมหลายหนวยงานของรฐไดจดใหมบรการรบเรองราวรองทกขจากผไมไดรบความเปนธรรมในรปแบบตาง ๆ แตการดาเนนงานเพอแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนยงไมสามารถตอบสนองความตองการไดอยางรวดเรว ยงขาดประสทธภาพและไมทวถง ซงในปจจบนกระทรวงยตธรรมและหนวยงานทเกยวของไดสนบสนนใหม “เครอขายยตธรรมชมชน” ซงหมายถง ประชาชน กลม หรอองคกรทมความสนใจและสมครใจทจะแลกเปลยนขอมลขาวสาร และประสานความรวมมอในการปองกน เฝาระวงปญหาอาชญากรรม ตลอดจนเขามามสวนรวมและมบทบาทในกจกรรมตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการและเสรมสรางความยตธรรมและความสงบสข โดยกรมคมประพฤต กระทรวงยตธรรมซงเปนหนวยงานหลกไดเขาไปจดการฝกอบรม ใหความรทางดานกฎหมาย และเปนผใหคาปรกษา เชอมตอใหชมชนดแลกนเอง ปจจบนเครอขายยตธรรมชมชนทมความเขมแขงไดจดตงศนยยตธรรมชมชน และสมาชกเครอขายยตธรรมชมชน ไดดาเนนกจกรรมตาง ๆ เพอใหการชวยเหลอ ใหคาแนะนา แกผเสยหาย/ผไดรบผลกระทบจากกระบวนการยตธรรมทเกดขนในชมชน

3) ประชาชนทวไปยงขาดความรและความเขาใจในกระบวนการยตธรรมเปนสาเหตหนงของความไมเปนธรรมในสงคม โดยกระทรวงยตธรรมไดทาการวเคราะหถงปจจยอปสรรคตอการบรหารงานยตธรรม พบวา ประชาชนสวนใหญยงขาดความรความเขาใจในกฎหมายตางๆ ทมผลกระทบตอวถชวต รวมทงขนตอนตาง ๆ ของกระบวนการยตธรรม ซงในการสารวจรบฟงความคดเหนจากภาคสวนตาง ๆ และประชาชนทวประเทศตามโครงการรวมเดนหนาปฏรปประเทศไทยนน พบประเดนปญหาทคลายคลงกน คอการทางานทไมมประสทธภาพ/การเลอกปฏบต/ละเลยการปฏบตหนาทของเจาหนาทภาครฐทงในสวนกลางและทองถนทาใหเกดความไมเสมอภาคและเกดความเหลอมลาของสงคมไทยและประชาชน

Page 74: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-42

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.4 ความเหลอมลาหรอความไมเสมอภาคทางเพศ

สงคมไทยในอดตไดวางบทบาทของผหญงใหอยในฐานะแมบาน ทางานบาน และดแลความเปนอยของคนในบาน ในขณะทผชายถกวางบทบาทใหทางานนอกบาน เปนผหารายไดเขาสครอบครว อยางไรกตามบทบาทของผหญงและผชายเปลยนแปลงไดตามกาลเวลาขนอยกบสภาพทางสงคม วฒนธรรม ประเพณ ศาสนา การศกษา เศรษฐกจ การเมองการปกครอง ซงปจจบนผหญงมบทบาททางานนอกบานมากขนเพอหารายไดชวยเหลอครอบครวแตบทบาทในฐานะการทางานบานและดแลความเปนอยของคนในบานกยงคงเปนบทบาททสาคญ ทงนดวยบทบาทและประสบการณทหลากหลายจงสงผลใหโอกาส ศกยภาพ ความตองการ ความสนใจ ทกษะ วถชวตของผหญงและผชายแตกตางกน ถาหากพจารณาดานการศกษา ดานการทางาน และดานการตดสนใจ ระหวางผหญงกบผชายแลวพบความเหลอมลาทางเพศ ดงน

2.4.1 ดานการศกษา : โอกาสการเขาถงการศกษามความแตกตางกนระหวางเพศโดยเฉพาะในระดบมธยมปลายขนไป โดยเพศหญงมโอกาสเขาถงการศกษามากกวาเพศชาย โอกาสทางการศกษาของเพศหญงและเพศชายในระดบการศกษาขนพนฐานไมมความแตกตางกน แตถาเปนการศกษาในระดบทสงขนจะเหนถงความเหลอมลาทางการศกษาของเพศหญงและเพศชาย โดยเฉพาะอยางยงในระดบมธยมปลายจะเหนถงความเหลอมลาอยางชดเจน ซงการเขาถงการศกษาทสะทอนจากอตราการเขาเรยนอยางหยาบ พบวา เพศหญงเขาถงการศกษาระดบมธยมปลาย (รวม ปวส.) รอยละ 84.6 ในขณะทเพศชายเขาถงเพยงรอยละ 72.5 เทานน และเมอสะทอนจากอตราการเขาเรยนสทธซงเปนการเขาเรยนตามอายปกต 15-17 ป พบวา เพศหญงเขาถงการศกษาระดบมธยมปลาย (รวม ปวส.) รอยละ 61.4 ในขณะทเพศชายเขาถงเพยงรอยละ 48.7 ในป 2555 ทงนเนองดวยระดบการศกษาขนพนฐานเปนการศกษาภาคบงคบและรฐมนโยบายใหเรยนฟรจงทาใหโอกาสในการเขาถงการศกษามความเทาเทยมกนทงหญงชาย แตการศกษาในระดบมธยมปลายขนไปนนผปกครองตองเสยคาใชจายเองและเปนคาใชจายทสงดวยทาใหโอกาสในการเขาถงการศกษาไมเทาเทยมกน ทงนขนอยกบปจจยทสาคญคอ ฐานะความเปนอยและการสนบสนนของครอบครว รวมทงความพรอมดานสตปญญาและความสนใจใฝหาความรของตวเดกเองดวย

ตาราง 2.39 อตราการเขาเรยนอยางหยาบ (Gross enrolment rate) และอตราการเขาเรยนสทธ (Net enrolment rate) ในแตละระดบชน จาแนกตามเพศ ป 2551-2555

ระดบการศกษา ชาย หญง

2551 2552 2553 2554 2555 2551 2552 2553 2554 2555

อตราการเขาเรยนอยางหยาบ อตราการเขาเรยนอยางหยาบ

อนบาล 92.1 94.6 95.2 81.0 93.8 88.8 89.9 92.2 81.5 90.6 ประถมศกษา 105.4 105.5 102.2 103.2 104.0 105.1 104.8 103.4 104.6 105.9 มธยมตน 85.4 83.8 88.5 89.6 92.6 89.3 91.3 90.1 91.6 90.8 มธยมปลาย(รวมปวช.) 72.7 76.3 73.6 72.3 72.5 84.5 85.1 88.4 87.2 84.6 ปรญญาตร(รวม ปวส.) 34.3 37.6 35.8 31.8 36.3 42.8 43.5 36.7 36.2 47.0

อตราการเขาเรยนสทธ อตราการเขาเรยนสทธ

อนบาล 63.0 65.0 65.3 51.4 65.7 63.6 65.0 64.8 54.9 65.7 ประถมศกษา 86.7 86.6 85.3 86.8 86.8 88.5 87.8 87.0 87.5 88.5 มธยมตน 64.8 65.6 66.8 69.2 66.7 71.2 71.8 72.9 70.0 68.5 มธยมปลาย(รวมปวช.) 49.2 52.6 51.4 49.7 48.7 61.8 61.8 63.8 62.1 61.4 ปรญญาตร(รวม ปวส.) 20.1 21.3 22.0 19.8 24.9 27.8 26.7 24.1 24.0 32.2 ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต,ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช.

Page 75: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-43

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หมายเหต : : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 3-5 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบอนบาล = จานวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษาอาย 3-5 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 3-5 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบประถมศกษา = จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 6-11 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบประถมศกษา = จานวนนกเรยนระดบประถมศกษาอาย 6-11 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 6-11 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนทงหมด คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 12-14 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมตน = จานวนนกเรยนระดบมธยมตนอาย 12-14 ป คณ 100 หาร จานวนประชากรอาย 12-14 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบมธยมปลาย (รวม ปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.ทงหมด คณ 100หารประชากรอาย 15-17 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบมธยมปลาย (รวมปวช.) = จานวนนกเรยนระดบมธยมปลายและปวช.อาย 15-17ป คณ 100หารประชากรอาย 15-17 ป : อตราเขาเรยนอยางหยาบระดบอดมศกษา (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส.ทงหมด คณ 100หาร ประชากรอาย 18-21 ป : อตราเขาเรยนสทธระดบอดมศกษา (รวม ปวส.) = จานวนนกเรยนระดบปรญญาตรและปวส..อาย 18-21ป คณ 100หารประชากรอาย 18-21 ป

2.4.2 ดานการทางาน : ผหญงมสวนรวมในกาลงแรงงานนอยกวาผชาย โดยในชวงป 2544-2555 อตราการมสวนรวมในกาลงแรงงานของผหญงประมาณรอยละ 65.0 ในขณะทของผชายอยในอตราประมาณรอยละ 81.0 รวมทงผหญงไดรบคาจางเฉลยตากวาผชาย โดยเฉพาะคาจางแรงงานภาคเกษตรกรรมโดยสดสวนคาจางเฉลยหญงตอชายรอยละ 73.3 ในป 2544 และมแนวโนมเพมขนเปนรอยละ 92.1 ในป 2555 ทงน เมอพจารณาตามสถานภาพการทางาน พบวา การทางานชวยธรกจในครวเรอนไมไดรบคาจางนนสวนใหญจะเปนแรงงานผหญงคอมสดสวนสงถงรอยละ 61.7 เปนแรงงานผชายมเพยงรอยละ 38.3 เทานน ในทางกลบกนการทางานในฐานะเปนนายจาง ทาธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง และเปนลกจางรฐวสาหกจ แรงงานผหญงจะมสดสวนนอยกวาแรงงานผชายอยางเหนไดชด ซงอาจจะเปนสวนหนงททาใหคาจางเฉลยของผหญงตากวาผชาย

ตาราง 2.40 อตราการมสวนรวมในกาลงแรงงาน ป พ.ศ. ชาย หญง รวม 2544 81.44 65.04 73.17 2545 81.49 65.12 73.23 2546 81.07 65.04 72.98 2547 81.81 65.13 73.39 2548 81.51 66.30 73.68 2549 81.27 65.11 72.95 2550 81.68 65.95 73.58 2551 81.49 65.75 73.40 2552 81.89 65.55 73.49 2553 81.17 65.28 73.00 2554 81.09 65.90 73.28 2555 81.17 65.28 73.00

ทมา : ขอมลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ไตรมาส 3 , สานกงานสถตแหงชาต

ตาราง 2.41 สดสวนผมงานทา จาแนกตามสถานภาพการทางานและเพศ ป 2555

สถานภาพการทางาน ชาย หญง รวม

นายจาง 73.39 26.61 100.0 ทาธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง 63.17 36.83 100.0 ชวยธรกจในครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง 38.28 61.72 100.0 ลกจางรฐบาล 50.57 49.43 100.0 ลกจางรฐวสาหกจ 68.99 31.01 100.0 ลกจางเอกชน 55.56 44.44 100.0 การรวมกลม 61.79 38.21 100.0

รวม 53.99 46.01 100.0 ทมา : ขอมลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ไตรมาส 3 , สานกงานสถตแหงชาต

Page 76: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-44

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตาราง 2.42 สดสวนคาจางเฉลยหญงตอชาย เฉพาะแรงงานทเปนลกจางรฐบาล รฐวสาหกจ และลกจางเอกชน

ป พ.ศ. สดสวนคาจางเฉลยหญงตอชาย (รอยละ)

ภาคเกษตรกรรม นอกภาคเกษตรกรรม รวม

2544 73.3 90.0 89.5 2545 78.6 86.0 86.2 2546 73.6 87.3 87.1 2547 72.4 90.1 89.0 2548 74.7 90.4 89.8 2549 76.1 93.4 92.9 2550 74.5 91.4 90.9 2551 70.6 95.2 93.6 2552 82.4 95.7 95.4 2553 79.4 97.6 97.1 2554 82.6 94.5 94.6 2555 92.1 95.8 96.0

ทมา : ขอมลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ไตรมาส 3 , สานกงานสถตแหงชาต หมายเหต : สดสวนคาจางเฉลยหญงตอชาย (รอยละ) = คาจางเฉลยของผหญง / คาจางเฉลยของผชาย * 100

2.4.3 ดานการตดสนใจ : บทบาทในการตดสนใจทงทางการเมองและการบรหารของผหญงจะนอยกวาผชาย แมวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยป 2550 มาตรา 30 ไดวางหลกความเสมอภาคไววาบคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน โดยชายและหญงมสทธเทาเทยมกนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมจะกระทามได แตในความเปนจรงทปรากฏอยในสงคมไทยปจจบน ในสวนของสถานภาพทางการเมองและการบรหารของสตรในปจจบนยงไมเสมอภาคเทาเทยมกบชาย ทงนหากพจารณาบทบาทในการตดสนใจโดยสะทอนจากการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) และการเปนผบรหารระดบสงของราชการ พบวา ผหญงทไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) มสดสวนเพยงรอยละ 15.8 ในป 2554 และผหญงทไดรบเลอกตงเปนผแทนในองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) มสดสวนประมาณรอยละ 6.4 เทานนในป 2555 นอกจากนผหญงทไดรบแตงตงในตาแหนงผบรหารระดบสงของราชการมสดสวนเพยงรอยละ 24.4 ในป 2553 แตกมแนวโนมเพมขนเมอเปรยบเทยบกบป 2545 ทมเพยงรอยละ 17.8 เทานน

ตาราง 2.43 สดสวนผหญงทไดรบแตงตง/เลอกตง เปน ส.ส., ผแทน อบต. , และผบรหารระดบสงของราชการ

ป พ.ศ. สดสวนผหญงทไดรบเลอกตง ส.ส.1/

(รอยละ)

สดสวนผหญงทไดรบเลอกตงหรอแตงตงเปนผแทนในองคการบรหารสวนตาบล2/ (รอยละ)

สดสวนผหญงทไดรบแตงตงในตาแหนงผบรหารระดบสงของ

ราชการ3/ (รอยละ) 2545 na. 14.46 17.8 2546 na. 6.7 20.94 2547 na. na. 20.16 2548 10.6 na. 21.85 2549 11.5 6.59 23.14 2550 12.7 4.68 22.18

Page 77: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-45

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ป พ.ศ. สดสวนผหญงทไดรบเลอกตง ส.ส.1/

(รอยละ)

สดสวนผหญงทไดรบเลอกตงหรอแตงตงเปนผแทนในองคการบรหารสวนตาบล2/ (รอยละ)

สดสวนผหญงทไดรบแตงตงในตาแหนงผบรหารระดบสงของ

ราชการ3/ (รอยละ) 2551 16.21 5.63 21.28 2552 12 4.22 24.18 2553 na. 4.17 24.44 2554 15.8 5.58 2555 6.43

หมายเหต : na. ไมมขอมล ทมา : 1/ สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง http://www.ect.go.th 2/ กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน 3/ สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน

2.5 สาเหต/ปจจยพนฐานของปญหาความเหลอมลาในสงคม

ปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคม เกดจากสาเหตปญหาในเชงโครงสรางทสาคญในหลายดาน ดงน

2.5.1 โครงสรางทางเศรษฐกจไทย เออประโยชนตอกลมเจาของทนมากกวาเจาของแรงงาน ฐานการผลตทเปนภาคอตสาหกรรมมขนาดใหญขนตามลาดบโดยเฉพาะอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยเขมขนเพมขนตามลาดบรวมทงมลคาผลผลตและผลตภาพสงกวาภาคเกษตรมาก ผลประโยชนจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมาจากฐานการสงออกสนคาอตสาหกรรมเปนสาคญ จงเปนผลตอบแทนของทนและผประกอบการเปนสวนใหญ ในชวงทผานมานนรายไดทเปนคาตอบแทนแรงงานและสวสดการคดเปนสดสวนเฉลยเพยงประมาณรอยละ 37.4 ของ GDP ในขณะทรายไดในสวนผลตอบแทนของทนและผประกอบการคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 59.7 ของ GDP จงกลายเปนชองวางระหวางชนชนรายได และระหวางสาขาการผลต นอกจากนนโครงสรางการผลตทมแรงงานนอกระบบในสดสวนสงถงรอยละ 62.6 ซงเปนกลมทขาดหลกประกนทางสงคม การเขาถงสวสดการสงคมยงมจากด และรฐบาลขาดขอมลทจะเขาถงกลมนการกาหนดมาตรการชวยเหลอเฉพาะเจาะจงจงทาไดยาก

2.5.2 โครงสรางการบรหารจดการภาครฐมลกษณะรวมศนยไวทสวนกลาง และโครงสรางบรการพนฐานของรฐกระจกตวอยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล รวมทงหวเมองใหญตาง ๆ ในภมภาค ไดสงผลกระทบตอความเหลอมลาในการเขาถงบรการพนฐานของรฐในเชงปรมาณและเชงคณภาพระหวางประชากรในเขตเมองและเขตชนบท และประชากรในแตละภมภาค บรการพนฐานของรฐทงบรการดานการศกษาและการพฒนาทกษะฝมอ ดานสาธารณสข และโครงสรางพนฐานตาง ๆ สวนใหญมการกระจกตวหนาแนนในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลรวมทงเมองใหญตาง ๆ เพอสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจและพฒนาคณภาพชวตประชาชนสงผลตอโอกาสในการเขาถงบรการพนฐานของรฐไดมากกวาทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ นอกจากน ยงเปนปจจยดงดดใหเกดการยายถนจากชนบทสเมอง จนกลายเปนปญหาความยากจนเมองทเปนชองวางทางสงคม มความเสยงทจะเกดปญหาอาชญากรรมและความขดแยงในสงคมไดงาย

Page 78: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

2-46

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.5.3 ปญหาระบบกรรมสทธทดน ทดนเปนปจจยพนฐานสาคญสาหรบการประกอบอาชพและเปนทอยอาศยของประชาชนอนสงผลตอการสรางรายไดหรอโอกาสทางเศรษฐกจและความมนคงในการดารงชวต ปญหากรรมสทธทดนจงมความเชอมโยงกบปญหาความยากจนและความเหลอมลาในโอกาสทางเศรษฐกจ ปจจบนมปญหาตาง ๆ ในการใชประโยชนทดน เชน ปญหาการบกรกทดนของรฐ ปญหาทดนรกรางวางเปลาหรอใชประโยชนไมเตมท ปญหาความขดแยงในการใชประโยชนทดนระหวางราษฎรกบรฐซงเกดขน 2 ลกษณะคอ (1) การประกาศเขตทดนของรฐทบซอนทดนทากนทอยอาศยของราษฎรทอยมากอน และ (2) ราษฎรเขาทากนในทดนของรฐหลงประกาศเขตสงวนหวงหาม ทงนปญหาการใชประโยชนทดนดงกลาวสวนหนงเกดจากหนวยงานบรหารจดการทดนของประเทศไทยยงขาดเอกภาพ ทดนของรฐสวนใหญจงขาดความชดเจนในเรองกรรมสทธทดน รวมทงการขาดระบบฐานขอมลทดนทมประสทธภาพ แผนทแนวเขตทดนของรฐจงมแนวเขตพนททบซอนกนเองหรอมหลกเขตไมชดเจน นอกจากน การประกาศเขตปาสงวน/เขตอทยานทดนของรฐมไดมการสารวจทดนในสวนทราษฎรทากนและอาศยอยเดม ประกอบกบกฎหมายทดนและปาไมใหอานาจรฐในการบรหารจดการ ขาดมตการมสทธและการมสวนรวมของประชาชนและชมชน

2.5.4 กระบวนการยตธรรมยงมขอจากดสาหรบคนจน คนจนและคนชายขอบยงไมสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดอยางทวถงสวนหนงเปนเพราะการออกแบบไวยากตอการเขาถง เชน การเขาสกระบวนการยตธรรมมคาใชจายสง การดาเนนคดใชเวลายาวนานทาใหตนทนสง รวมทงการเนนแบบแผนของขนตอนปฏบตของทางราชการโดยเครงครด ตองมเอกสารหลกฐานครบถวน การใชภาษาทยากตอการเขาใจ การผกขาดอานาจไวทรฐโดยไมกระจายสชมชน

2.5.5 การบรหารราชการแผนดน การบรหารราชการแผนดนทขาดประสทธภาพและความโปรงใส รวมทงการปฏบตหนาทโดยมชอบและการทจรตคอรรปชนของเจาหนาทรฐ เปนสาเหตสวนหนงททาใหการดาเนนนโยบายสาธารณะและการจดบรการสาธารณะเพอการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนยงขาดประสทธภาพและประสทธผล มการใชงบประมาณแผนดนโดยไมเกดประโยชนตอประชาชนอยางเตมเมดเตมหนวย บางสวนเปนการใชจายทไมตรงกบกลมเปาหมายหรอปญหาเรงดวนทควรจะไดรบลาดบความสาคญ ประกอบกบการขาดระบบฐานขอมลททนสมยทสามารถบงชถงกลมเปาหมายตาง ๆ เพอเปนเครองมอในการบรหารจดการนานโยบายไปสการปฏบตไดตรงกบกลมเปาหมายทควรจะไดรบ โดยเฉพาะการขาดระบบฐานขอมลทบงชลกษณะของคนจน/ผดอยโอกาส จงทาใหการบรหารจดการของภาครฐไมกอใหเกดประโยชนตอกลมคนจน/ผดอยโอกาสเทาทควร

Page 79: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

บทท 3

นโยบายและมาตรการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมไทย

3.1 ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาเพอแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคมตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดใหความส าคญกบการแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคม โดยมการก าหนดเปาหมายในการลดสดสวนประชากรทอยใตเสนความยากจนหรอลดสดสวนคนจนใหเหลอรอยละ 4 ในป 2554 และลดชองวางรายไดระหวางกลมคนทมรายไดสงสดรอยละ 20 กบกลมคนทมรายไดต าสดรอยละ 20 ใหเหลอไมเกน 10 เทา ภายในป 2554 ซงเปนปสดทายของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 และในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ.2555-2559 ทใชอยในปจจบนกยงใหความส าคญกบการลดความยากจนและ ใหส าคญมากขนกบการแกปญหาความเหลอมล าและความไมเปนธรรมโดยมงเนนการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาอยางเปนธรรมมากขนโดยเฉพาะปญหาความไมเปนธรรมเชงโครงสราง การก าหนดเปาหมายในการแกปญหาความเหลอมล าจงขยายครอบคลมทงเปาหมายการกระจายรายได ความเปนธรรมในการเขาถงสทธพนฐาน การเขาถงบรการทางสงคมทมคณภาพ และการเขาถงโอกาสทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองอยางเปนธรรมมากขน โดยรวมถงการสรางโอกาสการเขาถงแหลงทรพยากรในการประกอบอาชพอยางทวถงและเปนธรรมและการสรางงานภายใตกรอบแนวคดการพฒนาเศรษฐกจททวถง (Inclusive growth) โดยก าหนดตวชวดทส าคญ เชน การลดสดสวนและจ านวนคนทอยใตเสนความยากจน การลดสดสวนรายไดระหวางกลมประชากรทมรายไดสงสดรอยละ 10 กบกลมประชากรทมรายไดนอยสดรอยละ 10 และการลดความแตกตางในโอกาสทางอาชพและรายไดระหวางกลมคนตาง ๆ และระหวางพนท เปนตน ทงนการแกปญหาความยากจนและความเหลอมล าในอนาคตตอไปนนจะเปนผลการพฒนาทมาจ ากการน าทกยทธศาสตรทก าหนดในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ไปปฏบตใหสมฤทธผล โดยเฉพาะการแกปญหาความยากจนใหมความยงยนนนตองอาศยการขบเคลอนทงในเชงเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และการเมอง ทมกลมคนจนเปนเปาหมายส าคญในการรบผลประโยชนดวย นนคอมการกระจายผลประโยชนไปยงกลมยากจนและดอยโอกาสอยางทวถง แตอยางไรกตาม ยทธศาสตรทเปนเงอนไขจ าเปน (Necessary conditions) ในการแกไขปญหาความเหลอมล าทเกยวของกบการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคมทส าคญ คอ ยทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสงคม และยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน ซงมสาระส าคญ ดงน

3.1.1 ยทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสงคม มงสรางโอกาสใหทกคนในสงคมไทยเขาถงบรการทางสงคมทมคณภาพและสามารถด ารงชวตอยไดอยางมศกดศร โดยเฉพาะกลมคนยากจน คนดอยโอกาส แรงงานนอกระบบ แรงงานตางดาว รวมทงชนกลมนอยและตางชาตพนธ สรางโอกาสการเขาถงแหลงทน ปจจยโครงสรางพนฐานและทรพยากรทจะเปนฐานการประกอบอาชพทมนคง ยกระดบรายได สรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมและยกระดบคณภาพชวตใหทกคนในสงคมไทย สนบสนนใหประชาชนทกคนไดรบการคมครองสทธพนฐานอนพงมพงได เขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเสมอภาค และบงคบใชกฎหมาย

Page 80: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ใหเกดประโยชนตอทกคน สรางความโปรงใสในกระบวนการตดสนใจของระบบบรหารราชการแผนดนบนพนฐานของการใชหลกนตธรรม หลกคณธรรม และจรยธรรม และหลกผลประโยชนสวนรวมของประเทศ รวมทงยดหลกความมอสระและศกดศรของความเปนมนษย และสนบสนนใหภาคการพฒนาทกภาคสวนมสวนรวมแกไข โดยมแนวทางการพฒนาทส าคญ คอ การสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมใหทกคนในสงคมไทยสามารถจดการความเสยงและสรางโอกาสในชวตใหแกตนเอง การจดบรการทางสงคมใหทกคนตามสทธพงมพงได เนนการสรางภมคมกนระดบปจเจกและสรางการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจในการพฒนาประเทศ การเสรมสรางใหทกภาคสวนสามารถเพมทางเลอกการใชชวตในสงคมและสรางการมสวนรวมในเชงเศรษฐกจ สงคม และการเมองไดอยางมคณคาและศกดศร

3.1.2 ยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน มงพฒนาคณภาพคนไทยทกกลมวยใหมความพรอมทงกาย ใจ สตปญญา มจตส านกวฒนธรรมทดงามและรคณคาความเปนไทย มโอกาสและสามารถเรยนรตลอดชวต มภมคมกนตอการเปลยนแปลง และเปนพลงทางสงคมในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ยกระดบการพฒนาคณภาพการศกษาไทยใหไดมาตรฐานสากล และเพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนรในรปแบบทหลากหลาย และเสรมสรางสภาพแวดลอมทางครอบครวชมชนและสงคมใหมนคงและเออตอการพฒนาคนอยางสอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมในอนาคต โดยมแนวทางการพฒนาทส าคญ คอ การสงเสรมคนไทยใหมภมคมกนตอการเปลยนแปลงและการพฒนาประเทศในอนาคต และการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

3.2 นโยบายรฐบาลทเกยวของกบการแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคม โดยเฉพาะในชวงป 2554 ถงปจจบน

นโยบายรฐบาล รวมทงมาตรการและโครงการทส าคญทเกยวของกบการแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล าในสงคม โดยเฉพาะทด าเนนการในชวงป 2554 จนถงปจจบน ประกอบดวยนโยบายระยะสนและระยะยาวทส าคญ ดงน

3.2.1 การลดภาระคาครองชพของประชาชน เพอใหประชาชนน าเงนทเหลอไปใชจายเพอพฒนาคณภาพชวตดานอน ๆ

1) การลดภาระคาใชจายเกยวกบการศกษาของบตรหลาน “โครงการเรยนฟร เรยนด 15 ปอยางมคณภาพ” เพอใหเดกทกคนมโอกาสไดรบการศกษาฟร 15 ป และลดภาระคาใชจายของผปกครอง โดยรฐสนบสนนคาใชจาย 5 รายการ ไดแก คาเลาเรยน คาหนงสอเรยน คาอปกรณการเรยน คาเครองแบบนกเรยน และคากจกรรมพฒนาคณภาพผเรยน

2) มาตรการลดภาระคาครองชพของประชาชนดานการเดนทางและบรการสาธารณปโภค ซงไดมการปรบปรงมาตรการทมอยเดมใหสอดคลองกบสภาวะเศรษฐกจ และอยบนหลกการของการใชและบรโภคอยางประหยด ปจจบนรฐรบภาระคาใชจายจดรถโดยสารประจ าทางของ ขสมก. ประเภทรถโดยสารธรรมดาใหบรการในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล จ านวน 800 คนใน 73 เสนทาง และจดรถไฟชน 3 เชงสงคมจ านวน 164 ขบวนตอวน และรถไฟชน 3 ระยะทางไกลในขบวนรถเชงพาณชยจ านวน 8 ขบวนตอวน เพอใหบรการฟรแกประชาชนโดยใชเงนภาษของประชาชนเปนคาใชจายในการจดบรการดงกลาว นอกจากน รฐรบภาระคาใชจายไฟฟาส าหรบครวเรอนทใชไฟฟาไมเกน 50 หนวยตอเดอน

Page 81: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3) โครงการบตรเครดตพลงงาน NGV เพอแบงเบาภาระคาใชจายของผประกอบอาชพขบขรถรบจางสาธารณะ ซงโครงการบตรเครดตพลงงาน NGV เปนความรวมมอกระทรวงพลงงานรวมกบบรษท ปตท. และธนาคารกรงไทย ใหผขบขรถรบจางสาธารณะโดยเฉพาะกลมรถแทกซ รถสามลอ และรถตรวม ขสมก. ในเขตกรงเทพและปรมณฑล ส าหรบช าระคาก๏าซแทนเงนสดวงเงน 3,000 บาทตอเดอน และรบสทธสวนลดราคาขายปลกก๏าซ 50 สตางคถง 2 บาทตอกโลกรม แตวงเงนสวนลดไมเกนมลคายอดการซอก๏าซ 9,000 บาทตอเดอน โดยบตรเครดตทใชในโครงการพลงงาน NGV ม 2 ประเภท คอ บตรเตมก๏าซ NGV หรอบตรสเงนเปนบตรเพอใชในประเภทรถทระบเขารวมโครงการ และบตรเครดตพลงงาน NGV เปนบตรทใหวงเงนสนเชอเพอใชในการช าระคาก๏าซ NGV ทงนผถอบตรตองใชบตรทง 2 ใบควบคกนทกครง และใชในสถานบรการ NGV ทเขารวมโครงการ ซงโครงการนมวตถประสงคเพอชวยเหลอกลมผประกอบอาชพรถรบจางสาธารณะจากภาวะเงนเฟอ และบรรเทาภาระคาใชจายจากราคาเชอเพลงทจะปรบตวสงขน เรมใชตงแตวนท 16 มกราคม 2555 จนถง สนป 2558

4) มาตรการภาษสาหรบการซอรถยนตคนแรก โดยกรมสรรพากรยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนไดทไดรบจากรฐจากการซอรถยนตคนแรก เปนจานวนเทากบภาษสรรพาสามตของรถยนตทซอแตไมเกน 100,000 บาท เฉพาะรถยนตคนแรกทซอระหวางวนท 16 กนยายน 2554 ถงวนท 31 ธนวาคม 2555 เพอลดภาระคาใชจาย/ลงทนส าหรบสงจ าเปนในชวตของประชาชนดวยการสนบสนนใหประชาชนมโอกาสเปนเจาของรถยนตคนแรก

3.2.2 การสรางความมนคงดานรายไดและการเขาถงแหลงเงนทนของประชาชน เพอยกระดบคณภาพชวต

1) แรงงานมรายไดวนละไมนอยกวา 300 บาท คณะกรรมการคาจางไดมการประกาศอตราคาจางขนต า ฉบบท 6 วนท 2 พฤศจกายน 2554 โดยประกาศอตราคาจางขนต าประจ าป 2555 ใน 7 จงหวดน ารอง ไดแก กรงเทพมหานคร นครปฐม นนทบร ปทมธาน ภเกต สมทรปราการ และสมทรสาคร เทากบ 300 บาทตอวน ส าหรบ 70 จงหวดทเหลอใหปรบอตราคาจางขนต าเพมขนรอยละ 39.5 ของอตราคาจางขนต าจงหวดในป 2554 มผลบงคบใชตงแตวนท 1 เมษายน 2555 และใหปรบอตราคาจางขนต า 70 จงหวดทเหลอดงกลาวอกครง เปนวนละ 300 บาท โดยมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2556 นอกจากน มการพฒนาทกษะฝมอแรงงานใหมมาตรฐานสอดคลองเหมาะสมกบรายได โดยฝกอบรมเพมเตมความรใหแรงงานสามารถมอาชพเสรม เปลยนอาชพ หรอประกอบอาชพอสระทมรายไดสงขน รวมทงพฒนากระบวนการจดหางานทสอดคลองกบทกษะ ความร และความสามารถของแรงงาน และก าหนดมาตรการรองรบผลกระทบทอาจเกดขนจากการปรบอตราคาจางใหแกแรงงาน เชน การเลกจางและการวางงาน เปนตน นอกจากนน คณะกรรมการคาจาง ไดก าหนดอตราคาจางตามมาตรฐานฝมอรวม 22 สาขาอาชพ ซงใชมาตรฐานฝมอแรงงานแหงชาตตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการพฒนาฝมอแรงงานเปนเกณฑวดคาทกษะฝมอ ความร ความสามารถ โดยใหปรบอตราคาจางตามมาตรฐานฝมอเพมขนตงแตรอยละ 11.7 – 42.9 ทงนมผลใชบงคบตงแตวนท 1 เมษายน 2555 เปนตนไป 1

2) ขาราชการและเจาหนาทของรฐผจบปรญญาตรมรายไดเดอนละไมนอยกวา 15,000 บาท มตคณะรฐมนตร เมอวนท 10 เมษายน 2555 เหนชอบการปรบเงนเดอนแรกบรรจตามคณวฒการศกษาของขาราชการและเจาหนาทของรฐในปท 1 โดยใหมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2555 ซงจะ

1 ประกาศคณะกรรมการคาจาง เรอง อตราคาจางตามมาตรฐานฝมอ (ฉบบท 3) ประกาศ ณ วนท 6 มนาคม พ.ศ.2555

Page 82: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สงผลใหผมคณวฒตงแตระดบปรญญาตรขนไปไดรบเงนเดอนแรกบรรจรวมกบเงนเพมการครองชพชวคราวจะมรายไดไมนอยกวา 15,000 บาท และผมคณวฒต ากวาปรญญาตร (ปวช. และ ปวส.) ไดรบการปรบรายไดเพมขนตามระดบวฒการศกษาเชนเดยวกน รวมทงการชดเชยผทไดรบผลกระทบของขาราชการและเจาหนาทของรฐ โดยใหมผลใชบงคบพรอมกบการปรบอตราเงนเดอนแรกบรรจดงกลาวดวย

3) การสรางความมนคงดานรายไดเกษตรกร โดยดแลราคาสนคาเกษตรใหมเสถยรภาพทเหมาะสมและน าระบบรบจ าน าสนคาเกษตรมาใชในการสรางความมนคงดานรายไดใหแกเกษตรกร พรอมทงจดใหมการเยยวยาความเสยหายของพชผลจากภยธรรมชาตใหแกเกษตรกร โดยจดท าโครงการประกนภยขาวนาปเพอบรรเทาความเดอดรอนแกเกษตรกรผเอาประกนภยหากไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาตและเปนการสรางหลกประกนความมนคงดานรายไดใหกบเกษตรกรอกทางหนงด วย ส าหรบโครงการประกนภยขาวนาป ปการผลต 2555 อตราเบยประกนภยรวมอากรแสตมปและภาษมลคาเพมแลว 129.47 บาทตอไร โดยเกษตรกรจายเบยประกนภย 60 บาทตอไร รฐบาลสมทบให 69.47 บาทตอไรเชนเดยวกบปทผานมา ในกรณทพนทเพาะปลกขาวไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาต ไดแก อทกภย ฝนทงชวง ลมพาย อากาศหนาว ลกเหบ และไฟไหม จะไดรบความคมครองในวงเงน 1 ,111 บาทตอไรตลอดระยะเวลาเอาประกนภย และขยายเพมความคมครองรวมถงภยศตรพชและโรคระบาดตามทเกษตรกรรองขอในวงเงนความคมครอง 555 บาทตอไร ทงนเกษตรกรทเขารวมโครงการประกนภยขาวนาปจะไดรบความชวยเหลอ 2 สวน คอ (1) เงนชวยเหลอจากรฐตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยเงนทดรองราชการเพอชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน พ.ศ. 2546 และทแกไขเพมเตม ในอตรา 2 ,222 บาทตอไร (2) คาสนไหมทดแทนจากการประกนภยดงกลาว ในวงเงนความคมครองสงสด 1,111 บาทตอไร เมอรวมกนแลวเกษตรกรผเอาประกนภยจะไดรบเงนชดเชยทงสน 3,333 บาทตอไร ใกลเคยงกบตนทนการปลกขาวไรละไมเกน 4,000 บาท นอกจากน ยงไดด าเนนโครงการบตรสนเชอเกษตรกร เพอใหเกษตรกรสามารถรบบรการสนเชอดวยความสะดวกรวดเรว ผานบตรสนเชอเกษตรกรทมวงเงนส าหรบเปนคาใชจายในการจดหาปจจยการผลตทางการเกษตรทจ าเปน ไดแก เมลดพนธ ปยและยาปราบศตรพช เปนตน

4) โครงการพกหนครวเรอนเกษตรกรรายยอยและผมรายไดนอยทมหนตากวา 500,000 บาท อยางนอย 3 ป (วนท 1 ตลาคม 2554 ถงวนท 30 กนยายน 2557) เฉพาะหนทมปญหาการช าระหนเทานนซงมผมสทธประมาณ 775,090 บญช มลหนคงคาง 90,502.55 ลานบาท และปรบโครงสรางหนส าหรบผทมหนเกน 500,000 บาท รวมทงจดท าแผนฟนฟอาชพและแผนการปรบโครงสรางการผลตอยางครบวงจร เพอสรางโอกาสในการยกระดบคณภาพชวตดวยการมรายไดทมนคงและสามารถใชหนคน

5) สงเสรมใหประชาชนเขาถงแหลงเงนทนในการสรางงานสรางอาชพ โดย“จดตงกองทนพฒนาบทบาทสตร” มวงเงนเฉลยจงหวดละ 100 ลานบาท ส าหรบเปนแหลงเงนทนหมนเวยนดอกเบยต าหรอปลอดดอกเบยเพอสรางโอกาสใหสตรเขาถงแหลงทนในการพฒนาอาชพ สรางงาน สรางรายได การพฒนาศกยภาพและเครอขายสตร การเพมบทบาทและสรางภาวะผน า การคมครองและพทกษสทธ ตลอดจนการสงเสรมและพฒนาไปสการสรางสวสดภาพและสวสดการใหแกสตร ซงปจจบนไดแตงตงคณะกรรมการขบเคลอนกองทนพฒนาบทบาทสตร คณะอนกรรมการด าเนนงานกองทนพฒนาบทบาทสตร คณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรในระดบต าบลและระดบจงหวด เปนกลไกขบเคลอนนโยบายไปสปฏบตใหเหนผลเปนรปธรรม รวมทงจดสรรงบประมาณเขากองทนพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จ านวนเงน 300,000 บาท, 400,000 บาท และ 500,000 บาทตามล าดบขนาดของหมบาน เพอใหหมบานบรหารจดการกองทนเพอการพฒนาชมชนดวยตนเอง ซงไดมพธ

Page 83: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เปดโครงการ SML เมอวนท 24 พฤษภาคม 2555 ตลอดจนกองทนหมบานและชมชนเมองทไดด าเนนการมาอยางตอเนองเพอใหประชาชนเขาถงแหลงทนในการประกอบอาชพและพฒนาคณภาพชวต นอกจากนยงมการจดตง กองทนตงตวได เพอสงเสรมใหนกศกษาทก าลงจะส าเรจการศกษาในระดบปรญญาตรและประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) หรอนกศกษาทส าเรจการศกษาแลวไมเกน 5 ปการศกษา ไดมโอกาสเปนผประกอบการรายใหมหรอเถาแกนอยดวยตนเอง โดยกองทนตงตวไดจะเปนแหลงเงนทนหมนเวยนหรอรวมลงทนกบนกศกษาเพอสรางผประกอบการรายยอยผานหนวยบมเพาะวสาหกจในสถานศกษา และสรางธรกรรมสมยใหม/นวตกรรมใหมเพอขบเคลอนเศรษฐกจ รวมทงเพอกระจายโอกาสในการเขาถงแหลงทนแกนกศกษาใหสามารถกยมเพอการสรางอาชพ สรางงาน หรอสรางรายได ทงนกองทนตงตวไดมเงนทนประเดมจากงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2556 วงเงน 5,000 ลานบาท

3.2.3 การสรางโอกาสทางการศกษาและกระจายโอกาสทางการศกษาในสงคมไทย โดยค านงถงการสรางความเสมอภาคและความเปนธรรมใหเกดขนแกประชากรทกกลม ซงรวมถงผยากไร ผดอยโอกาส ผพการ ผบกพรองทางกายและการเรยนร รวมทงชนกลมนอย รวมทงด าเนนการลดขอจ ากดของการเขาถงการศกษาระดบอดมศกษาและอาชวศกษาชนสง โดยจดใหม “กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.)” เพอใหเงนกยมแกนกเรยนนกศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลาย (สายสามญและสายอาชวศกษา) และระดบอดมศกษาทขาดแคลนทนทรพยเพอเปนคาเลาเรยนคาใชจายทเกยวเนองกบการศกษาและคาใชจายทจ าเปนในการครองชพระหวางศกษา ซงไดเรมด าเนนการใหกยมครงแรกในปการศกษา 2539 ตอเนองมาจนถงปจจบน และ “โครงการเงนกเพอการศกษาทผกพนกบรายไดในอนาคต” โดยใหเงนกยมแกนกเรยน/นกศกษาในระดบอดมศกษาหรอเทยบเทาเฉพาะหลกสตร/สาขาวชาทเปนความตองการหลกและมความชดเจนของการผลตก าลงคน เรมใหกตงแตภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2555 เปนตนไป กรณผเขารวมโครงการนทมฐานะยากจนมสทธไดรบคาครองชพเพมเตมจากคาเลาเรยนและคาธรรมเนยมการศกษาทสถานศกษาเรยกเกบตามกฎหมายโดยใชอตราเดยวกนของกองทนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.)

นอกจากนนยงม “โครงการ 1 อ าเภอ 1 ทน” รนท 4 เพอเปดโอกาสใหเดกไทยไดศกษาระดบปรญญาตรทงในประเทศและตางประเทศ โดยมเปาหมายผรบทน รนท 4 จ านวน 1,856 ทน แบงเปน 2 ประเภท คอ (1) ผรบทนทมผลการเรยนด ครอบครวมรายไดไมเกน 200,000 บาทตอป ไดรบทนการศกษาระดบปรญญาตรทงในประเทศและตางประเทศ จ านวน 928 ทน/อ าเภอ/เขต และ (2) ผรบทนทมผลการเรยนดไมจ ากดรายไดครอบครว ไดรบทนการศกษาระดบปรญญาตรทงในประเทศและตางประเทศโดยมงเนนสาขาวชาทขาดแคลนดานวทยาศาสตร (วเคราะหจากทศทางการพฒนาประเทศ) จ านวน 928 ทน/อ าเภอ/เขต ซงจะด าเนนการเปนกรณพเศษเพอผลตก าลงคนในสาขาขาดแคลนเนนดานวทยาศาสตรเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนในป พ.ศ. 2558 ด าเนนการตอเนองไมเกน 3 รน (คณะรฐมนตรเมอวนท 21 มกราคม 2556 มมตเหนชอบการด าเนนโครงการ 1 อ าเภอ 1 ทน รนท 4 ตามทกระทรวงศกษาธการ เสนอ)

3.2.4 การพฒนาคณภาพการใหบรการสขภาพทงระบบ จดใหมระบบสารสนเทศทางสาธารณสขทมประสทธภาพ และเรงผลตบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขใหเพยงพอกบปรมาณงานทเพมขน โดยเพมประสทธภาพของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา 30 บาทรกษาทกโรคเพอใหประชาชนทกคนไดรบบรการอยางมคณภาพ สะดวก รวดเรว และเปนธรรม สรางความเปนเอกภาพลดความเหลอมล าของ 3 กองทนซงไดเรมตนการใหบรการกรณเจบปวยฉกเฉนเพอใหประชาชนทกสทธสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดโดยไมมความเหลอมล าระหวางสทธหรอกองทน รวมทงการลงทนดานการพฒนาโครงสรางพนฐานดานสาธารณสขทมงเนนการพฒนาระบบบรการสขภาพทกระดบ ควบคกบการพฒนาระบบสงตอและ

Page 84: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ระบบขอมลสขภาพใหมประสทธภาพ และการปฏรปคณภาพระบบสาธารณสขโดยการผลตและพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข รวมทงการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยทางการแพทย นอกจากน ไดตอยอดโครงการ 30 บาทรกษาทกโรคและพฒนาใหเปน “30 บาทยคใหม เพอสขภาพของคนไทยทยงยน” 3.2.5 การสรางโอกาสในการเขาถงการคมครองทางสงคมและสวสดการสงคม เพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน

1) การใหเบยยงชพผสงอายและคนพการเพอยกระดบคณภาพชวต โดยจดใหมเบยยงชพรายเดอนแบบขนบนไดส าหรบผสงอาย คอผทมอาย 60-69 ป จะไดรบ 600 บาท อาย 70-79 ป จะไดรบ 700 บาท อาย 80-89 ป จะไดรบ 800 บาท และอาย 90 ปขนไป จะไดรบ 1,000 บาท รวมทงจดใหมเบยยงชพคนพการรายเดอน ๆ ละ 500 บาท ส าหรบผขนทะเบยนแจงความจ านงเพอขอรบการสงเคราะห

2) การสรางความมนคงในชวตและสงคมของผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาส โดยเสรมสรางใหผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาสมคณภาพชวตทดขนดวยการจดสงอ านวยความสะดวกสาธารณะตาง ๆ ส าหรบรองรบผสงอายและคนพการ รวมทงพฒนาบรการสขภาพอนามย ใหการสงเคราะห จดการศกษา จดสวสดการ ตลอดจนหาอาชพใหแกผดอยโอกาส ผพการหรอทพพลภาพ

3) การคมครองและสวสดการแรงงาน ใหการคมครองแรงงานตามกฎหมายโดยใหความส าคญดานความปลอดภยในการท างานและสวสดการแรงงาน และดแลหลกประกนความมนคงในการท างานแกผใชแรงงาน รวมทงเพมสทธประโยชนประกนสงคมใหมากขนเพอผประกนตนสามารถเขารบการรกษาพยาบาลไดอยางทวถง ตลอดจนปรบปรงแนวทางการขยายความคมครองและสงเสรมใหเกดความเขาใจและเหนประโยชนในการประกนตนของแรงงานนอกระบบ

4) สรางโอกาสใหประชาชนทมฐานะยากจนหรอผมรายไดนอยมทอยอาศยเปนของตนเอง ภายใตโครงการบานหลงแรก โดยใชมาตรการใหสนเชอปลอดดอกเบยนาน 3 ป และมาตรการยกเวนภาษเงนได เพอชวยลดภาระการลงทนส าหรบสงจ าเปนในชวตของประชาชน โครงการบานหลงแรกเพอชวยเหลอผมรายไดนอยทไมเคยมทอยอาศยเปนของตนเองใหสามารถซอบานเปนของตนเอง ดวยการก าหนดวงเงนมลคาบานไมเกน 1 ลานบาท สนเชอในอตราดอกเบย 0% เปนเวลานาน 3 ป โดยใหธนาคารอาคารสงเคราะห (ธอส.) เปนผปลอยก และรฐบาลจะตองชดเชยอตราดอกเบยให 3 ใน 4 ของดอกเบยทงหมด หรอประมาณ 300 ลานบาท ทงนโดยใหสนสดระยะเวลายนค าขอกเงนวนท 28 มนาคม 2556 และตองท านตกรรมกบ ธอส. ใหเสรจสนภายในวนท 29 มถนายน 2556 (มตคณะรฐมนตร เมอวนท 9 พฤศจกายน 2555)

3.2.6 สร า งความ เป นธ รรมและลดความ เหล อมล า ในการ ใชประ โยชน ท ด นและทรพยากรธรรมชาต โดยการปฏรปการจดการทดนใหมการกระจายสทธทดนอยางเปนธรรมและยงยนโดยใชมาตรการทางภาษ และจดตงธนาคารทดนใหแกคนจนและเกษตรกรรายยอย พจารณาใหประชาชนไดใชประโยชนทดนทงรางทางราชการ ผลกดนกฎหมายในการรบรองสทธของชมชนในการจดการทรพยากร ทดน น า ปาไม และทะเล ปฏรปกระบวนการยตธรรมดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.2.7 การสรางโอกาสในการเขาถงบรการโครงสรางพนฐานเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน เนนพฒนาระบบโครงสรางพนฐานดานการขนสง ระบบประปา และระบบไฟฟาใหกระจายไปสภมภาคอยางทวถงเพยงพอ เพอยกระดบคณภาพชวต สรางโอกาสการกระจายรายได กระจายเศรษฐกจ และกระจายการลงทนสชนบท นอกจากน ขยายการใหบรการน าสะอาดเพอการอปโภคบรโภคใหครอบคลม

Page 85: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประชาชนในทกพนท และสรางการเขาถงบรการน าสะอาดอยางเทาเทยมกนทวประเทศเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน

3.2.8 การคมครองชวยเหลอคนจนและผดอยโอกาสใหสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยปรบปรงระบบการชวยเหลอประชาชนทไมไดรบความเปนธรรมดวยมาตรการเชงรกใหเขาถงความเปนธรรมไดงายและรวดเรว สงเสรมกองทนยตธรรมเพอการคมครองชวยเหลอคนจนและคนดอยโอกาส การคมครองดแลรกษาสทธเสรภาพของประชาชน การเยยวยาผบรสทธและผไดรบผลกระทบทเกยวของ การกระจายโอกาสการเขาถงความยตธรรมไปสระดบจงหวด การเสรมสรางความเขมแขงและยตธรรมระดบชมชนและหมบาน การพฒนาทางเลอกของกระบวนการยตธรรม

3.3 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงชแนวทางการดาเนนชวตของประชาชนทกระดบใหดารงอยไดดวยความพอเพยง และการดาเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชแนวทางการดาเนนชวตและปฏบตตนของประชาชนทกระดบใหดารงอยไดดวยความพอเพยง รวมทงการดาเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน ซงจะนาไปสการหลดพนจากความยากจนและลดความเหลอมลาทางสงคมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานตาง ๆ

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและการด าเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

Page 86: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-8

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3.3.1 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เปนปรชญาชแนวทางการดาเนนชวตและปฏบตตนของประชาชนทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ในการพฒนาและบรหารใหดาเนนไปในทางสายกลางเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน “ความพอเพยง” และ “พออยพอกน” เปนแนวทางการด าเนนชวตทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชด ารสชแนะแกประชาชนคนไทยมาโดยตลอดนานกวา 30 ป แตไมคอยไดรบการตอบรบน าไปสการปฏบตมากนก เนองจากภาคสวนตาง ๆ ในสงคมไทยไดมงเนนพฒนาประเทศไปในทศทางกระแสหลกของการพฒนา กระทงเมอประเทศไทยประสบวกฤตเศรษฐกจในป 2540 ซงสงผลกระทบตอทกภาคสวนในสงคมอยางรนแรง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงเนนย าถงความพอเพยง พออยพอกน อกครง ในนาม “เศรษฐกจพอเพยง” วาเปนแนวทางแกไขเพอใหผานพนวกฤตและเปนแนวทางการด าเนนชวต การปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ใหด ารงอยไดอยางมนคง ยงยน ทามกลางกระแสโลกาภวตน เมอครานนเองทสงคมไทยไดหนมาฟงและเรมตระหนกรถง “เศรษฐกจพอเพยง” เกดความกระตอรอรน ศกษา ทบทวน และน าไปปรบวธคดการด าเนนชวตกวางขวางมากขน

3.3.2 โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร2 : โครงการพฒนาดานตางๆเพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน ซงจะนาไปสการหลดพนจากความยากจนและลดความเหลอมลาทางสงคมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานตาง ๆ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตลอดจนพระบรมวงศ ไดเสดจพระราชด าเนนเยยมเยยนประชาชนทวทกภมภาคของประเทศ โดยไดพระราชทานพระราชด ารใหสวนราชการตาง ๆ ด าเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารเพอชวยเหลอประชาชนทกหมเหลา ซงทกโครงการลวนมจดมงหมายทส าคญคอ “ความอยดกนดและความผาสก” ของประชาชนทงสน ซงโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร แบงออกไดเปน 8 ประเภท คอ (1) โครงการพฒนาดานแหลงน า (2) โครงการพฒนาดานการเกษตร (3) โครงการพฒนาดานสงแวดลอม (4) โครงการพฒนาดานการสงเสรมอาชพ (5) โครงการพฒนาดานสาธารณสข (6) โครงการพฒนาดานคมนาคม/สอสาร (7) โครงการพฒนาดานสวสดการสงคม/การศกษา (8) โครงการพฒนาแบบบรณาการ และโครงการพฒนาดานอนๆ ทงน ตงแตรเรมโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร เมอป พ.ศ. 2495 จนถง ณ เดอนกนยายน 2555 มจ านวนโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร รวมทงสน 4,350 โครงการ ซงสวนใหญจะเปนโครงการดานการพฒนาแหลงน า โดยเฉพาะในเขตพนทภาคเหนอ

ตาราง 3.1 จ านวนโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร (ขอมลสะสมป 2495 จนถง ณ เดอนกนยายน 2555)

การพฒนาดาน ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

ภาคใต ไมระบ ทวประเทศ

โครงการพฒนาดานแหลงน า 479 1,148 767 561 - 2,955 โครงการพฒนาดานการเกษตร 49 46 43 27 - 165 โครงการพฒนาดานสงแวดลอม 35 52 28 30 - 145 โครงการพฒนาดานการสงเสรมอาชพ 34 88 118 88 - 325 โครงการพฒนาดานสาธารณสข 4 14 9 6 22 55

2 โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร ประกอบดวย โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารทไดพระราชทานพระราชด ารโดยตรง โครงการอน

เนองมาจากพระราชด ารทเกดจากการทราษฎรทลเกลาฯถวายฎกาขอพระราชทานความชวยเหลอ โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารทหนวยงานไดกราบบงคมทลรายงานและ/หรอขอพระราชทานพระบรมราชวนจฉยเรยบรอยแลว

Page 87: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-9

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสนพระราชหฤทยเกยวกบการพฒนาแหลงน ามากกวาโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารประเภทอน ทรงใหความส าคญในลกษณะ “น าคอชวต” ดงพระราชด ารส ณ พระต าหนกจตรลดารโหฐาน เมอวนท 17 มนาคม 2529 ความตอนหนงวา “ ...หลกส าคญวาตองมน าบร โภค น า ใช น า เพ อการ เพาะปลก เพราะวาชวตอยทนน ถามน าคนอยได ถาไมมน าคนอยไมได ไมมไฟฟาคนอยไมได แตถามไฟฟาไมมน าคนอยไมได...”

การพฒนาดาน ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

ภาคใต ไมระบ ทวประเทศ

โครงการพฒนาดานคมนาคม/สอสาร 22 15 19 20 - 76 โครงการพฒนาดานสวสดการสงคม/การศกษา

55 201 53 63 23 395

โครงการพฒนาแบบบรณาการ และโครงการพฒนาดานอน ๆ

58 96 51 29 - 234

รวม 736 1,660 1088 821 45 4,350 ทมา : ส านกงาน กปร.

1) โครงการพฒนาดานแหลงนา การพฒนาแหลงน าเพอการเพาะปลกหรอการชลประทาน นบวาเปนงานทมความส าคญและมประโยชนส าหรบประชาชนสวนใหญของประเทศ ในการชวยใหเกษตรกรท าการเพาะปลกไดอยางสมบรณตลอดป ในปจจบนพนทการเพาะปลกนอกเขตชลประทาน ซงตองอาศยเพยงน าฝนและน าจากแหลงน าธรรมชาตเปนหลก ท าใหพชไดรบน าไมสม าเสมอตามทพชตองการ อกทงความผนแปรเนองจากฝนตกไมพอเหมาะกบความตองการ เปนผลใหผลผลตทไดรบไมดเทาทควร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสนพระราชหฤทยเกยวกบการพฒนาแหลงน ามากกวาโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารประเภทอน ทงนโครงการพฒนาแหลงน าอนเนองมาจากพระราชด าร มวตถประสงคเพอการเพาะปลกและอปโภคบรโภค (เชน อางเกบน าและฝายทดน า) การรกษาตนน าล าธาร การผลตไฟฟาพลงน า การระบายน าออกจากพนทลม และเพอการบรรเทาอทกภย ซงสวนใหญจะมวตถประสงคเพอการเกษตรเปนส าคญ แตมการพฒนาแหลงน าหลาย ๆ โครงการทมวตถประสงคหลาย ๆ อยางพรอมกนไป อาท เขอนปาสกชลสทธ โครงการพฒนาทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชด าร โครงการแกมลง เปนตน

ทงน โครงการพฒนาแหลงน าอนเนองมาจากพระราชด าร สามารถกอใหเกดประโยชนแกประชาชนและประเทศชาตเปนสวนรวม ทงในระยะสนและระยะยาว สรปไดดงน

ชวยใหพนทเพาะปลกมน าอยางอดมสมบรณ สามารถท าการเพาะปลกไดทงฤดฝนและฤดแลง ชวยใหไดผลตผลมากขนและสามารถท าการเพาะปลกครงทสองได เปนการชวยใหราษฎรมรายไดมากขน

ในบางทองทเคยมน าทวมขง จนไมสามารถใชท าการเพาะปลกได หรอไมไดผลดเทาทควรโครงการระบายน าออกจากพนทลมอนเนองมาจากพระราชด าร เชน บรเวณขอบพร ท าใหพนทแหงจนสามารถจดสรรใหราษฎรทไมมทดนเปนของตนเองเขาท ากนได ชวยใหไมไปบกรกท าลายปาหาทท ากนแหงอน ๆ ตอไป ซงเปนการชวยรกษาปาไมอนเปนทรพยากรของธรรมชาตไวได

Page 88: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-10

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เมอมการกอสรางอางเกบน าขนาดตาง ๆ ไว และมการปลอยพนธปลา ท าใหราษฎรตามหมบานทอยใกลเคยงสามารถมปลาบรโภคภายในครอบครว หรอมรายไดเสรมเพมขน

ชวยใหราษฎรมน าเพอการอปโภคบรโภคทสะอาดอยางพอเพยงตลอดป ท าใหราษฎรมสขภาพพลานามยดขน และยงชวยใหมแหลงน าส าหรบการเลยงสตวดวย

บางโครงการจะเปนประเภทเพอบรรเทาอทกภยในเขตชมชนเมองใหญๆ เชน กรงเทพมหานครและปรมณฑล อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา อ าเภอหนองใหญ จงหวดชมพร ซงชวยลดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจทงภาคเอกชนและภาครฐบาลเปนอนมาก

โครงการพฒนาแหลงน าเพอการผลตไฟฟาพลงน า จะชวยใหราษฎรทอยในปาเขาในทองททรกนดารไดมไฟฟาใชส าหรบแสงสวางในครวเรอนได

โครงการพฒนาแหลงน าเพอการรกษาตนน าล าธารอนเนองมาจากพระราชด าร โดยการสรางฝายเกบกกบรเวณน าล าธารเปนชน ๆ พรอมระบบกระจายจากฝายตาง ๆ ไปสพนทสองฝงของล าธารท าใหพนดนชมชน และปาไมตามแนวสองฝงล าธารเขยวชอมตลอดป ลกษณะเปนปาเปยกส าหรบปองกนไฟปาเปนแนวกระจายไปทกบรเวณตนน าล าธาร ท าใหทรพยากรธรรมชาตมความอดมสมบรณตอไป

2) โครงการพฒนาดานการเกษตร เนนการพฒนาประสทธภาพการผลตทางการเกษตร โดยการศกษาคนควา ทดลอง และวจยหาพนธพช พนธสตวตาง ๆ ทมความเหมาะสมกบสภาพสงคมและสภาพแวดลอมของทองถน ตลอดจนการศกษาเกยวกบแมลงศตรพช ซงสวนใหญด าเนนการอยในศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร แลวน าผลส าเรจจากการศกษาทดลองไปถายทอดสเกษตรกรดวยการฝกอบรมใหมความรในวชาการเกษตรแผนใหม และเกษตรกรน าไปปฏบตได ใชเทคโนโลยทงาย ไมสลบซบซอน เพอท าใหเกษตรกรสามารถพงตนเองไดโดยเฉพาะในดานอาหารกอนเปนอนดบแรก เชน ขาว พชผก ผลไม เปนตน รวมทงสนบสนนใหเกษตรกรท าการเกษตรผสมผสานเพอลดความเสยงและมรายไดตลอดป นอกจากนน เนนการท านบ ารง ปรบปรงสภาพของทรพยากรธรรมชาตทงปาไม ทดน แหลงน า ฯลฯ ใหอยในสภาพทจะมผลตอการเพมประสทธภาพการผลตอยางมากทสด ขณะเดยวกนเกษตรกรควรจะตองมรายไดเพมขนนอกเหนอจากรายไดภาคเกษตร เชน การท าอตสาหกรรมในครวเรอน ดงเชนในมลนธสงเสรมศลปาชพในสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ ททรงสนบสนนใหเกษตรกรไดท างานหตถกรรมโดยใชวสดในทองถนซงท าใหเกดรายไดเสรมอกทางหนง

ทงน โครงการพฒนาการเกษตรอนเนองมาจากพระราชด าร ทกระจายอยทวประเทศ ไดสงผลโดยตรงตอความกนดอยดของเกษตรกรเปนอยางมาก เนองจากเปนโครงการทมงแกปญหาหลกดานการพฒนาการเกษตร โดยเฉพาะอยางยงท าใหเกษตรกรไดมโอกาสเรยนร และเหนตวอยางของความส าเรจของการผลตทางการเกษตรในพนทตาง ๆ และสามารถน าไปปรบใชในการเพาะปลกของตนเองอยางไดผล สอดคลองกบสภาพแวดลอมและภมสงคม

3) โครงการพฒนาดานสงแวดลอม สวนใหญจะเปนวธการท านบ ารงและปรบปรงสภาพทรพยากรและสงแวดลอมใหดขนทงดน น า และปาไม ในดานการอนรกษและพฒนาทรพยากรดน เนนสนบสนนใหเกษตรกรเรยนรเขาใจวธการอนรกษดน การปรบปรงบ ารงดนและสามารถน าไปปฏบตไดเอง รวมทงเนนการจดสรรและปฏรปทดน โดยพฒนาทดนวางเปลาแลวจดสรรใหเกเกษตรกรทไรทท ากนไดประกอบอาชพในรปของหมบานสหกรณทงนโดยใหสทธท ากนแตไมใหกรรมสทธในการถอครอง พรอมกบ

Page 89: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-11

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

จดบรการพนฐานใหตามความเหมาะสม นอกจากนยงมการจดพนทท ากนใหราษฎรชาวไทยภเขาใหสามารถด ารงชพอยไดเปนหลกแหลงโดยไมตองท าลายปาอกตอไปน ส าหรบในดานการอนรกษทรพยากรแหลงน า ใหมการสรางฝายชะลอความชมชน (Check dam) ในศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ซงศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครฯ เนนศกษาคนควาเกยวกบรปแบบทเหมาะสมของการพฒนาพนทตนน าล าธารเพอประโยชนทางเศรษฐกจ รวมทงรปแบบการพฒนาตาง ๆ ทท าใหเกษตรกรพงตนเองไดโดยไมตองท าลายสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ทงนเพอใหประชาชนทสนใจเขาไปศกษาและน าไปใชในการประกอบอาชพไดโดยทมการอนรกษตนน าล าธารและพฒนาปาไปพรอม ๆ กน สดทายความชมชนจะเกดขนและจะบรรเทาปญหาการขาดแคลนน าเพอการอปโภคบรโภคไดในทสด นอกจากน ในดานการอนรกษทรพยากรปาไม ไดท าการปรบปรงและพฒนาปาไมใหอยในสภาพสมบรณดงเดม โดยเฉพาะปาไมทเปนแหลงตนน าล าธารใหคงสภาพอยเชนเดม เพอปองกนอทกภยตาง ๆ ทจะเกดขนในขณะเดยวกนชวยถนอมน าไวส าหรบหลอเลยงแมน าล าธารดวย ซงปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทอ านวยประโยชนทงทางตรงและทางออมใหแกมนษยชาต ควบคมสภาพดนฟาอากาศใหอยในสภาพปกต รกษาตนน าล าธาร พรรณพฤกษชาตและสตวปา อกทงปาไมยงเปนท พกผอนหยอนใจ เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทมนษยไดบรโภคใชสอย ประกอบอาชพดานการท าปาไม เกบของปา

4) โครงการพฒนาดานการสงเสรมอาชพ ในสวนการสงเสรมอาชพโดยทางออมนนเมอไดด าเนนการบรรลวตถประสงคของโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารแลวสวนใหญจะท าใหเกดการสงเสรมอาชพแกราษฎรในพนทใกลเคยง โดยเฉพาะศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารทงหลายนนจดมงหมายทส าคญของการจดตงขนมาเพอทจะใหมการศกษา คนควา ทดลอง วจย เพอแสวงหาแนวทางและวธการพฒนาดานตาง ๆ ทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอยในภมภาคนน ๆ เพอใหราษฎรสามารถน าไปปฏบตไดอยางจรงจง ส าหรบโครงการประเภทการสงเสรมอาชพโดยตรงนนเปนการชวยเหลอใหประชาชนสามารถพงตนเองได เชน โครงการฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรในหมบานรอบศนยศกษาการพฒนาฯ โครงการศลปาชพพเศษทวประเทศ โครงการสงเสรมอตสาหกรรมน ามนปาลมขนาดเลก โครงการศนยบรการการพฒนาขยายพนธไมดอกไมผลบานไร จงหวดเชยงใหม และโครงการอน ๆ อกมาก ซงโครงการเหลานผลสดทายของโครงการคอประชาชนทอยในเปาหมายโครงการสามารถทจะน าความรไปประกอบอาชพจนท าใหเกดรายไดกบครอบครว

5) โครงการพฒนาดานสาธารณสข ไดมหนวยแพทยเคลอนทพระราชทาน โดยคณะแพทยพระราชทานออกไปบ าบดรกษาราษฎรทเจบปวยท าใหราษฎรมโอกาสไดรบการรกษาอยางถกตอง โดยไมตองเสยคาใชจาย เปนการชวยแกไขปญหาดานสขภาพอนามยของราษฎรทอยในพนทหางไกล และระบบปกตยากจะดแลไดทวถง โดยเฉพาะอยางยงราษฎรสวนใหญมฐานะยากจนและขาดความรในการดแลรกษาตนเอง ซงในแตละปจะมราษฎรทเจบปวยจากทกภาคทไดรบพระมหากรณาธคณรบไวเปนคนไขในพระบรมราชานเคราะห ทงทเปนคนไขในโรงพยาบาล และผทมาขอรบการตรวจ ตลอดจนจากการทหนวยแพทยเคลอนทตามเสดจไปตามหมบานตาง ๆ มจ านวนมากมายนบหมนนบแสนคน และเมอราษฎรไดรบการบ าบดรกษาใหมสขภาพพลานามยทดแลว ราษฎรเหลานนจะมรางกายทสามารถตอสกบงานหลกในการประกอบอาชพได ยงผลใหเศรษฐกจสวนรวมและสงคมดขน

6) โครงการพฒนาดานคมนาคม/สอสาร โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารดานคมนาคม การสอสารและเทคโนโลย จะเกยวกบการปรบปรงถนนหนทางทงในชนบททอยหางไกลความเจรญ เพอใชสญจรไปมาและน าสนคาออกมาจ าหนายภายนอกไดโดยสะดวก ซงโครงการแรกคอโครงการสรางถนน

Page 90: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-12

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เขาสหมบานหวยมงคล ต าบลหนเหลกไฟ (ปจจบนคอต าบลทบใต) จงหวดประจวบครขนธ โครงการลาสดคอโครงการสะพานพระราม 8 ทไดพระราชทานแนวพระราชด ารเพอแกไขปญหาการสญจรของประชาชนในกรงเทพมหานครใหไดรบความสะดวกยงผลสภาพรวมของประเทศทงดานสงคมและเศรษฐกจ

7) โครงการพฒนาดานสวสดการสงคม/การศกษา โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารดานสวสดการสงคม เปนโครงการเพอชวยเหลอราษฎรใหมทอยอาศย ทท ากน และไดรบสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานทจ าเปนในการด ารงชวต ทงนเปนการสงเสรมใหราษฎรมความเปนอยทดขน โดยจดหาทอยอาศยและทท ากนใหแกราษฎร ตลอดจนสงจ าเปนขนพนฐานทประชาชนพงจะไดรบ เชน แหลงน าเพอใชในการอปโภคบรโภค เพอใหมาตรฐานความเปนอยของราษฎรดขน พออย พอกน ด ารงชวตอยดวยความผาสก ตวอยางของโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารดานสวสดการส งคม อาท โครงการหวยองคตอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดกาญจนบร ซงเนนเรองการบรหารและจดการทรพยากรธรรมชาตใหเหมาะสมกบสภาพพนท โดยการจดทอยอาศยใหราษฎรไดอยอาศยและท ากนรวมกบการคงอยของทรพยากรธรรมชาตอยางเกอหนนกน ไมท าลายซงกนและกน ตามหลกการฟนฟและสรางสมดลในระบบนเวศ พรอมกบการจดสรางสาธารณปโภคขนพนฐาน เชน ถนน ไฟฟา โรงเรยน โรงพยาบาล ตลอดจนการฝกอบรมอาชพใหกบราษฎร ท าใหทกชวตมความผาสกและมคณภาพชวตทดขน ซงยงผลใหราษฎรสามารถพฒนาชวตความเปนอย การท ามาหากนควบคไปกบการพฒนาและฟนฟสภาพปาไมใหกลบคนสสภาพสมบรณอกครง

8) โครงการพฒนาแบบบรณาการ และโครงการพฒนาดานอน ๆ ไดแก โครงการศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารทง 6 แหง โครงการกอสรางเขอนปองกนน าทะเลกดเซาะอนเนองมาจากพระราชด ารจงหวดเพชรบร นอกจากนนยงรวมถงโครงการดานการศกษา การวจย การจดและพฒนาทดน เชน โครงการศกษาวจยและพฒนาสงแวดลอมแหลมผกเบยอนเนองมาจากพระราชด ารจงหวดเพชรบร เปนตน

ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร จดตงขนเปน “ศนยศกษาและพฒนา” (Research & development) และน าผลการศกษาทประสบผลส าเรจมาเปน “ตวอยางแหงความส าเรจ” ในลกษณะ “พพธภณฑธรรมชาตทมชวต” ส าหรบใหผทสนใจเขามาศกษาดงานจากการปฏบตจรง เปนตวอยางของการบรหารงานแบบบรณาการในลกษณะ “รวมศนย” ในการผสานความรวมมอรวมใจกนของหนวยงานราชการในการท างานเพอบรการประชาชนและเปน “ระบบการบรการเบดเสรจทจดเดยว” ทประชาชนสามารถเขามาเรยนรและขอรบบรการไดเบดเสรจในแหงเดยวกน ทงนศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร ทง 6 แหง กระจายอยทกภมภาคของประเทศ โดยมรปแบบและภารกจทสอดคลองกบสภาพปญหา ศกยภาพ และความตองการของในพนท ดงน

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา : ภารกจหลก คอการศกษา การปรบปรง และการฟนฟทรพยากรธรรมชาต ไดแก ดน น า ปาไมทเสอมโทรมใหสามารถกลบมาใชท าการเกษตรได เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “ปาหาย น าแหง ดนเลวกพฒนาได” โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 13 ผลงาน คอ (1) การปลกยางพารา (2) การเพาะเหดเศรษฐกจครบวงจร (3) การปลกขาวขาวดอกมะล 105 ในระบบการเกษตรแบบยงยนในสภาพไรนา (4) หญาแฝกเพอการอนรกษดนและน า (5) การเพมผลผลตมนส าปะหลง (6) การผลตและการใชประโยชนจากปยหมก (7) เกษตรทฤษฎใหม (8) การใชหมากดบในการถายพยาธในไกพนเมอง (9) การแปรรปผลตภณฑสมนไพร (10) การเพาะเลยงกบในบอซเมนตและกระชง (11) การจกสานจากเสนใยพช (12) การเลยงเปดไขปากน า (13) การปลกมะนาวนอกฤดในบอซเมนต

Page 91: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-13

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ศนยศกษาการพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส : ภารกจหลก คอ การศกษา วจย พฒนาสภาพดนเปรยวทใชประโยชนทางการเกษตรไมไดใหสามารถน ากลบมาใชประโยชนทางการเกษตรไดอก เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “ปาพรเสอมโทรม สะสมดนเปรยว แกลงดนอยางเดยว พฒนาไดอยางยงยน” โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 17 ผลงาน คอ (1) แกลงดน (2) การปรบปรงดนเปรยวจดเพอปลกขาวหอมกระดงงา (3) การปลกปาลมน ามนในพนทพร (4) การท าการเกษตรทฤษฎใหมในพนทดนเปรยวจด (5) การผลตอาหารขนส าหรบไก (6) การผลตอาหารขนส าหรบแพะ (7) การเลยงปลาหมอไทยในบอดนพนทดนเปรยวจด (8) การเลยงปลานลในบอพนทดนเปรยวจด (9) การปลกและแปรรปไมเสมดขาวในพนทพร (10) การปลกและแปรรปปาลมสาค (11) แนวทางการฟนฟปาพร (12) การปลกสละแซมในสวนยางพารา (13) การเพาะเหดฟางดวยขเลอยไมยางพารา (14) การเพาะเหดสกลนางรมดวยขเลอยไมยางพารา (15) การท าบญชครวเรอนในพนทดนเปรยว (16) การใชหญาแฝกพนธสงขลา 3 เพอขนรปผลตภณฑ (17) การท าผลตภณฑสมนไพรไลยงในพนทพร

ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร : ภารกจหลก คอ เพอศกษา วจย ทดลอง และสาธตการพฒนา อนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝงในลกษณะบรณาการ เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “การพฒนาจากยอดเขาสทองทะเล” โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 16 ผลงาน คอ (1) การอนรกษทรพยากรธรรมชาตทองทะเล (2) การอนรกษทรพยากรธรรมชาตปาชายเลน (3) การอนรกษทรพยากรธรรมชาตปาไมและสตวปา (4) การเลยงกงทะเลในระบบปด (5) การเพาะและอนบาลปลาการตน (6) การผลตปยหมกดนเลนนากง (7) การปรบปรงบ ารงดน การปองกนโรคพชและแมลงโดยชววธ (8) การเพาะเหดเศรษฐกจ (9) การผลตผกปลอดภยสารพษในพนทดนทราย (10) การผลตไมดอกในพนทดนทราย (11) การผลตไมผลเศรษฐกจปลอดภยสารพษ (12) การเพาะเลยงหนอนแมลงวนเพอทดแทนโปรตนจากอาหารสตว (13) การแปรรปสตวน าเพอเพมรายได (14) การแปรรปผลผลตทางการเกษตร (15) การแปรรปสมนไพร (16) การเลยงและแปรรปผลตภณฑจากผงและชนโรง

ศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร : ภารกจหลก คอการพฒนาระบบชลประทาน พฒนาระบบการปลกพชเศรษฐกจ การศกษาระบบนเวศวทยาของปา การปรบปรงบ ารงดน พฒนาและสงเสรมดานปศสตวและดานการประมง เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “สรางน า เพมปา พฒนาชวตทพอเพยง” โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 19 ผลงาน คอ (1) การจดการดนเคมเพอปลกขาว (2) การจดการดนลกรงเพอเพมผลผลตพช (3) การเพาะเหดเศรษฐกจและเหดพนเมอง (4) เกษตรทฤษฎใหม (5) การเลยงไกด าภพาน (6) การปลกขาวพนธขาวดอกมะล 105 (7) การปลกขาวพนธสกลนคร (8) การเลยงโคเนอภพาน (9) การปลกยางพารา (10) การแปรรปผลตภณฑจากพชสมนไพร (11) การผลตวนเสนจากถวเขยว (12) การผลตผายอมคราม (13) ลนจพนธ นพ.1 (14) การเลยงปลาดกในบอซเมนต (15) การเลยงปลานลแดงรวมกบเปดบาบาลลกผสมในบอครวเรอน (16) การเลยงสตวปกเพอควบคมศตรพชสวนไมผล (17) สายธารแหงชวต (18) การเลยงสกรภพาน (19) หมอนพนธสกลนครและไหมพนธนางตย

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม : ภารกจหลก คอ การศกษาทดลอง แสวงหารปแบบในการพฒนาพนทบรเวณตนน าล าธารของภาคเหนอ เพอเปนตนแบบในการพฒนาลมน าอน ๆ ในภมภาค โดยใชระบบชลประทานเขาเสรม เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “ตนทางเปนปาไม ปลายทางเปนประมง ระหวางทางเปนเกษตรกรรม”

Page 92: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

3-14

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 20 ผลงาน คอ (1) ฝายตนน าล าธาร (2) การเพาะเลยงปลานลในกระชง (3) การเลยงปลาดกบกอยในบอซเมนตกลม (4) การเลยงปลากดหลวงในบอซเมนตกลมระบบน าไหลผาน (5) การเลยงกบบลฟรอกโดยวธเกษตรธรรมชาต (6) การเลยงกบนาโดยวธเกษตรธรรมชาต (7) การเพาะเหดเศรษฐกจและตนทนการผลต (8) การเลยงไกพนเมองพนธประดหางด า (9) การเลยงสกรลกผสมเหมยซาน (10) การเลยงแพะนมซาแนน – แองโกล (11) การปลกผกปลอดภยจากสารพษ (12) การปลกและขยายพนธสมโอ (พนธขาวใหญ, พนธขาวทองด) (13) การจดการดนตนเพอปลกผกอนทรย (14) การฟนฟดนดวยปยหมกใบไมและน าหมกชวภาพเพอการผลตพช (15) ระบบนเวศลมน าทยงยน (16) พชอาหารสตวในพนทปาโปรง (17) การปลกหญาแฝกในพนทลมน า (18) เกษตรทฤษฎใหม (19) การผลตไมดอกนอกฤด (20) พชอาหารสตวในพนทปาโปรง

ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอชะอา จงหวดเพชรบร : ภารกจหลก คอ ฟนฟดานปาไมอเนกประสงค ศกษารปแบบการพฒนาเกษตรกรรมทเหมาะสมควบคไปกบการอนรกษและปลกปาโดยใหราษฎรทบกรกทโดยมชอบเขารวมในกจกรรมของโครงการเพอรวมพฒนาอนรกษ และใชประโยชนจากทรพยากรอยางถกตองและเกอกลกนระหวางคนกบธรรมชาต เปนตวอยางแหงความส าเรจในเรอง “ฟนดนคนปา เพอพฒนาคณภาพชวต” โดยมผลงานทประสบผลส าเรจ 8 ผลงาน คอ (1) การปลกผกปลอดภยจากสารพษ (2) เกษตรผสมผสานและทฤษฎใหม (3) การปรบปรงดนและการใชหญาแฝกเพอการอนรกษดนและน า (4) การเลยงโค (5) การเลยงแพะ (6) การเลยงไกเขยวหวยทราย (7) การเลยงกบนา (8) การเพาะเหด

โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารลวนมจดมงหมายทส าคญคอเพอชวยเหลอประชาชนใหอยดกนด มคณภาพชวตทดขน รวมทงโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารสวนใหญเมอไดด าเนนการบรรลวตถประสงคของโครงการแลวจะท าใหเกดผลทงทางตรงและทางออมในการสงเสรมอาชพแกราษฎรในพนทใกลเคยง ซงจะน าไปสการหลดพนจากความยากจนและลดความเหลอมล าทางสงคมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารทง 6 แหง จดตงขนโดยมจดมงหมายทส าคญคอท าการศกษา คนควา ทดลอง วจย เพอแสวงหาแนวทางและวธการพฒนาดานตาง ๆ ทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอยในภมภาคนน ๆ ทงนโครงการศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารทง 6 แหง มผลงานวชาการทประสบผลส าเรจรวมทงหมด 93 ผลงาน โดยเฉพาะความส าเรจในการคนควาทดลองท าอาชพตาง ๆ ดานการเกษตร ซงสามารถน าไปขยายผลใหกบเกษตรกรและประชาชนทวไปน าไปปฏบตจรงในพนทของตนเอง เพอท าใหเกษตรกรมความอยดกนดและสามารถพงตนเองได

Page 93: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

บทท 4

การตดตามประเมนผลการแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมล าในสงคมระดบพ นท โดยใชดชนวดความยากจนหลายมต (Multidimensional Poverty

Index : MPI) กรณศกษากลมผสงอาย

Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI) ไดท าการพฒนาดชนความยากจนหลายมต (Multi-dimensional Poverty Index: MPI) ขนโดยมแนวคดพนฐานจาก deprivation index ของ UNICEF และท าการเผยแพรวธการค านวณใหแพรหลายในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย โดย OPHI ไดสงผเชยวชาญมาอบรมวธการค านวณใหกบ คณาจารย นกวชาการ และเจาหนาทภาครฐ รวมทง สศช. ในการจดท าดชนความยากจนหลายมต

4.1 การจดทาดชนวดความยากจนในหลายมต (Multi-Dimensional Poverty Index: MPI) ของ Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI)

The Oxford Poverty and Human Development Initiative (OPHI) ไดพฒนาวธสากลในการวดระดบความยากจน ซงเรยกวา Multidimensional Poverty Index (MPI) หรอดชนวดความยากจนจากหลายมต ดชนแบบใหมนไมไดเนนแคเฉพาะรายได แตไดวดความขดสนอนๆ ผานเรองการศกษา สขภาพ และความเปนอยขนพนฐาน MPI สามารถใชวเคราะหเพอบงชวาใครล าบากมากทสด โดยไดแสดงแงมมความยากล าบากและปจจยทเกยวของกบความยากล าบากนนดวย วธนท าใหผวางแผนนโยบายสามารถก าหนดนโยบายและเลอกกลมคนยากจนไดอยางถกตองและมประสทธภาพ เนองจากการก าหนดเปาหมายทางนโยบายในการลดความยากจนโดยมองแคทางดานรายไดอยางเดยวอาจท าใหละเลยกลมคนบางกลมทมความขดสนในดานอนไป เพราะความยากจนทางดานรายไดอาจไมไดสะทอนถงความขดสนในดานอนๆ ทไมใชตวเงน เชน กลม B จดอยในกลมคนทไมจนดานรายได แตมความขดสนในดานอนทไมใชตวเงน ดงนนหากรฐเลอกชวยเหลอคนจนตามเกณฑรายได รฐกจะชวยเหลอ กลม C และ D เทานน ในขณะทกลม B อาจเปนกลมทรฐมองขามไป

Non-deprived in non-monetary

dimension

Deprived in non-monetary

dimension Not

Income poor Group A Group B (I)

Income Poor

Group C (II) Group D

Page 94: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

4.1.1 องคประกอบและตวบงช ของ MPI : OPHI ไดมการเรมใชวธการวดความยากจนแบบหลายมตใน 104 ประเทศก าลงพฒนาทวโลก โดยใชขอมลส ามะโนประชากรทมอย สวนขอมลในมมอนๆ เชน การท างาน ความปลอดภย การพฒนาตนเอง (empowerment) จะมการใชใน MPI ในอนาคต เมอขอมลเหลานมการรวบรวมขน ในการค านวณ MPI นน OPHI ก าหนดองคประกอบไว 3 มต คอ ดานสขภาพ ดานการศกษา และดานความเปนอยขนพนฐาน โดยมตวบงช 10 ตว (จ านวนปทเรยน การเขาโรงเรยน ภาวะการตายของเดก ภาวะโภชนาการ ไฟฟา น าดม สขอนามย ลกษณะพนของทอยอาศย เชอเพลงในการท าอาหาร สนทรพย) ซงแตละตวบงชจะมน าหนกเทา ๆ กน ครอบครวทถกระบวายากจนในหลายมต คอ มคะแนนของความขดสนรวมกนมากกวารอยละ 30

4.1.2 การคานวณ MPI : MPI เปนผลลพธทเกดจาก 2 คาคอ Headcount (H) หรอรอยละของคนยากจน และระดบความรนแรงของความขดสน (A ) ซงสะทอนสดสวนของความยากจนในแตละครอบครว Alkire and Foster ไดแสดงใหเหนวาดชนชวดนสามารถค านวณและตความไดงายมาก วดคาไดลกซงและชดเจน ทงน MPI ไมเพยงแสดงวา ประเทศนมคนยากจนกคน (How many are poor?) แตยงค านงถงความรนแรงของความขดสนในมตตาง ๆ ของคนจนดวย (How poor they are?)

สตรในการค านวณ

MPI คอ ดชนความยากจนในหลายมต

H คอ % ของคนจนตอประชากรทงหมด (Headcount)

A คอ % เฉลยของความขดสนในมตตางๆ ของคนจน (the average percentage of dimensions in which poor people are deprived)

ตวอยางขนตอนในการค านวณ

สมมตใหประเทศมประชากร 4 คน ชอ อสระ กหลาบ อรณ สนน

ตาม Table1 ในสวน คอลมน แสดงดชนทสนใจในการวดความยากจน ประกอบดวย รายได จ านวนปทเรยน ดชนดานการกอสราง และการขาดสารอาหาร

Page 95: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

Z เปนเกณฑทก าหนดความขดสน ยกตวอยางเชน รายได ม z=500 บาท ซงแสดงถงเสนความยากจน ถาหากคนใดมรายไดต ากวา 500 บาท กถอวาเปนคนยากจนดานรายได

Table1

ตอไปดวาใครขดสนในดานใดบาง ตามเกณฑ Z ทเราก าหนดไว แลวแทนความขดสน = 1 ความไมขดสน=0 ยกตวอยาง เชน กหลาบมรายได 300 บาท ซงต ากวาเสนความยากจนท 500 ดงนนกหลาบมความขดสนทางดานรายได เลยแทนเปน 1 ในสวนจ านวนปทเรยน กหลาบเรยนมาแลว 13 ป ซงสงกวาเกณฑการศกษาพนฐานทก าหนดไวท 12 ป ดงนนจงแทนดวย 0 (ดง Table2)

นบจ านวนความขดสน – ยกตวอยาง คอ อสระไมมความขดสนในทกมตกหลาบมความขดสน (c) =2 คอดานรายไดและการขาดสารอาหาร อรณมความขดสนทกดานสนนขดสนเพยงดานเดยวคอดานการศกษา

Table2

ก าหนดใหคนยากจน คอ คนทมความขดสนตงแต 2 ดานขนไป (Ci >= 2) (การก าหนดคา Ci ขนอยกบผวจย)

จะไดวากหลาบและอรณถอเปนคนยากจน ดงนน H : ซงแสดงสดสวนคนจนตอจ านวนคนทงหมดจงเทากบ 2/4

เราจะพจารณาเฉพาะคนทยากจนเทานนซงกคอ กหลาบ และอรณ จะเหนวาตวเลขใน Table3 ของอสระและสนนทไมเปนคนจนจะเปน 0 ทงหมด

ตอมาเปนขนตอนในการค านวณหา A น าจ านวนความขดสน หารดวยดชนทใช (C(k)/d) กหลาบมความขดสน 2 ดาน หารดวย 4 (ดชนทใชม 4 ตว Income, Years of Education, Housing Index, Malnourished) อรณมความขดสน 4 ดาน หารดวย 4 เชนกน จากนนน าคา (C(k)/d) ทไดมาหาคาเฉลย A = (2/4+4/4)/2 =3/4

เราได H =2/4 หรอรอยละ 50 และ A=3/4 หรอรอยละ 75ดงนน MPI (Mo) = H*A = (2/4)*(3/4) =6/16หรอรอยละ 37.5

ดงนน สรปไดวาคนจนในประเทศนมความขดสนรอยละ 37.5

Page 96: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

Table3

4.2 การจดทาดชนวดความยากจนในหลายมต (Multi-Dimensional Poverty Index: MPI) ของประเทศไทย กรณศกษากลมผสงอาย

ส าหรบการจดท าดชนความยากจนในหลายมตของประเทศไทย สศช. ไดประยกตใชแนวคดของ OPHI เพอจดท าดชนความยากจนหลายมตของกลมผสงอาย โดยรวมความยากจนเปนตวชวดหนงของความขดสนและขาดโอกาส รวมกบตวชวดอน ๆ ทสะทอนถงความขดสน ภายใตขอมลสถตทมอย

4.2.1 องคประกอบและตวช วดในการคานวณ MPI กลมผสงอาย : จดท าดชนความยากจนหลายมต (MPI) ของกลมผสงอาย เปนการค านวณบนพนฐานจ านวนของผสงอาย (Member base) จ าเปนตองใชขอมลจากแหลงเดยวกนในการค านวณ ในทนไดเลอกใชขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมป 2554 (SES 2554) โดยเลอกใชขอมล SES 2554 เฉพาะในสวนของขอมลผสงอาย (ประชากรอายตงแต 60 ปขนไป) เปนฐานในการค านวณ โดยดชนความยากจนหลายมต (MPI) ของกลมผสงอาย ประกอบดวย ตวชวด 4 มต ไดแก (1) ดานสขภาพ (2) ดานสถานะทางเศรษฐกจ (3) ดานการศกษา และ (4) ดานความเปนอย

ในมตดานสขภาพ มตวชวด 2 ตว คอ การชวยเหลอตวเองของผสงอาย และการไดรบสวสดการของผสงอาย มตดานเศรษฐกจ มตวชวด 4 ตว คอ ครวเรอนยากจน ความมนคงในทอยอาศย ดชนทรพยสน และเบยผสงอาย มตดานการศกษา มตวชวด 1 ตว คอการส าเรจการศกษาภาคบงคบ (มธยมศกษาตอนตน) และมตดานความเปนอย มตวชวด 6 ตว คอ ไฟฟา หองน า น าดม น าใช เชอเพลงทใชในการประกอบอาหาร และสภาพความเปนอย (ตารางท 4.1)

อยางไรกด แตละกลมมตตองก าหนดเกณฑแสดงมาตรฐานการขดสนในแตละตวชวด ซงเกณฑดงกลาวจะแตกตางกนไปตามลกษณะ และสถานะทางเศรษฐกจสงคมของแตละประเทศ ยกตวอยางเชน ตวชวดดานการศกษาของประเทศไทย ตาม พรบ.การศกษาขนพนฐาน ก าหนดใหเดกในวยเรยนตองเขาเรยนไมต ากวาชนมธยมศกษาปท 3 ดงนน มธยมศกษาปท 3 จงถอเปนเกณฑมาตรฐานของตวชวดดานการศกษาของไทย โดยถาประชากรผสงอายคนใดมการศกษาต ากวามธยมศกษาปท 3 ถอวามความขดสน ซงเมอทราบวาประชากรผสงอายคนใดขดสน และคนใดไมขนสน กสามารถน ามาค านวณสดสวนผสงอายขดสนตอประชากรผสงอายทงหมดได (H) ขณะเดยวกนกสามารถค านวณระดบการขดสนของผสงอายทขดสนได (A)

ส าหรบคาถวงน าหนกทใชในการค านวณ MPI ของผสงอาย จะใหน าหนกเทาๆ กนส าหรบดชนทงสมต เนองจากพจารณาเหนวาทงสมตมความส าคญเทา ๆ กน สวนตวชวดยอยในแตในละมตกจะใหคาถวงน าหนกเทา ๆ กนเชนกน โดยเกณฑทจะใชในการก าหนดความขาดแคลน และคาถวงน าหนกไดน าเสนอรายละเอยดไวในตารางท 4.1

Page 97: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

4.2.2 การคานวณ MPI กลมผสงอาย

สตรในการค านวณ

MPI กลมผสงอาย คอ ดชนความยากจนในหลายมต กลมผสงอาย

H คอ % ของผสงอายยากจน ตอประชากรผสงอายทงหมด (Headcount)

A คอ % เฉลยของความขดสนในมตตางๆ ของผสงอายยากจน (the average percentage of dimensions in which elderly poor are deprived)

ในการค านวณ MPI กลมผสงอาย นอกจากจะตองก าหนดเกณฑความขาดแคลนใหกบตวชวดแตละตวแลว ยงตองก าหนดเกณฑทจะใชในการก าหนดความขดสนหรอตดวาใครจนหรอไมจนดวย หรอเรยกวา poverty cutoff ซง poverty cutoff นจะใชกบผลรวมของตวชวดทผานการถวงน าหนกแลว

การค านวณ MPI กลมผสงอาย ครงนไดเสนอระดบ poverty cutoff ไวสามระดบคอ ทระดบรอยละ 10 รอยละ 15 และรอยละ 20 ซงถาเราก าหนดระดบ poverty cutoff ไวต า กจะพบวามคนทตกเกณฑความขาดแคลน หรอคนจนจ านวนมากกวาการก าหนด poverty cutoff ทระดบสงกวา

ตารางท 4.1 : ตวช วดความยากจนหลายมตของกลมผสงอาย จาแนกตามตวช วดยอยและน าหนก

มตของความยากจน มตยอย ตวชวด ระดบมาตรฐาน (เพอเปนจดตด) น าหนก 1.สขภาพ สขภาพ การชวยเหลอตวเอง ครวเรอนและมสมาชกในครวเรอนผสงอายอยาง

นอย 1 คนทตองมคนชวยเหลอ/ไมสามารถออกนอกพนทหากไมมคนดแล ( อาย 60 ปขนไป) = 1 , ครวเรอนและมสมาชกผสงอายดแลตนเองได = 0

1/8

กา ร ไ ด ร บ ส ว ส ด ก า รขอ งผสงอาย

ไดรบสวสดการ = 0 / ไมไดรบสวสดการ = 1 1/8

2 . ส ถ า น ะ ท า งเศรษฐกจ

สถานะทางเศรษฐกจ

จน/ไมจน (ดานรายจาย) ครวเรอนยากจน = 1 , ครวเรอนไมยากจน =0 1/16 ความมนคงในทอยอาศย มความมนคง = 0 / ไมม = 1 1/16 ดชนทรพยสน (Asset index) ม = 0 / ไมม = 1 1/16 เบยผสงอาย ครวเรอนและมสมาชกในครวเรอนอยางนอย 1

คนทอายมากกวา 60 ปแตไมไดรบเบยคนชรา=1 , ครวเรอนทมสมาชกเปนผสงอายและไดรบเบยคนชราทกคน = 0

1/16

3.การศกษา การศกษา การส า เรจการศกษาภาคบงคบ (มธยมศกษาตอนตน)

ส าเรจ = 0 / ไมส าเรจ =1 1/4

4.ความเปนอย สภาพแวดลอม ไฟฟา ครวเรอนไมมไฟฟา = 1 , ครวเรอนมไฟฟา = 0 1/24

MPI กลมผสงอาย = H × A

Page 98: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

มตของความยากจน มตยอย ตวชวด ระดบมาตรฐาน (เพอเปนจดตด) น าหนก หองน า ครวเรอนไมมสวมหรอใชสวมหลม ถง บอปลา

ถายลงแมน าล าคลอง = 1 , ครวเรอนทมสวมถกสขอนามย = 0

1/24

น าดม ครวเรอนทมน าดมสะอาด = 0/ ครวเรอนดมน าบอ/บาดาล หรอน าจากแมน า/ล าธาร/คลอง หรอน าฝน = 1

1/24

น าใช น าประปา =0/ ไมใช =1 1/24 เ ชอ เพล งท ใ ช ในการปร งอาหาร

ครวเรอนใชถาน หรอไม เปนเชอเพลงในการปรงอาหาร =1 ,ครวเรอนใชแกส หรอ ไฟฟา เปนเชอเพลงในการปรงอาหาร = 0

1/24

สภาพทอยอาศย วสดท าพนบาน หลงคา และฝาดานนอกเปนวสดส าเรจรป =0/ไมใช 1

1/24

4.3 การตดตามประเมนผลการแกไขปญหาความยากจนและความเหลอมล าในสงคม กรณศกษากลมผสงอาย โดยใช MPI

4.3.1 ผลการคานวณ MPI เมอใช Poverty cutoff ในระดบตางๆ ผลการค านวณดชนวดความยากจนหลากหลายมตของกลมผสงอาย (Elderly-MPI) ซงแสดงความขดสนในมตตางๆ ทงทเปนตวเงนและมใชตวเงน โดยพจารณาจาก 4 มต ไดแก มตดานสขภาพ มตดานการศกษา มตดานเศรษฐกจ และ มตดานความเปนอย โดยใชขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต ในป 2554 เฉพาะขอมลผสงอาย พบวา คา MPI ทแสดงถงความยากจนหลากหลายมตหรอความขดสนในมตตางๆ มคารอยละ 24.4, 24.7, และ 25.0 จาก MPI ทม Poverty cutoff จากระดบ MPI-20, MPI-15, และ MPI-10 ตามล าดบ (ตารางท 4.2)

ตารางท 4.2 : ผลการคานวณ MPI ใน Poverty Cutoff ระดบท 10 ถง 20

MPI= H*A H A ภาค MPI-10 MPI-15 MPI-20 H10 H15 H20 A10 A15 A20

1. กรงเทพ 17.8% 17.1% 16.9% 65.0% 59.5% 58.5% 27.3% 28.7% 28.9%

2. ภาคกลาง 24.5% 24.2% 24.1% 86.6% 84.2% 83.3% 28.3% 28.8% 28.9% 3. ภาคเหนอ 25.2% 24.8% 24.4% 87.1% 83.6% 81.5% 28.9% 29.6% 30.0% 4. ตะวนออกเฉยงเหนอ 28.9% 28.7% 28.5% 92.8% 90.9% 89.7% 31.1% 31.5% 31.7%

5. ภาคใต 22.6% 22.2% 22.0% 82.1% 79.0% 77.6% 27.5% 28.1% 28.3% ภาพรวมท งประเทศ 25.0% 24.7% 24.4% 85.6% 82.7% 81.4% 29.2% 29.8% 30.0%

ทมา: ค านวณจากขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554, ส านกงานสถตแหงชาต หมายเหต : H คอ % ของผสงอายยากจนตอประชากรผสงอายทงหมด (Headcount) A คอ % เฉลยของความขดสนในมตตางๆ ของผสงอายยากจน (the average percentage of dimensions in which elderly poor are deprived)

Page 99: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

4.3.2 ความยากจนหลากหลายมต (MPI) ของกลมผสงอายในภาพรวม การศกษานเปนการค านวณดชนวดความยากจนหลากหลายมต (MPI) ของกลมผสงอายส าหรบประเทศไทย การเลอกระดบ poverty cutoff ทเหมาะสมส าหรบประเทศไทย ในการศกษาครงนเลอกระดบ poverty cutoff ทใหผลของความขดสนหรอคาดชนวดความยากจนหลากหลายมต (MPI) ใกลเคยงกบสดสวนคนจนดานตวเงนทวดจากเสนความยากจน (ในป 2554 ผสงอายยากจนทวดโดยเสนยากจนคดเปนรอยละ 16.1 ของผสงอายทงหมด) เพอใหสามารถศกษาตอถงความเชอมโยงระหวางความยากจนดานตวเงนกบดชนวดความยากจนหลากหลายมต (MPI) หรอความขดสนมตตางๆ ใหไดภาพชดและสอดคลองใกลเคยงกน

ในการศกษาครงนจงตดสนใจเลอกใชระดบ poverty cutoff ทรอยละ 10 (MPI-10) โดยคาดชนวดความยากจนหลากหลายมตของกลมผสงอายในภาพรวมทวประเทศ เทากบ รอยละ 25.0 มจ านวนผสงอายทตกอยภายใตความขดสนรอยละ 85.6 และมระดบความรนแรงของความขดสนในกลมผสงอายอยทรอยละ 29.2 (ตารางท 4.2) เมอพจารณาถงความขดสนของผสงอายในแตละมต พบวา ผสงอายมความขดสนในมตดานการศกษาสงทสด (สดสวนผสงอายขดสนรอยละ 94.4) รองลงมาคอมตดานเศรษฐกจ (สดสวนผสงอายขดสนรอยละ 37.3) และมตความเปนอย (สดสวนผสงอายขดสนรอยละ 35.3) ส าหรบมตดานสขภาพมสดสวนผสงอายขดสนเพยงรอยละ 6.8 เทานน (ตารางท 4.3)

4.3.3 ความยากจนหลากหลายมต (MPI) ของกลมผสงอายในระดบพ นท เมอพจารณาถงความขดสนของผสงอายในระดบภมภาค โดยเลอกใชระดบ poverty cutoff ทรอยละ 10 (MPI-10) พบวา ภมภาคท ม ค าด ชน ว ดความยากจนหลากหลายมต ( MP I ) ของกล มผ ส งอาย ส งท ส ดคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มคา MPI เทากบ รอยละ 28.9 รองลงมาคอ ภาคเหนอ ม MPI รอยละ 25.2 รองลงมาเปน ภาคกลาง (รอยละ 24.5) ภาคใต (รอยละ 22.6) และกรงเทพฯ (รอยละ 17.8) ตามล าดบ (ตารางท 4.2)

เมอพจารณาถงความขดสนของผสงอายในแตละมต โดยเลอกใชระดบ poverty cutoff ทรอยละ 10 (MPI-10) พบวา ผสงอายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความขดสนใน 3 ดานสงทสด คอมตดานเศรษฐกจ ดานการศกษาและดานสภาพความเปนอย โดยมความขดสนรอยละ 44.8, 96.3, และ 61.8 ตามล าดบ ผสงอายในภาคเหนอกมความขดสนใน 3 ดานดงกลาวเชนเดยวกน โดยมความขดสนรอยละ 37.3, 92.6 และ 45.5 ตามล าดบ ส าหรบผสงอายในกรงเทพมหานคร ภาคกลาง และภาคใตจะมความขดสนดานการศกษาและดานเศรษฐกจ (ตารางท 4.3)

ตารางท 4.3 : สดสวนความขดสนในมตตาง ๆ หรอสดสวนของผสงอายยากจนหลากหลายมตตอประชากรผสงอายทงหมด ระดบ poverty cutoff ทรอยละ 10 (MPI-10) จ าแนกตามรายภาคและพนท ป 2554

ภาค พ นท สขภาพ เศรษฐกจ การศกษา ความเปนอย

1.กรงเทพมหานคร เมอง 18.52 29.84 88.28 4.58 รวม 18.52 29.84 88.28 4.58

2.ภาคกลาง เมอง 8.12 31.81 94.77 9.06 ชนบท 6.42 33.68 96.08 18.30 รวม 7.08 32.96 95.57 14.71

3.ภาคเหนอ เมอง 5.66 28.29 95.10 31.76 ชนบท 4.48 42.50 91.23 53.34 รวม 4.91 37.33 92.63 45.50

Page 100: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-8

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ภาค พ นท สขภาพ เศรษฐกจ การศกษา ความเปนอย

4.ภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

เมอง 4.45 35.09 97.37 39.96 ชนบท 4.22 48.30 95.88 69.67 รวม 4.28 44.80 96.27 61.81

5.ภาคใต เมอง 9.79 28.71 92.92 8.64 ชนบท 7.21 31.74 94.76 9.22 รวม 7.94 30.88 94.24 9.05

รวมทงประเทศ

เมอง 9.25 31.15 93.83 19.68 ชนบท 5.23 41.11 94.76 45.02 รวม 6.77 37.30 94.40 35.32

ทมา: ค านวณจากขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554, ส านกงานสถตแหงชาต 4.4 เปรยบเทยบการประเมนผลความยากจน โดยใชเสนความยากจน กบการใช MPI

กรณศกษากลมผสงอาย

การประเมนผลความยากจนโดยใชเสนความยากจน (Poverty line) ในกลมผสงอาย ป 2554 พบวา ผสงอายยากจนมสดสวนรอยละ 16.1 ของผสงอายทงหมด ในขณะทการประเมนผลความยากจนโดยใชดชนวดความยากจนหลากหลายมต (MPI) ของผสงอาย พบวา ดชนวดความยากจนหลากหลายมตของกลมผสงอาย เทากบรอยละ 25.0 ท poverty cutoff รอยละ10 (MPI-10) โดยมสดสวนผสงอายทมความขดสนหลากหลายมตหรอผสงอายยากจนหลากหลายมตรอยละ 85.6 ของผสงอายทงหมด ซงสะทอนใหเหนวาผสงอายทมความขดสนดานอน ๆ ทไมใชตวเงนในสดสวนทสงมาก โดยความขดสนทสงผลกระทบตอผสงอายมากทสดคอความขดสนดานการศกษา เนองจากผสงอายไทยสวนมากมการศกษาต ากวาการศกษาภาคบงคบ(การศกษาภาคบงคบระดบมธยมศกษาตอนตน) รองลงมาคอความขดสนดานเศรษฐกจและความขดสนดานความเปนอยซงสงผลกระทบตอผสงอายไมมากนก แมวาผสงอายจะมการศกษาต ากตามแตในความเปนจรงผสงอายมการสะสมประสบการณในการประกอบอาชพและมทกษะในการด ารงชวตซงเปนความรทเกดขนนอกระบบการศกษาทไมสามารถน ามาเทยบชนการศกษาได ดวยขอเทจจรงดงกลาวความขดสนดานการศกษาแมวาจะอยในสดสวนทสงกตามแตคงจะไมสงผลกระทบตอการด ารงชวตของผสงอายมากนก

นอกจากน จะเหนไดวา มสดสวนผสงอายรอยละ 15.8 ของผสงอายทงหมดทมความยากจนดานตวเงนทวดจากเสนความยากจน และมความขดสนหลายมตทวดจาก MPI ไปพรอมกนดวย แตกมสดสวนผสงอายรอยละ 69.9 ของผสงอายทงหมดทไมไดยากจนดานตวเงนทวดจากเสนความยากจนแตมความขดสนหลายมตทวดจาก MPI (ตารางท 4.4)

Page 101: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

4-9

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555 ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 4.4 : เปรยบเทยบสดสวนของผสงอายทมความยากจนดานตวเงน (ใช Poverty Line) กบ สดสวนของผสงอายทมความขดสนหลายมต (MPI) ระดบ poverty cutoff ทรอยละ 10

เปรยบเทยบในภาพรวม เปรยบเทยบการกระจายตวผสงอายรายภาค

pov_exp

ไมจน จน Total

MPI-

10 ไมจน

หลาย

มต

14.0

0.4

14.4

จนหล

ายหล

ายมต

69.9

15.8

85.6

Tota

l 83.9

16.1

100

pov_exp

ไมจน จน Total

MPI-

10 ไม

จนหล

ายมต

1.Bangkok 3.9 0.0 3.9 2.Central(excl Bkk) 3.3 0.1 3.4 3.North 2.6 0.1 2.7 4.Northeast 2.1 0.1 2.2 5.South 2.0 0.1 2.1 Total 14.0 0.4 14.4

จนหล

ายหล

ายมต

1.Bangkok 6.8 0.5 7.3 2.Central(excl Bkk) 18.8 3.3 22.1 3.North 14.6 3.7 18.3 4.Northeast 21.4 6.9 28.2 5.South 8.3 1.4 9.6 Total 69.9 15.8 85.6

Total 83.9 16.1 100.0

ทมา: ค านวณจากขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554 หมายเหต : pov_exp คอ สดสวนผสงอายยากจนวดดานรายจายเพอการอปโภคบรโภค โดยใชเสนความยากจน ป 2554

4.5 สรป

ดชนความยากจนหลากหลายมต (Multi-dimensional Poverty Index: MPI) สามารถประเมนความยากจนและความเหลอมล าทครอบคลมไดหลายมตมากกวาความยากจนทเปนตวเงนอยางเดยว โดยสามารถครอบคลมทงมตดานสขภาพ เศรษฐกจ การศกษา และความเปนอย และสามารถบงบอกถงสดสวนของความขดสนในแตละมตไดดวย

อยางไรกตาม การจดท าดชนความยากจนหลากหลายมต (Multi-dimensional Poverty Index: MPI) ขนอยกบการก าหนดเกณฑมาตรฐานความขดสนในแตละตวชวดทเปนองคประกอบใชในการค านวณ MPI ในแตละมต รวมทงการก าหนดเกณฑรอยละของความขดสนในการค านวณ MPI หรอเรยกวา poverty cutoff ถามการก าหนดระดบ poverty cutoff ไวต า กจะท าใหสดสวนผทมความขดสนอยในระดบสง ดงนนการก าหนดเกณฑดงกลาวจะตองเปนไปดวยความเหมาะสมสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศ และไดรบการยอมรบอยางแพรหลาย การจดท าดชนความยากจนหลากหลายมต (MPI) กลมผสงอาย เปนกรณตวอยางท สศช. ท าการศกษาเพอน ามาใชประโยชนในการประเมนความยากจนรวมกบการใชเกณฑเสนความยากจน (Poverty line) ประเมนสถานการณความยากจนของประเทศไทย

Page 102: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

ภาวะความยากจนและความเหลอมลาในสงคมไทยนบวายงเปนปญหาทสาคญ ซงปญหาความยากจนและความเหลอมลาของสงคมไทยในปจจบนเปนผลมาจากปญหาพนฐานหลายดานทสงสมกนมายาวนานทงปญหาการพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาสงคม และการบรหารราชการแผนดน โดยมปญหาความเหลอมลาทสาคญ อาท ความเหลอมลาดานรายไดระหวางคนรวยสด 10% กบคนจนสด 10% หางกนถง 25.2 เทา การถอครองทดนกระจกตวอยในคนกลมเลก ๆ โดยการถอครองทดนระหวางกลมผถอครองทดนมากทสด 20% กบกลมผถอครองทดนนอยทสด 20% หางกนถง 325.7 เทา รวมทงเกษตรกรไมมทดนทากนเปนของตวเองตองเชาทดนทาการเกษตรและตองไปรบจางผอนทาการเกษตรมจานวนสงถง 1.2 ลานครวเรอนโดยในจานวนนเปนครวเรอนยากจนมากกวา 2.8 แสนครวเรอน นอกจากน โอกาสในการเขาถงการศกษาระดบปรญญาตรมความแตกตางกนระหวางกลมคนทมฐานะความเปนอยตางกน โดยกลมทมฐานะความเปนอยดทสด 10% กบกลมคนทมฐานะความเปนอยดอยทสด 10% มความแตกตางกนถง 16.3 เทา จงสงผลทาใหโอกาสในการพฒนาอาชพและสรางรายไดมความแตกตางกนมาก ซงความเหลอมลาดงกลาวสะทอนใหเหนถงโอกาสในการเขาถงปจจยสาคญในการประกอบอาชพ/สรางรายไดทงปจจยดานทรพยากร (ทดน) และดานการศกษาของคนในสงคมมความแตกตางกน อนจะนาไปสประเดนปญหาความยากจนสาหรบบคคลทไมสามารถเขาถงปจจยสาคญดงกลาวดวย ซงปจจบนมจานวนคนจนทงประเทศ 8.4 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 12.6 ของประชากรทงประเทศ ถาหากรวมคนจนและคนเกอบจนหรอกลมเสยงเขาดวยกนจะมประมาณ 15.6 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 23.5 ของประชากรทงหมด ซงเปนกลมทมมาตรฐานการดารงชวตตาสดในสงคม

5.1 ปจจยเสยงตอปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคมไทยในอนาคต

การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสงผลใหประเทศไทยเขาสสงคมผสงอาย เนองจากภาวะเจรญพนธลดลง ประกอบกบการเปลยนแปลงของสภาพเศรษฐกจและสงคมทาใหคนแตงงานชาลงหรอไมแตงงานหรอแตงงานแตไมมลก จงสงผลตอโครงสรางประชากรโดยประชากรวยเดกมสดสวนลดลง วยแรงงานเพมขนจนถงป 2554 หลงจากนนมแนวโนมลดลง สวนประชากรสงอายมแนวโนมเพมขนเรอย ๆ ประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายแลวและจะเปนสงคมผสงอายอยางสมบรณในป 25651 โดยจะมประชากรอาย 60 ปขนไปประมาณ 13.6 ลานคน หรอมประชากรอาย 65 ปขนไปประมาณ 9.3 ลานคน การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลกระทบตออตราสวนภาระพงพงทกลมวยแรงงานจะตองดแลประชากรวยเดกและวยสงอายเพมขน โดยอตราสวนพงพงวยสงอายเพมขนประมาณ 1.7 เทา จากรอยละ 19.7 ในป 2553 เปนรอยละ 32 ในป 2565 ขณะทอตราการพงพงวยเดกลดลงอยางตอเนอง

ภายใตกระแสโลกาภวตน ความตกลงทางการคาและการลงทนเสร จะชวยลดขอจากดการเคลอนยายแรงงาน โดยเฉพาะแรงงานทมทกษะสง ทาใหแรงงานมการเคลอนยายระหวางประเทศไดอยางอสระมากขน

1 ประชากรอาย 65 ปขนไปมสดสวนรอยละ 7 ของประชากรทงหมด

Page 103: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-2

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

นอกจากน ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ จะกอใหเกดเหตการณผนผวนของปรมาณนาฝน แสงแดด อณหภม และฤดกาล รวมทงการเกดภยพบตทงภยแลง วาตภย อทกภยและดนโคลนถลมจะมแนวโนมเพมขนทงความถและความรนแรง ซงจะสงผลกระทบตอชวตความเปนอย การประกอบอาชพ ความสญเสยทรพยสน ความเสยหายในพนทเกษตร คณภาพและปรมาณผลผลตทางการเกษตร ตลอดจนความเสอมโทรมทรพยากรธรรมชาต

ภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของประเทศไทยไปสสงคมผสงอาย กระแสโลกาภวตนการเปดเสรทางการคาการลงทน และการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ อาจจะมปจจยทเปนความเสยงทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงทวความรนแรงขนไดในอนาคต ซงปจจยเสยงดงกลาว เชน

5.1.1 การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครว ซงมแนวโนมขนาดครวเรอนเลกลงมสมาชกเพยง 3-4 คน และครวเรอนทอยคนเดยวหรอเปนโสดมากขน ประกอบกบแนวโนมการเจบปวยของผสงอายทเพมขนมผลตอภาระคาใชจายในการดแลผสงอาย ทาใหผสงอายอยในภาวะทเสยงตอความยากจน และอาจจะถกทอดทงใหอยโดดเดยวขาดคนดแล

5.1.2 แรงงานนอกระบบยงขาดหลกประกนรายไดรองรบเมอเขาสวยสงอาย ขณะทรฐยงไมมนโยบายสงเสรมการมงานทาของผสงอายทชดเจน อาจจะทาใหผสงอายมโอกาสเปนคนจนหากไมมการเตรยมความพรอมรองรบการเปนสงคมผสงอาย

5.1.3 การผลตกาลงคนยงไมตอบสนองความตองการของตลาดแรงงาน ระบบการศกษาไมสามารถผลตกาลงคนใหตอบสนองกบความตองการของตลาดแรงงานได อกทงการเคลอนยายแรงงานเสรจะกระทบตอภาวะการหางานทาของประชากรวยแรงงาน ในขณะทประชากรวยแรงงานตองรบภาระเลยงดเดกและผสงอายโดยมตนทนคาใชจายทสงขน ทาใหแรงงานมสดสวนคาใชจายตอรายไดเพมสงขนอาจสงผลกระทบตอระดบการออมของครวเรอนอนจะนาไปสภาวะความยากจน

5.1.4 การเกดภยพบตทางธรรมชาตเพมขนทงความถและความรนแรง ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทาใหเกดภยพบตทางธรรมชาต (ภยแลง วาตภย อทกภย และโคลนถลม) เพมขนทงความถและความรนแรง ผทไดรบผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาต เชน การสญเสยผลผลตและรายไดทางการเกษตร การสญเสยทอยอาศยและททากน ความเสอมโทรมของดน ภาวะขาดแคลนนา ซงผทไดรบผลกระทบอาจจะมความเสยงตอภาวะความยากจน หรอทาใหเกดปญหาการแยงชงทรพยากร มความเหลอมลาในการเขาถงทรพยากรรนแรงขน

5.1.5 การเคลอนยายแรงงานเสรอาจสงผลตอการจางงานและระดบคาจาง ภายใตกระแสโลกาภวตนและการเปดเสรทางการคาการลงทนทาใหแรงงานมการเคลอนยายระหวางประเทศไดอยางอสระมากขน แรงงานทมทกษะสงของไทยอาจจะเคลอนยายไปยงประเทศทมคาจางสงกวา จะสงผลใหเกดการขาดแคลนแรงงานทมทกษะสง ซงจะกดดนใหคาจางเพมขนในกลมแรงงานทมทกษะสง ในขณะทแรงงานทกษะตาจากประเทศเพอนบานกอาจจะเคลอนยายเขามาทางานในประเทศมากขน จะสงผลกดดนคาจางของแรงงานไทยในกลมทกษะใกลเคยงกนใหตาลง ซงจะทาใหเกดความเหลอมลาทางรายไดระหวางแรงงานทมทกษะสงกบแรงงานทมทกษะตามากขน หรออาจทาใหเกดการวางงานของแรงงานไทยทมทกษะตามากขน อาจจะนาไปสปญหาความยากจนรนแรงขนได

Page 104: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-3

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

5.2 ประเดนทสาคญในการดาเนนงานแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมไทยในชวงทผานมา

การพฒนาประเทศในชวงทผานมาจนถงปจจบนยงใหความสาคญกบการลดความยากจนอยางตอเนอง และใหความสาคญมากขนกบการแกปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมในสงคม โดยมงสรางโอกาสใหทกคนในสงคมไทยเขาถงบรการทางสงคมทมคณภาพและสามารถดารงชวตอยไดอยางมศกดศร โดยเฉพาะกลมคนยากจนและผดอยโอกาสในสงคม สรางโอกาสในการเขาถงแหลงทน ปจจยโครงสรางพนฐาน และทรพยากร เพอเปนปจจยพนฐานในการประกอบอาชพทมนคง ยกระดบรายได สรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงยกระดบคณภาพชวตทกคนในสงคมไทย สนบสนนใหประชาชนทกคนไดรบการคมครองสทธพนฐานอนพงมพงได เขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเสมอภาค นอกจากน ยงใหความสาคญกบการมงเนนพฒนาคณภาพคนไทยทกกลมวยใหมความพรอมทงรางกาย จตใจ สตปญญา มจตสานกวฒนธรรมทดงามและรคณคาความเปนไทย มโอกาสและสามารถเรยนรตลอดชวต มภมคมกนตอการเปลยนแปลง และเปนพลงทางสงคมในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

การดาเนนงานในชวงทผานมาตามนโยบาย มาตรการ และโครงการตาง ๆ ทเกยวของกบการลดความยากจนและลดความเหลอมลาหรอความไมเปนธรรมในสงคมนน มประเดนทสาคญ ดงน

5.2.1 ในกรณเจาะจงกลมเปาหมายและเปนกลมเปาหมายทควรจะไดรบประโยชนอยางแทจรง อาท การใหทนการศกษาและการกยมเงนเพอการศกษาในระดบอดมศกษาแกนกเรยน/นกศกษาในครอบครวทมฐานะยากจนหรอมรายไดนอย เปนการลงทนพฒนาทรพยากรมนษยทจะชวยแกปญหาความยากจนไดอยางยงยนและชวยลดความเหลอมลาในการเขาถงการศกษาของคนในสงคม นอกจากน กลมแรงงานไรฝมอซงสวนใหญมรายไดนอยฐานะคอนขางยากจน การขนอตราคาจางขนตาแรงงานเปนการสรางความมนคงดานรายไดใหกบแรงงานไรฝมอ ซงจะสงผลตอกาลงซอทงดานอาหารและสงจาเปนทไมใชอาหารสาหรบดารงชวตเพมขน และอาจจะเปนสวนหนงทชวยลดความยากจนและลดความเหลอมลาดานรายได

กลมเปาหมายนกเรยน/นกศกษา : การใหทนการศกษา (ใหฟร) และการกยมเงนเพอการศกษา (ตองจายคน) ในระดบอดมศกษา ซงประกอบดวยโครงการทสาคญ เชน โครงการทนพระราชทานเพอการศกษาเดกนกเรยนในถนทรกนดารในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนตามพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร โครงการทนการศกษาสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร โครงการ 1 อาเภอ 1 ทน กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) โครงการเงนกเพอการศกษาทผกพนกบรายไดในอนาคต (กรอ.) ซงเปนการสรางโอกาสใหนกเรยน/นกศกษาในครอบครวทมฐานะยากจนหรอมรายไดนอย ไดมโอกาสเขาถงการศกษาในระดบอดมศกษาทงสายสามญและสายอาชพ ไดรบการพฒนาทกษะความรเพอสรางโอกาสในการประกอบอาชพ สรางรายไดใหกบตนเองและครอบครว รวมทงพฒนาคณภาพชวตใหดขน ซงเปนการลงทนพฒนาทรพยากรมนษยทจะชวยแกปญหาความยากจนไดอยางยงยนและชวยลดความเหลอมลาในการเขาถงการศกษาของคนในสงคม ทงนสะทอนจากการวเคราะหขอมลความยากจนตามระดบการศกษา ในป 2555 พบวา คนจนทจบการศกษาระดบปรญญาตรมเพยงรอยละ 0.6 ของประชากรทจบการศกษาระดบปรญญาตรทงหมด ซงมสดสวนคนจนทนอยมากเมอเปรยบเทยบกบผทจบการศกษาทตากวา

อยางไรกตาม นกเรยน/นกศกษาทมโอกาสเขาถงเขาถงโครงการดงกลาวขางตนมจานวนไมมากในแตละป เนองดวยขอจากดของงบประมาณทจะตองใชอยางตอเนองประมาณ 4 ปของนกเรยน/นกศกษาแตละคน ทาใหตองมวงเงนงบประมาณเพมขนในแตละป รวมทงนกเรยน/นกศกษาทจบการศกษาแลวแตยง

Page 105: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-4

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ไมมงานทา/ไมมรายไดจงยงไมสามารถสงเงนคนกองทนได สงผลใหวงเงนหมนเวยนทจะใหนกเรยน/นกศกษารนหลงกยมลดนอยลง ทงนภาครฐควรพจารณาลดวงเงนงบประมาณจากโครงการอน ๆ ทไมคอยกอใหเกดประโยชนหรอไมคอยคมคาตอการลงทน เพอนาเงนงบประมาณมาเพมใหกบโครงการใหทนการศกษาและการกยมเงนเพอการศกษา

กลมเปาหมายแรงงานไรฝมอ : การขนอตราคาจางขนตาแรงงานเปนการสรางความมนคงดานรายไดใหแรงงานไรฝมอ ซงแรงงานไรฝมอสวนใหญมรายไดนอยฐานะคอนขางยากจน ในวนท 1 เมษายน 2555 มการปรบอตราคาจางขนตาเพมขนรอยละ 39.5 ทวประเทศ โดยม 7 จงหวด คอ กรงเทพมหานคร ภเกต สมทรปราการ นครปฐม นนทบร ปทมธาน และสมทรสาคร ไดปรบคาจางแรงงานขนตาเปน 300 บาทตอวน และมการปรบอตราคาจางขนตาเปน 300 บาทตอวนทงประเทศมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2556 ซงทาใหแรงงานไรฝมอมรายไดเพมขนสงผลตอกาลงซอทงดานอาหารและสงจาเปนทไมใชอาหารสาหรบดารงชวตเพมขน และอาจจะเปนสวนหนงทชวยลดความยากจนและลดความเหลอมลาดานรายได

5.2.2 ในกรณการดาเนนงานเจาะจงกลมเปาหมายแตเปนเปาหมายทคอนขางกวางครอบคลมทกคนในกลมเปาหมาย อาท การใหเบยยงชพผสงอายและผพการ การรบจานาขาวจากเกษตรกร เปนตน ซงผสงอาย ผพการ และเกษตรกร มจานวนมาก เปนการใหความชวยเหลอกลมเปาหมายทกคนอยางเทาเทยมกนโดยไมแยกแยะสถานภาพทางเศรษฐกจสงคม จงเปนภาระดานงบประมาณดาเนนการและเปนการใชงบประมาณทไมคอยมประสทธภาพเทาทควร ในขณะทงบประมาณของรฐมจานวนจากด

กลมเปาหมายผสงอายและคนพการ : การจดสวสดการเบยยงชพรายเดอนแกผสงอายและคนพการ นบวามสวนชวยลดความยากจนในกลมเปาหมายดงกลาว แตมภาระดานงบประมาณดาเนนการทสงมาก นโยบายการจดสวสดการเบยยงชพมวตถประสงคในการสรางหลกประกนดานรายไดใหแกผสงอายและคนพการเพอยกระดบคณภาพชวต และจากการวเคราะหขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พบวา ผสงอายทไดรบเบยยงชพจะมสดสวนสงในกลมทมฐานะยากจนหรอทมฐานะความเปนอยคอนขางดอย

32.36 18.01

16.17 10.34

6.06 1.97

0.63 - -

37.16 2.24

12.48

- 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00

ไมเคยเรยน กอนประถมศกษา

ประถมศกษา มธยมตน

มธยมปลาย อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท

ปรญญาเอก การศกษาอนๆ

ไมทราบ รวม

สดสวนคนจน ตามการศกษา ป 2555 (%)

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต, ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม

Page 106: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-5

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

และสดสวนผสงอายทไดรบเบยยงชพจะคอย ๆ ลดลงตามกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยทดขน โดยกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ไดรบเบยยงชพรอยละ 90.2 ขณะทกลมผสงอายทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) ไดรบเบยยงชพรอยละ 54.3 สาหรบคนพการกเชนเดยวกน คนพการทไดรบเบยยงชพจะมสดสวนสงในกลมทมฐานะยากจนหรอทมฐานะความเปนอยคอนขางดอย และสดสวนคนพการทไดรบเบยยงชพจะคอย ๆ ลดลงตามกลมคนพการทมฐานะความเปนอยทดขน โดยกลมคนพการทมฐานะความเปนอยดอยทสด (Decile 1) ไดรบเบยยงชพรอยละ 60.6 ขณะทกลมคนพการทมฐานะความเปนอยดทสด (Decile 10) ไดรบเบยยงชพรอยละ 16.4 ซงเปนการใชงบประมาณทคอนขางมประสทธภาพ นาเงนไปชวยเหลอพฒนาคณภาพชวตกลมผทยากจนและดอยโอกาสในสงคม และนโยบายดงกลาวมสวนชวยลดปญหาความยากจนโดยเฉพาะในกลมผสงอาย โดยในป 2554 ผสงอายทยากจนมสดสวนรอยละ 16.2 ของผสงอายทงหมด ไดลดลงเหลอรอยละ 16.0 ในป 2555

อยางไรกตาม การจดสวสดการเบยยงชพใหแกผสงอายในรปแบบการดาเนนนโยบายทครอบคลมทวถง (Universal coverage) โดยผสงอายมโอกาสเทาเทยมกนในการเขาถงสวสดการเบยยงชพผสงอาย ทาใหรฐตองรบภาระดานงบประมาณทสงมากและเพมขนอยางตอเนองในแตละป โดยในป 2553 วงเงนงบประมาณ 32,788.9 ลานบาท ไดเพมเปน 37,893.4 ลานบาท และ 52,647.0 ลานบาท ในป 2554 และป 2555 ตามลาดบ ประกอบกบผสงอายมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ซงอาจจะมขอจากดดานงบประมาณทจะใชดาเนนการ ดงนน ถาหากยงจะดาเนนการใหเบยยงชพผสงอายตอไปจาเปนตองทบทวนเงอนไขผสงอายทควรไดรบเบยยงชพเพอไมใหเปนภาระดานงบประมาณมากเกนไปและไมสงกระทบตอการใชจายงบประมาณในการลงทนและพฒนาดานอน ๆ

กลมเปาหมายเกษตรกร : นโยบายรฐบาลเรองการจานาขาวเปนการสรางความมนคงทางรายไดใหกบเกษตรกร นบวามสวนชวยลดความยากจนในกลมเกษตรกร แตมภาระดานงบประมาณดาเนนการทสงมาก รฐบาลรบจานาขาวในราคาสงกวาราคาตลาดและรบจานาขาวไมจากดปรมาณเกบไวในสตอกของรฐบาลเพอระบายออกสตลาดตอไป ซงทผานมาไดใชงบประมาณจานวนมากในการดาเนนโครงการรบจานาขาวตงแตฤดการผลต 2554/55 จนถงฤดการผลต 2556/57 ณ วนท 1 มกราคม 2557 เปนจานวนเงนประมาณ 718,790.7 ลานบาท นอกจากนการระบายขายขาวมปญหาการทจรต ประกอบกบขาวทระบายขายกไดราคาไมด ทาใหรฐบาลประสบปญหาขาดทนเปนแสนลานบาท จงไมมเงนหรอขาดสภาพคลองสาหรบไปหมนเวยนในโครงการรบจานาขาวฤดการผลต 2556/57

แมวา โครงการรบจานาขาว จะมสวนสรางความมนคงทางรายไดใหกบเกษตรกร และนบวามสวนชวยลดความยากจนในกลมเกษตรกร แตมปญหาภาระดานงบประมาณดาเนนการทสงมาก ดงนน จงควรมการศกษาทบทวนโครงการรบจานาขาววามความจาเปนหรอเหมาะสมทจะดาเนนการตอไปหรอไม หรอควรจะดาเนนการชวยเหลอในรปแบบอนเพอใหเกดประโยชนสงสดแกกลมเกษตรกรรายยอยทควรไดรบความชวยเหลอ รวมทงไมเปนภาระดานงบประมาณมากเกนไปและไมสงกระทบตอการใชจายงบประมาณในการลงทนและพฒนาดานอน ๆ

5.2.3 ในกรณการดาเนนงานกบกลมเปาหมายประชาชนทวไป เชน การใหบรการโครงสรางพนฐานดานการขนสง ระบบประปา และระบบไฟฟา การใหบรการดานการศกษา สาธารณสข เปนตน เปนการกระจายผลประโยชนไปยงประชาชนทกคนอยางเทาเทยมกนและเปนการสรางความเปนธรรมในการเขาถงบรการพนฐานทจาเปนในการดารงชวตเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ซงอาจจะชวยลดความยากจนไดบาง แตอาจจะไมสงผลตอการลดความเหลอมลาในสงคมกลบจะทาใหเกดปญหาความเหลอมลามากขน

Page 107: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-6

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เนองจากประชาชนทเขาถงบรการของรฐสวนใหญจะเปนกลมประชาชนทมฐานะปานกลางหรอประชาชนทคอนขางจะมศกยภาพ สวนกลมผดอยโอกาสในสงคมหรอผอยนอกระบบทะเบยนมกจะเขาไมถงบรการของรฐ ทงนทผานมามการดาเนนงานทสาคญ เชน

มาตรการลดภาระคาครองชพของประชาชนดานการเดนทาง รฐรบภาระคาใชจายจดรถโดยสารประจาทางของ ขสมก. ประเภทรถโดยสารธรรมดาใหบรการในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล จานวน 800 คนใน 73 เสนทาง และจดรถไฟชน 3 เชงสงคมจานวน 164 ขบวนตอวน และรถไฟชน 3 ระยะทางไกลในขบวนรถเชงพาณชยจานวน 8 ขบวนตอวน เพอใหบรการฟรแกประชาชนโดยใชเงนภาษของประชาชนเปนคาใชจายในการจดบรการดงกลาว ซงประชาชนทใชบรการมความหลากหลายในระดบฐานะทางเศรษฐกจและสงคม

การสงเสรมใหประชาชนเขาถงแหลงเงนทนในการสรางงานสรางอาชพและยกระดบคณภาพชวต โดย“จดตงกองทนพฒนาบทบาทสตร” มวงเงนเฉลยจงหวดละ 100 ลานบาท จดสรรงบประมาณเขากองทนพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จานวนเงน 300,000 บาท, 400,000 บาท และ 500,000 บาทตามลาดบขนาดของหมบาน การจดตง “กองทนตงตวได” มเงนทนประเดมจากงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2556 วงเงน 5,000 ลานบาท ซงเปนการสรางโอกาสใหประชาชนเขาถงแหลงทนในการพฒนาอาชพ สรางงาน สรางรายได และยกระดบคณภาพชวต ทงนผทสามารถเขาถงแหลงเงนทนมกจะเปนกลมคนทคอนขางจะมศกยภาพ

5.2.4 ในชวงทผานมายงขาดการพฒนาระบบขอมลเพอใชกาหนดนโยบายแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมใหสามารถเขาถงเปาหมายคนจน/ผ มรายไดนอยและผดอยโอกาสในสงคมไดโดยตรง จงทาใหการดาเนนการแบบครอบคลมประชากรทงหมดนนมความคบหนาไปมาก สวนการดาเนนการทเจาะจงกลมเปาหมายคนจน/ผมรายไดนอยและผดอยโอกาสในสงคมยงไมคบหนาเทาทควร นอกจากนการดาเนนการทผานมาสงผลกระทบตอภาระดานงบประมาณของรฐและเปนการใชงบประมาณทไมคอยมประสทธภาพเทาทควร

5.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายในระยะตอไป

ปญหาความยากจนและความเหลอมลาในสงคม เปนผลกระทบ (Impact) จากการพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศทมการพฒนาทไมครอบคลมและทวถง ความยากจนและความเหลอมลาในสงคมเปนปญหาเชงโครงสรางตองใชเวลานานหลายสบปในการแกไขปญหา ซงการดาเนนการแกไขจาเปนตองเนนการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหเออตอการพฒนาททวถงและยงยน และปรบโครงสรางภาษใหสนบสนนการกระจายผลประโยชนการพฒนา รวมทงใหมการกระจายผลตอบแทนทเปนธรรมระหวางกลมเจาของทนและกลมเจาของแรงงาน ตลอดจนระหวางธรกจขนาดใหญกบธรกจขนาดกลางและขนาดยอม ขณะเดยวกนตองใหความสาคญกบการพฒนาคนในทกมตเพอสรางคณภาพชวตทดขน

สาหรบในระยะสนเพอใหเกดประสทธภาพในการแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคม รวมทงลดปจจยเสยงทอาจจะทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงรนแรงขนได ในอนาคต จงมขอเสนอแนะเชงนโยบายแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลา ทสาคญในระยะตอไป ดงน

Page 108: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

5-7

รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2555 สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

5.3.1 การพฒนาระบบขอมลรายบคคลทบงชลกษณะของบคคล ศกยภาพ และฐานะทางเศรษฐกจสงคมทแทจรง เพอใชระบกลมเปาหมายผมรายไดนอย ผดอยโอกาสในสงคม และกลมอน ๆ สาหรบการขบเคลอนนโยบายแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมลาในสงคมทสงผลกระทบโดยตรงตอกลมเปาหมายอยางแทจรง และทาใหการใชจายงบประมาณเกดประสทธภาพสงสด

5.3.2 สรางโอกาสใหคนจนและผดอยโอกาสเขาถงการศกษาระดบอดมศกษาในสาขาทสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน ดวยการใหทนการศกษาและสนบสนนกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา ซงจะเปนการสรางโอกาสในการพฒนาอาชพและสรางรายได ตลอดจนชวยลดความเหลอมดานรายไดของคนในสงคมและลดความยากจน

5.3.3 สร า งความ เป นธ รรมและลดความ เหล อมล า ในการ ใชประ โยชน ท ด นและทรพยากรธรรมชาต โดยการปฏรปการจดการทดนใหมการกระจายสทธทดนอยางเปนธรรมและยงยนโดยใชมาตรการทางภาษ และจดทดนทากนใหแกคนยากจน รวมทงควรผลกดนรางพระราชบญญตภาษทดนและสงปลกสราง พ.ศ. .... ไปสการปฏบต

5.3.4 การลดปจจยเสยงจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไปสสงคมผสงอาย ภยพบตทางธรรมชาต และการเปดเสรการคาการลงทนการเคลอนยายแรงงานอยางเสร ทอาจจะทาใหปญหาความยากจนและความเหลอมลายงรนแรงขนไดในอนาคต โดย

1) สงเสรมการประกอบอาชพของผสงอายทเหมาะสมกบศกยภาพ เพอใหผสงอายไดใชความรความสามารถและประสบการณเพอสรางรายได ลดภาระการพงพงรายไดจากลกหลาน

2) การสรางเครอขายการดแลผสงอายทมฐานะยากจนและผสงอายทอยโดดเดยวตามลาพง โดยเฉพาะการดแลดานสขภาพทครอบคลมทงการปองกน รกษา และฟนฟสขภาพ เพอลดความเสยงจากโรคเรอรงของผสงอาย และลดภาระคาใชจายดานสขภาพ

3) การสงเสรมการออมของครวเรอน เพอปองกนความเสยงจากความยากจนเฉยบพลนในยามทครอบครวไดรบผลกระทบจากวกฤตตาง ๆ เชน วกฤตจากการวางงาน วกฤตจากภยพบตทางธรรมชาตทสงผลเสยหายตอทรพยสน ทอยอาศย และการประกอบอาชพ วกฤตดานสขภาพททาใหไมสามารถประกอบอาชพได เปนตน

4) การผลตกาลงคนทมคณภาพและสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน รวมทงการฝกอบรมยกระดบแรงงานไรฝมอใหเปนแรงงานทมทกษะฝมอ เพอใหสามารถรองรบการใชเทคโนโลยททนสมยและมทางเลอกในการประกอบอาชพทมรายไดสงขน ตลอดจนการพฒนาทกษะดานภาษาโดยเฉพาะภาษาองกฤษทเปนภาษากลางในการสอสาร เพอเตรยมความพรอมรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนและการเคลอนยายแรงงานอยางเสร

---------------------------------------

Page 109: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

เอกสารอางอง

1. กระทรวงสาธารณสข, ขอมลทรพยากรสาธารณสข ป 2545 –ป 2553.

2. กรมสงเสรมการปกครองทองถน และ ส านกพฒนาสงคม กรงเทพมหานคร เทศบาลเมองพทยา, สถตจ านวนผสงอายและผพการไดรบเบยยงชพ.

3. ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร แถลงตอรฐสภา วนองคารท 23 สงหาคม 2554.

4. จฑารตน เอออ านวย 2556, ความเหลอมล าและความไมเปนธรรมดานกระบวนการยตธรรม , ในหนงสอ “ความเหลอมล าและความไมเปนธรรมในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานของประเทศไทย”, อภวฒน รตนวราหะ, บรรณาธการ, 2556.

5. จงหวดแมฮองสอน, เอกสารประกอบการชแจง เสนอตอคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2557 สภาผแทนราษฎร.

6. ดวงมณ เลาวกล 2556, การกระจกตวของความมงคงในสงคมไทย. ในรายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “สสงคมไทยเสมอหนา การศกษาโครงสรางความมงคงและโครงสรางอ านาจเพอการปฏรป” (บทท 2). ศาสตราจารย กตตคณ ดร.ผาสก พงษไพจตร ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ความเหนในรายงานนเปนของผวจย ผใหทนไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป) พฤศจกายน 2556.

7. บรษท ทโอท จ ากด มหาชน, รายงานประจ าป 2553 และ ป 2554

8. ประกาศคณะกรรมการคาจาง เรองอตราคาจางขนต า (ฉบบท 6) ประกาศ ณ วนท 2 พฤศจกายน พ.ศ. 2554, ประกาศในราชกจจานเบกษาฉบบประกาศและงานทวไป เลม 128 ตอนพเศษ 144 ง ลงวนท 29 พฤศจกายน 2554.

9. เวบไซดกระทรวงคมนาคม, ระยะทางในความรบผดชอบของกรมทางหลวงชนบท และองคกรปกครองสวนทองถน, http://www.news.mot.go.th/motc/portal/graph/index_doh.html.

10. เวบไซดกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา http://www.studentloan.or.th

11. เวบไซดกรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม , สถตผลการด าเนนงานของกองทนยตธรรม. (ขอมล ณ วนท 30 กนยายน 2555) http://www.rlpd.moj.go.th/rlpdnew/index.php/2013-01-02-09-55-00.

12. เวบไซดธนาคารแหงประเทศไทย, สถตเงนรบฝากแยกตามขนาดและอายของเงนฝากของธนาคารพาณชยทงระบบ http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/FinancialInstitutions/CommercialBank/Pages/index.aspx.

13. เวบไซดส านกงานศาลยตธรรม กระทรวงยตธรรม, ขอมลสถตคด. http://www.coj.go.th/.

Page 110: รายงานการวิเคราะห์สถานการณ์ความยากจนและความเหลื่อมล้ำในประเทศไทย

14. สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคกรมหาชน), ขอมลผลการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ชน ป.6 ม.3 และ ม.6 ปการศกษา 2549 ถง ปการศกษา 2555 ของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคกรมหาชน) ประมวลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

15. สมฤทธ ศรธ ารงสวสด และคณะ 2556, ความเหลอมล าระหวางระบบหลกประกนสขภาพในประเทศไทย; จดพมพและเผยแพรโดยส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก.) เมษายน 2556.

16. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบเอด พ.ศ.2555-2559.

17. ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, ผลการด าเนนงานการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา ปงบประมาณ 2552, 2553, 2554, 2555, เวบไซด http://www.nhso.go.th.

18. ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร, สรปภาพรวมขอมลโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร เวบไซด http://www.rdpb.go.th (ขอมลชวงตงแตมโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารเปนแหงแรก เมอป พ.ศ. 2495 จนถง ณ สนเดอนกนยายน 2555).

19. ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร, แผนแมบทศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร พ.ศ. 2555-2559 (ภาพรวม).

20. ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา , ขอมลการประเมนสถานศกษาขนพนฐานรอบสาม ป 2554-2555 (ขอมล ณ มนาคม 2556) ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

21. ส านกงานสถตแหงชาต, ขอมลการส ารวจภาวะการท างานของประชากร พ.ศ. 2544 ถง พ.ศ. 2555.

22. ส านกงานสถตแหงชาต, การส ารวจแรงงานนอกระบบ พ.ศ. 2548 ถง พ.ศ. 2555.

23. ส านกงานสถตแหงชาต, ขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2531 ถง พ.ศ. 2555 , ประมวลผลโดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวช วดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

24. ส านกงานสถตแหงชาต, ส ารวจการมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในครวเรอน พ.ศ. 2548 ถงพ.ศ. 2555.

25. อานนทชนก สกนธวฒน 2556, พลวตความยากจน : กรณศกษาครวเรอนชาวนาในพนทเขตชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลางของไทย, การสมมนาทางวชาการสายงานเศรษฐกจ ประจ าป 2556 เรองการบรหารเศรษฐกจมหภาค : นยจากพลวตความยากจน; วนศกรท 27 กนยายน 2556 ณ หองเลอกรองดบอลรม โรงแรมโซฟเทล กรงเทพ สขมวท กรงเทพมหานคร.

26. IMD World competitiveness yearbook, year 2007 - year 2012 .